Φορολογία: Μόνιμα θύματα οι πολύτεκνοι, μόνιμα «υποζύγια» οι μισθωτοί και οι συνταξιούχοι

Στο απέραντο αρχείο μου και τα βιβλία με την οικονομική δημοσιογραφία μου (άρθρα, έρευνες, αναλύσεις, σχόλια)  στις εφημερίδες «Τα Νέα» και «Το Βήμα» και, φυσικά, στον «Οικονομικό Ταχυδρόμο» με έκανε να προστρέξω ο άξιος συνάδελφος Γιάννης Αγουρίδης  με το άρθρο του με τίτλο «Πώς το φορολογικό σύστημα στην Ελλάδα δημιουργεί προβλήματα σε οικογένειες με παιδιά», το οποίο δημοσιεύθηκε στον «Οικονομικό Ταχυδρόμο» στις 26 Μαίου 2024.

Ιδιαίτερα, με έκαναν να ανατρέξω στο αρχείο μου αυτό οι πρόσφατες διαπιστώσεις έκθεσης του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης  (ΟΟΣΑ) για την άνιση φορολογική μεταχείριση των πολυμελών οικογενειών έναντι των … άγαμων και το 2023, καθώς αυτές δεν είναι ούτε οι πρώτες ούτε οι τελευταίες, αλλά αντανακλούν μιαν απογοητευτική πραγματικότητα επί … 70 χρόνια, με τις γνωστές δραματικές συνέπειες στο δημογραφικό, την οικονομία και τα νοικοκυριά.

Μερικοί χαρακτηριστικοί τίτλοι σχολίων κι άρθρων στις εφημερίδες «Τα Νέα», το «Βήμα» και τον «Οικονομικό Ταχυδρόμο» την περίοδο 1971-2001.

Συγκεκριμένα, ο αγαπητός συνάδελφος στο παραπάνω άρθρο του αναφέρει τις ακόλουθες διαπιστώσεις έκθεσης του ΟΟΣΑ για το θέμα αυτό:

-Η Ελλάδα κατατάσσεται στις τελευταίες θέσεις των χωρών – μελών με κριτήριο τη φορολογική μεταχείριση των γονέων. Ο συντελεστής κρατήσεων για φόρους και ασφαλιστικές εισφορές περιορίζεται από το 37,1% που ισχύει για τον άγαμο, μόλις στο 33,7% για τον παντρεμένο με δύο παιδιά, δηλαδή μόλις κατά 3,3 ποσοστιαίες μονάδες. Σημειώνεται ότι ο μέσος όρος για τις χώρες του ΟΟΣΑ είναι  9 ποσοστιαίες μονάδες και ο μέσος όρος για τις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης  … ποσοστιαίες 11,4 μονάδες!

-Στην Ελλάδα, ο συντελεστής κρατήσεων που επιβάλλεται στους εργαζομένους για όλες τις χώρες-μέλη του οργανισμού  (ο συντελεστής αυτός  λαμβάνει υπόψη ασφαλιστικές εισφορές εργοδότη και εργαζομένου, παρακράτηση φόρου εισοδήματος και άμεσες εισοδηματικές ενισχύσεις, αλλά διαφέρει ανάλογα με την οικογενειακή κατάσταση και για κάθε χώρα λαμβάνεται υπόψη το μέσο ετήσιο εισόδημα) και για τον άγαμο και για τον γονέα των δύο τέκνων έχει διαφορά μεταξύ ου άγαμου και του γονέα των δύο παιδιών  3,35 ποσοστιαίες μονάδες, ενώ  στην Ισπανία φτάνει στις 5 μονάδες, στη Γαλλία στις 7,8 μονάδες, στην Πορτογαλία στις 10,3 μονάδες, στην Ιρλανδία στις 14 μονάδες και στη Γερμανία στις 15 μονάδες.

