Στουρνάρας: Πρόταση για αύξηση των επιτοκίων καταθέσεων προθεσμίας

Στο λεγόμενο «κενό αποταμίευσης», με άλλα λόγια το έλλειμμα της αποταμίευσης σε σχέση με τις επενδύσεις, αποτυπώνει τις διαρθρωτικές αδυναμίες του ελληνικού παραγωγικού υποδείγματος και την υψηλή εξάρτηση της χώρας από εξωτερική χρηματοδότηση, αναφέρθηκε ο διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος (ΤτΕ) Γιάννης Στουρνάρας.

Σε ομιλία του σε εκδήλωση της Eurobank και του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών, εξήγησε ότι, καθ’ όλη τη διάρκεια της τελευταίας 25ετίας, το επίπεδο της αποταμίευσης ως ποσοστό του ΑΕΠ στην Ελλάδα υπήρξε από τα χαμηλότερα στη ζώνη του ευρώ.

Eurobank: Η αποταμίευση στην Ελλάδα (ή γιατί δεν αποταμιεύουμε)

Ο κ. Στουρνάρας αναφέρθηκε στην ανάγκη ενίσχυσης του ανταγωνισμού στον τραπεζικό τομέα, με τη δημιουργία του πέμπτου τραπεζικού πυλώνα, η οποία θα οδηγήσει σε αύξηση των επιτοκίων καταθέσεων προθεσμίας, ενθαρρύνοντας τις αποταμιεύσεις των νοικοκυριών.

Επεσήμανε ότι σημαντικό μέρος της χρηματοδότησης των επενδύσεων πρέπει να προέλθει από εγχώριες αποταμιεύσεις, διαφορετικά επιβαρύνεται το ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών και δεδομένου του σημαντικού μεριδίου της αποταμίευσης των νοικοκυριών στις εθνικές αποταμιεύσεις και της σημαντικής απόκλισης από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο, θα πρέπει κυρίως να ληφθούν μέτρα ενίσχυσης της αποταμίευσης των νοικοκυριών και του ιδιωτικού τομέα εν γένει, όπως:

1) Καταπολέμηση φοροδιαφυγής

Για την επίτευξη βιώσιμης αύξησης των αποταμιεύσεων των νοικοκυριών, θα πρέπει να αντιμετωπιστούν με μόνιμο τρόπο διαρθρωτικές αδυναμίες της οικονομίας, όπως η σχετικά υψηλή φοροδιαφυγή που σχετίζεται με την παραοικονομία. Η μείωση της φοροδιαφυγής θα συμβάλει στη βελτίωση του επιπέδου αποταμίευσης στη χώρα.
o Ως εκ τούτου, τα μέτρα της κυβέρνησης για το νέο τρόπο φορολόγησης των ελευθέρων επαγγελματιών και την περαιτέρω ενίσχυση των ηλεκτρονικών συναλλαγών είναι πρωτοβουλίες προς τη σωστή κατεύθυνση.

2) Ενίσχυση του ανταγωνισμού τραπεζικού στον τομέα – Αύξηση των επιτοκίων καταθέσεων προθεσμίας

Παράλληλα, η ενίσχυση του ανταγωνισμού στον τραπεζικό τομέα, με τη δημιουργία του πέμπτου  τραπεζικού πυλώνα, θα οδηγήσει σε αύξηση των επιτοκίων καταθέσεων προθεσμίας, ενθαρρύνοντας τις αποταμιεύσεις των νοικοκυριών.

3) Ενίσχυση της αποταμίευσης μέσω της  ανάπτυξης της αγοράς κεφαλαίων

Συνδετικοί κρίκοι μεταξύ αποταμίευσης, επενδύσεων και ανάπτυξης είναι οι αγορές κεφαλαίων και οι τράπεζες. Ειδικότερα, στην Ελλάδα υπάρχουν σημαντικά περιθώρια αύξησης της χρηματοδότησης από τις αγορές κεφαλαίων, καθώς τα στοιχεία δείχνουν ότι αυτές δεν αξιοποιούνται σε σύγκριση με άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Ωστόσο, όπως είχε επισημανθεί και στην Έκθεση Πισσαρίδη (2020), απαιτείται βελτίωση της ποιότητας των λογιστικών καταστάσεων και συνολικά της εταιρικής διακυβέρνησης ώστε να ξεπεραστούν προβλήματα ασύμμετρης πληροφόρησης που εμποδίζουν την πρόσβαση των επιχειρήσεων στις αγορές κεφαλαίων. Επιπλέον, χώρες με υψηλότερη αποταμίευση τείνουν να έχουν ανεπτυγμένες κεφαλαιαγορές. Συνεπώς, είναι κρίσιμο να αναπτυχθεί περαιτέρω η αγορά κεφαλαίων στην Ελλάδα.

Έμφαση θα πρέπει να δοθεί πρωτίστως στην παροχή στοχευμένων φορολογικών κινήτρων έτσι ώστε να τονωθεί η αποταμίευση σε προϊόντα της κεφαλαιαγοράς, σε συνδυασμό με μέτρα για την προαγωγή του χρηματοοικονομικού αλφαβητισμού, δεδομένου ότι το επίπεδο εκπαίδευσης επηρεάζει σημαντικά τη συμμετοχή των νέων στην αποταμίευση.