-Ήταν στραβό το κλήμα κι έγινε χειρότερα με τον πληθωρισμό, καθώς η μη τιμαριθμοποίηση της φορολογικής κλίμακας επιβεβαιώνει, όπως θα αναφέρω στη συνέχεια τις επί 40 χρόνια διαπιστώσεις μου στις παραπάνω εφημερίδες, για τη διαχρονική πραγματική φορολογική επιβάρυνση των μισθωτών και συνταξιούχων. Αυτή η επιβάρυνση, σύμφωνα με στοιχεία του ΟΟΣΑ  αυξήθηκε το 2023. Συγκεκριμένα, για τον άγαμο εργαζόμενο με μέσο μισθό η αύξηση ήταν 0,44 ποσοστιαίες μονάδες (και έφτασε έτσι στο 38,5%), ενώ για το ζευγάρι με δύο παιδιά ήταν 0,59 ποσοστιαίες μονάδες (και έφτασε έτσι στο 37,5%). Κατά μέσον όρο στις χώρες του ΟΟΣΑ η αύξηση ήταν μικρότερη.

-Η απόσταση μεγαλώνει εάν πρόκειται για έναν εργαζόμενο που έχει και δύο παιδιά (οι κρατήσεις είναι στο 37,1% έναντι 25,7% στον ΟΟΣΑ, με την Ελλάδα να καταλαμβάνει την έκτη υψηλότερη θέση). Εάν πάλι η σύγκριση γίνει για υψηλότερες αποδοχές (39.305 ευρώ ή στο 167% του μέσου όρου της χώρας) τότε ο συντελεστής εκτινάσσεται στο 44%!

Η ίδια φορολογική πραγματικότητα από το … 1955!

Για τα παραπάνω στοιχεία, λοιπόν, προσέτρεξα τάχιστα στο απέραντο αρχείο μου! Διότι, αυτή η μελαγχολική φορολογική κατάσταση δεν αφορά μόνο το 2023, αλλά όλα τα προηγούμενα χρόνια έως … το 1955, όταν πρωτοεμφανίστηκε η φορολογική κλίμακα. Αυτή, λοιπόν, την πραγματικότητα ενός μόνιμα αντιοικογενειακού, αντιεργατικού, αντιαναπτυξιακού, αναποτελεσματικού, άδικού και φορομπηχτικού για φορολογούμενους που αποκτούν εισοδήματα από συγκεκριμένη πηγή (μισθωτοί, συνταξιούχοι) φορολογικού συστήματος παρουσίαζα συνεχώς σε αναλύσεις, άρθρα και σχόλια στο «Βήμα» και τα «Νέα» σε τέσσερις στήλες καθημερινώς, δηλαδή στο κύριο άρθρο «Ριπές», «Το Πολιτικό Βαρόμετρο», «Προβολείς»  και «Η άλλη όψη» και φυσικά στον «Οικονομικό Ταχυδρόμο» από το 1970 έως και το 2001 και στη συνέχεια σε άλλες εφημερίδες.

Είναι μελαγχολική η γενική διαπίστωση,  που προκύπτει από τη μελέτη του δημοσιογραφικού αρχείου μου, ότι, όπως σημειώνω στο κύριο άρθρο της εφημερίδα «Νέα» (στη στήλη «Ριπές», 15 Νοεμβρίου 1986),  σχολιάζοντας το  … έκτο από το 1982 έως τότε φορολογικό νομοσχέδιο, όλες σχεδόν οι ρυθμίσεις  αφορούσαν  την αναμόρφωση  των φορολογικών κλιμακίων, τις εκπτώσεις από το εισόδημα, τις εκπτώσεις  από το φόρο, τα τεκμήρια βιωσιμότητας τις  εφάπαξ – η λέξη έχει χάσει πια στον τόπο μας τη σημασία της- εισφορές, δηλαδή  με δύο λόγια την ωραιοποίηση  μιας εικόνας  που μεταμορφωνόταν σε βδέλλα στα εκκαθαριστικά  σημειώματα της εφορίας».

Αυτή η θλιβερή φορολογική πραγματικότητα συνεχίζεται, επιδεινούμενη συνεχώς, μολονότι μετά το 1980    ψηφίστηκαν … 150 φορολογικοί νόμοι, εντάχθηκαν  2.000 συναφείς διατάξεις σε άλλους … νόμους,  ιδρύθηκαν ειδικές ανεξάρτητες αρχές και έκαναν αφειδώς υποσχέσεις προεκλογικώς στα μπαλκόνια και στη Βουλή κατά την κατάθεση και τη συζήτηση κρατικών προϋπολογισμών για … ελαφρύνσεις και ρυθμίσεις και υπέγραφαν Μνημόνια με υποσχέσεις στην τρόικα για … «αναμορφώσεις» και … «μεταρρυθμίσεις» του φορολογικού συστήματος.

Η κατάρα της πολυμελούς οικογένειας στην Ελλάδα

Η φορολογική δυστυχία της πολυμελούς οικογένειας στην Ελλάδα εντοπίζεται στην επιλογή των κυβερνήσεων όλων των εποχών να θυσιάζουν το μέλλον του έθνους στον βωμό δημοσιονομικών σκοπιμοτήτων, όπως προκύπτει από τα πορίσματα και προτάσεις διάφορων επιτροπών (για παράδειγμα, του 1988 και του 1991) για την … «αναμόρφωση» τάχα και τον … «εκσυγχρονισμό» τάχα του φορολογικού συστήματος. Απλώς αναφέρω σχετικό «στρίβειν» της Επιτροπής του Νοεμβρίου του 1991, η οποία στην  έκθεσή της που είναι διάχυτη ούσα, όπως επισημαίνω σε άρθρο μου στα «Νέα» με τίτλο «Οι αδικίες είναι εδώ» (27 Νοεμβρίου 1991), από τη νοοτροπία όλων των υπουργών Οικονομικών  να μην απολεσθούν  έσοδα από φόρους  και να μην επιδεινωθούν  ακόμη περισσότερο τα τρομακτικά ελλείμματα  του Δημοσίου, λόγω της ανικανότητας να εξασφαλίσουν τα αναγκαία έσοδα από περιορισμό της κυρίαρχης παραοικονομίας και των αχτύπητων φοροφυγάδων. Έτσι, απέφευγαν  το «πικρόν ποτήριον» της εισήγησης  μιας τολμηρής, επιτέλους, φορολογικής μεταρρύθμισης, σπεύδοντας να τονίσουν τα εξής: «Η οικονομική κατάσταση της χώρας  δεν προβλέπεται  να είναι ευνοϊκή και το έτος 1992, με αποτέλεσμα να μην είναι δυνατόν να ισχύσουν  από του έτους αυτού όλες οι προτεινόμενες  φορολογικές μεταρρυθμίσεις, αφού θα επέφεραν  μεγάλη απώλεια εσόδων, πράγμα που δεν επιτρέπουν  τα δημοσιονομικά  έσοδα…»

Για την ιστορία σημειώνω ότι δεν ίσχυσαν ποτέ αυτές οι φορολογικές … «μεταρρυθμίσεις», όπως και προηγούμενες  του …1988 και οι επόμενες νυν και αεί…Προς επίρρωσιν παραθέτω τα ακόλουθα στοιχεία από τα εκατοντάδες άρθρα μου και αντίστοιχα κείμενα σε βιβλία μου.

Η διαπίστωση του ΟΟΣΑ για τη φορολογικής επιβάρυνση της οικογένειας με παιδιά στην Ελλάδα είναι η … ίδια με εκείνη κι όλων των προηγούμενων ετών. Επιγραμματικά και επιλεκτικά αναφέρω τα ακόλουθα:

-Το 1987, δηλαδή ένα χρόνο πριν από τη «μεγάλη» φορολογική «μεταρρύθμιση» του 1988, η φορολογική επιβάρυνση άγαμου ήταν 13,0 % και του έγγαμου με  δύο παιδιά ήταν 12%

-Από τη φορολογική «μεταρρύθμιση» του 1988 προέκυψε ότι του άγαμου η φορολογική επιβάρυνση αυξήθηκε  κατά μία μονάδα (14%), όπως και του έγγαμου με δύο παιδιά επίσης κατά μία μονάδα(13%)! Επίσης, ένας  άγαμος είχε αύξηση του εισοδήματος από τις φορολογικές ρυθμίσεις κατά 3,5%, ενώ ένας έγγαμος καθόλου ή ένας άγαμος είχε μείωση του φόρου μηνιαίως κατά 900 δραχμές, ενώ ο έγγαμος καθόλου!

-Η ίδια διαπίστωση προκύπτει και από άρθρο μου στην εφημερίδα «Τα Νέα»  με τίτλο «0+0=+16» στις 22 Απριλίου 1992, όταν το δημογραφικό επιδεινωνόταν συνεχώς και εξελισσόταν σε μέγιστο εθνικό πρόβλημα, παρά τη φορολογική «μεταρρύθμιση» που προωθήθηκε το 1991, όπως προανέφερα. Συγκεκριμένα, στο σχόλιο αυτό επεσήμαινα, μεταξύ άλλων, τα εξής:

«Επιβεβαιώνεται  πανηγυρικά η διαπίστωσή μου ότι με τα νέα φορολογικά μέτρα ευνοούνται οι άγαμοι, οι απλώς έγγαμοι και υψηλόμισθοι και πλήττονται άγρια οι χαμηλόμισθοι και, συνεπώς, ο χαρακτηρισμός των μέτρων αυτών ως μιας τρελής  φορολογικής μεταρρύθμισης….»

Στο σχόλιο αυτό παρέθετα  τα συμπεράσματα που προέκυπταν από  τους υπολογισμούς μου για τις μεταβολές  στο εισόδημα από μισθούς και συντάξεις  από τη νέα φορολογία με πολλά παραδείγματα, όπως: Ένας άγαμος  ετήσιου εισοδήματος 1.500.000 δραχμών έχει αύξηση εισοδήματος κατά 5,4%, ενώ, αντίθετα, ένας έγγαμος  ίδιου εισοδήματος με  τρία παιδιά  έχει μείωση κατά 1,2% και ένας έγγαμος με τέσσερα παιδιά  μείωση μόνο κατά 0,9%! Άλλο παράδειγμα: Ένας άγαμος με ετήσιο εισόδημα  2.000.000 δραχμών έχει … αύξηση μισθού  κατά … 16%, ενώ ένας έγγαμος  με τέσσερα παιδιά  … μείωση κατά … 1,4%!!! 

Για την αντιμετώπιση αυτών των φορολογικών παραδόξων, είχε μαλλιάσει η γλώσσα μου να προτείνω  την  εφαρμογή και στην Ελλάδα του γαλλικού συστήματος  της φορολόγησης  του οικογενειακού εισοδήματος, δηλαδή   της διαίρεσης του συνόλου (κύριου υπόχρεου, συζύγου, προστατευόμενων μελών) με ένα συντελεστή που  να αναφέρεται στον αριθμό των  προστατευόμενων μελών και, στη συνέχεια, της εύρεσης  του αναλογούντος φόρου!  Πρόκειται για ένα σύστημα  φορολόγησης του οικογενειακού εισοδήματος, που οδηγεί στη μείωση της φορολογικής επιβάρυνσης  της οικογένειας,  ευνοεί σημαντικά  τις πολυμελείς οικογένειες, τους  μισθωτούς και συνταξιούχους

Η κατάρα των μισθωτών και συνταξιούχων

Θύματα της εφαρμοζόμενης από το 1955 φορολογικής πολιτικής είναι, πέρα από την ανάπτυξη, την απασχόληση και ο… αόριστος «δημοσιονομικός χώρος», οι μισθωτοί και οι συνταξιούχοι, οι οποίοι έχουν εξελιχθεί σε υποζύγια ενός ολοένα αυξανόμενου φορολογικού βάρους, όπως προκύπτει από τον  πίνακα που δημοσιεύω με επικαιροποιούμενα στοιχεία κάθε χρόνο από το 1960 έως σήμερα. Το πρόβλημα της συνεχιζόμενης επί δεκαετίες αυτής  φορολογικής αδικίας εντοπίζεται, όπως προκύπτει από αναλύσεις, άρθρα και σχόλιά μου στις παραπάνω εφημερίδες,  στην αδυναμία των κυβερνήσεων να τιθασεύουν τον καλπασμό των δαπανών και να προωθούν μεταρρυθμίσεις που να προβαίνουν στο χτίσιμο μιας φορολογικής κλίμακας που να εξασφαλίζει ομαλή εξέλιξη  των συντελεστών και της φορολογικής επιβάρυνσης, μείωση της φοροδιαφυγής  και ενίσχυση   της ανάπτυξης με την αύξηση του διαθέσιμου εισοδήματος.  

Όλα αυτά συμβαίνουν διότι  τόσο οι οριακοί φορολογικοί συντελεστές όσο και το εύρος  των κλιμακίων   καθορίζονται αυθαίρετα  και χωρίς  μια συγκεκριμένη αρχή, δηλαδή να αυξάνονται σταδιακά και ομαλά (κατά τρεις  ποσοστιαίες μονάδες τα δύο πρώτα, κατά τέσσερις το επόμενο κλπ), ενώ οι φορολογικοί συντελεστές, με την αύξηση του εισοδήματος, δεν μεταβάλλονται  κατά τις ίδιες ποσοστιαίες μονάδες όπως και το εύρος των κλιμακίων. Δύσκολα πράγματα, πρότεινα θα μού πείτε. Ακριβώς, για τους λόγους που προανέφερα: διότι δεν εξασφάλιζαν έσοδα από ανύπαρκτα εισοδήματα, όπως συμβαίνει  συνεχώς μετά το 1980, όπου οι μεταβολές των φορολογικών εσόδων και ΦΠΑ είναι υψηλότερες από τις αντίστοιχες του ονομαστικού ΑΕΠ!

Το  «παραμύθι» με την τιμαριθμοποίηση της φορολογικής 

Αλλά, κι ένα  ορθό (πόσο μάλλον  κακό!)  χτίσιμο της φορολογικής κλίμακας αχρηστεύεται αν, παράλληλα, δεν συνοδεύεται από τιμαριθμοποίησή της! Πρόκειται ίσως για το πιο δύσκολο, για όλες τις κυβερνήσεις, πρόβλημα, καθώς,  ενώ συνεχώς εξαγγελλόταν προεκλογικά, ελάχιστες φορές θεσπιζόταν ή κι αν θεσπιζόταν αμέσως … καταργούνταν! Συνέβαιναν  κι άλλα παράδοξα, όπως  το 1994, για παράδειγμα, όταν αντί τιμαριθμοποίησης της φορολογικής κλίμακας  έγινε αύξηση  του ανώτατου φορολογικού συντελεστή από  40% σε … 45%!!! Οι συνέπιες  της φορολογικής αυτής κλοπής  για το διαθέσιμο και πραγματικό  εισόδημα ήταν και εξακολουθούν να είναι δραματικές. Συνέβαινε και συμβαίνει μάλιστα όλες σχεδόν οι φορολογικές κλίμακες  να είναι ευνοϊκότερες  για τα υψηλά εισοδήματα!

Υπενθυμίζεται ότι η τιμαριθμοποίηση της φορολογικής κλίμακας νομοθετήθηκε για πρώτη φορά το 1981 και εφαρμόστηκε για τα εισοδήματα  του 1981, αλλά δεν … προβλέφθηκε να είναι … ετήσια κι έτσι για πολλά χρόνια παρέμενε αμετάβλητη. Απλώς αναφέρω ότι η κλίμακα του 1997, για παράδειγμα,  ήταν ίδια με εκείνη του 1992, ενώ ο πληθωρισμός είχε αυξηθεί κατά την περίοδο αυτή κατά 40%! Αυτό σημαίνει ότι η «δημοσιονομική απορρόφηση» ή «κεκρυμμένος φόρος», ο αδικαιολόγητος φόρος, είχε λεηλατήσει τα εισοδήματα κατά 40%!!!

Νομίζω ότι δεν υπάρχει χρεία άλλων στοιχείων. Απλώς σημειώνω αυτό που έγραφα χρόνια: η τιμαριθμική αναπροσαρμογή της φορολογικής κλίμακας, την οποία αναφέρει και ο ΟΟΣΑ, διατηρεί  την προοδευτικότητά της (κι ας λένε μερικοί το αντίθετο!), προστατεύει τον φορολογούμενο από τη δημοσιονομική βδέλλα,  ενισχύει τα αναγκαία για ένα σωστό φορολογικό σύστημα τα αναδιανεμητικά  χαρακτηριστικά  της και  το εισόδημα και την απασχόληση.

Πίνακας 1: Μόνιμα υποζύγια του ολοένα αυξανόμενου φορολογικού βάρος οι μισθωτοί και οι συνταξιούχοι μετά το 1980 (% επί του συνολικού  φόρου εισοδήματος)

*Τα έτη δηλώνουν εισοδήματα που αποκτήθηκαν τότε και δηλώθηκαν το επόμενο έτος, δηλαδή, για παράδειγμα, του 2022, που δηλώθηκαν το 2023

**Τα στοιχεία της στήλης ενσωματώθηκαν μετά το 2013 στην (τρίτη) στήλη των ασκούντων επιχειρηματική δραστηριότητα

Πηγή: Επεξεργασία στοιχείων του υπουργείου Οικονομικών, Ανεξάρτητης Αρχής Δημόσιων Εσόδων