4)   Ενίσχυση του κεφαλαιοποιητικού χαρακτήρα του πρώτου πυλώνα του ασφαλιστικού συστήματος (κοινωνική ασφάλιση)

Η εισαγωγή κεφαλαιοποιητικού συστήματος εισφορών στην επικουρική ασφάλιση το 2021 είναι αναμφίβολα μια πολιτική ενίσχυσης της εθνικής αποταμίευσης.

Εκτιμάται ότι η μεταρρύθμιση θα βοηθήσει στην αποκατάσταση της εμπιστοσύνης των νέων ασφαλισμένων προς το ασφαλιστικό σύστημα και θα καλλιεργήσει κουλτούρα ιδιωτικής αποταμίευσης, η οποία αναμένεται να έχει σημαντικά οφέλη όχι μόνο για τους ασφαλισμένους, αλλά και για την εθνική οικονομία γενικότερα. Μέσα από το νέο

κεφαλαιοποιητικό σύστημα επικουρικής ασφάλισης θα δημιουργηθούν αποθεματικά, τα οποία μέσω της επένδυσής τους θα συμβάλουν στην ενίσχυση του σχηματισμού πάγιου κεφαλαίου.

5) Ενίσχυση του τρίτου πυλώνα του ασφαλιστικού συστήματος (ιδιωτική ασφάλιση)

Η ενίσχυση του τρίτου πυλώνα του ασφαλιστικού συστήματος, δηλαδή της ιδιωτικής ασφάλισης, θα μπορούσε επίσης να συμβάλει στην ενίσχυση της εθνικής αποταμίευσης. Με άλλα λόγια, θα πρέπει να δοθούν κίνητρα για να αλλάξει η εδραιωμένη πεποίθηση των Ελλήνων ότι το κράτος είναι υποχρεωμένο να καλύψει κάθε ανάγκη τους.

Με δεδομένη τη σημαντική συμβολή της ιδιωτικής ασφάλισης στην ελληνική οικονομία, αλλά και το χαμηλό βαθμό διείσδυσης σε σύγκριση με τις πιο ανεπτυγμένες ευρωπαϊκές χώρες, θα μπορούσαν να εξεταστούν: η παροχή κινήτρων (φορολογικών και άλλων) για μακροχρόνια αποταμίευση, συντάξεις και υγεία και η εισαγωγή σχημάτων υποχρεωτικών ασφαλίσεων (π.χ. για φυσικές καταστροφές, σεισμούς). Παράλληλα θα μπορούσε να εξεταστεί η θεσμοθέτηση συμπληρωματικού ρόλου της ιδιωτικής ασφάλισης στα συστήματα κοινωνικής ασφάλισης.

6) Δράσεις ενίσχυσης του χρηματοοικονομικού αλφαβητισμού

Τέλος, ο χρηματοοικονομικός αλφαβητισμός βοηθά τα άτομα να σχεδιάζουν για το μέλλον, κατανοώντας έννοιες όπως ο συνταξιοδοτικός προγραμματισμός, και η ασφάλιση. Τους δίνει τη δυνατότητα να λαμβάνουν τις κατάλληλες μακροπρόθεσμες χρηματοοικονομικές αποφάσεις, όπως η αποταμίευση για τη συνταξιοδότηση, η δημιουργία κεφαλαίου έκτακτης ανάγκης και η προστασία των περιουσιακών τους στοιχείων.

Άλλωστε, η πρόσθετη πίεση την οποία ασκεί η δημογραφική γήρανση στα συνταξιοδοτικά συστήματα απαιτεί υψηλότερα επίπεδα χρηματοοικονομικού αλφαβητισμού. Τα άτομα ζουν περισσότερο, αλλά αποταμιεύουν αναλογικά λιγότερο, με την Ελλάδα να κατατάσσεται στις χαμηλότερες θέσεις της ΕΕ όσον αφορά τις αποταμιεύσεις για την τρίτη ηλικία. Η έλλειψη σωστού συνταξιοδοτικού-αποταμιευτικού προγραμματισμού συνεπάγεται ότι τα άτομα είναι δυνητικά απροετοίμαστα για τις οικονομικές προκλήσεις της τρίτης ηλικίας.

7) Βελτίωση της διάρθρωσης της οικονομίας μέσα από την προώθηση μεταρρυθμίσεων

Ο καθοριστικός παράγων όμως είναι ο εκσυγχρονισμός του παραγωγικού υποδείγματος της οικονομίας μέσα από την προώθηση των απαραίτητων μεταρρυθμίσεων, που θα οδηγήσουν σε βελτίωση της ανταγωνιστικότητας και σε αύξηση των παραγωγικών δυνατοτήτων της χώρας. Η αύξηση του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος με ρυθμό υψηλότερο του μέσου όρου της Ευρωπαϊκής Ένωσης όπως συμβαίνει τα τελευταία χρόνια, από κοινού με μέτρα πολιτικής για την ενίσχυση της εθνικής αποταμίευσης, θα έχουν ως αποτέλεσμα αφενός τη σύγκλιση του επιπέδου ευημερίας των Ελλήνων πολιτών με αυτό του μέσου όρου της ΕΕ και αφετέρου ένα χαμηλό επίπεδο ελλείμματος στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών.