Αρκτική: Νέο πεδίο αντιπαράθεσης Ρωσίας, ΗΠΑ, Κίνας

Η Αρκτική γίνεται πλέον το νέο πεδίο έντονης γεωπολιτικής αλλά και οικονομικής αντιπαράθεσης μεταξύ δύο υπερδυνάμεων, της Ρωσίας που έχει πάρει ήδη εκεί κεφάλι και των ΗΠΑ, ενώ ενδιαφέρον έχει εκδηλώσει και η Κίνα που συνεργάζεται για το λόγο αυτό με τη Μόσχα.

Πρόκειται για μια ακόμη κίνησης στη μεγάλη σκακιέρα των τριών υπερδυνάμεων οι οποίες ήδη κοντράρονται έντονα τόσο όσον αφορά κυρώσεις λόγω του πολέμου στην Ουκρανία όπως γίνεται στην περίπτωση της Ρωσίας με τις ΗΠΑ, όσο και όσον αφορά τους δασμούς σε προϊόντα όπως γίνεται μεταξύ ΗΠΑ και Κίνας. Δεν είναι τυχαίο.

WSJ: «Παγωμένα» στη JP Morgan 2 δισ. δολ. σε ρωσικά κεφάλαια – Και οι ΗΠΑ δεν ξέρουν τι να τα κάνουν

Η Αρκτική έχει μεγάλη στρατηγική σημασία, πολύ μεγάλους ορυκτούς και άλλους πόρους, ενώ επίσης με το λιώσιμο των πάγων προσφέρει τη δυνατότητα να πραγματοποιούνται μεταφορές εμπορευμάτων κάποιους μήνες του χρόνου με ειδικά πλοία ή με συνοδεία παγοθραυστικών –όπου ξανά η Ρωσία βρίσκεται πολύ μπροστά από τους αντιπάλους της.

Η κυριαρχία της Ρωσίας στην Αρκτική ίσως είναι ένας από τους βασικούς λόγους –μαζί με το πλούσιο υπέδαφός της- που ο νέος πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ θέλει να αποκτήσει τον έλεγχο και της Γροιλανδίας.

Το εμπόριο μέσω της Βόρειας Διαδρομής

Η Ρωσία χτίζει αθόρυβα την παρουσία της στην Αρκτική για πάνω από μια δεκαετία. Τώρα έχει την πιο σημαντική στρατιωτική παρουσία στην περιοχή, με ανακαινισμένες βάσεις της σοβιετικής εποχής και ολόκληρο στόλο από 57 πυρηνοκίνητα και άλλα παγοθραυστικά καθώς και ειδικά πλοία που μπορούν να πλέουν σε πάγους.

Είναι ενδεικτικό ότι το 2024 μεταφέρθηκαν μέσω της επονομαζόμενης Βόρειας Θαλάσσιας Διαδρομής (Northern Sea Route-NSR) της Ρωσίας περίπου 38 εκατομμύρια μετρικοί τόνοι φορτίου, ποσό ρεκόρ για ένα μόνο έτος και σχεδόν δεκαπλάσιο από μια δεκαετία νωρίτερα.

Η Βόρεια Διαδρομή είναι κεντρικό στοιχείο στο όραμα του Προέδρου Βλαντιμίρ Πούτιν για ναυτιλιακή οδό που ανταγωνίζεται τη Διώρυγα του Σουέζ και του Παναμά, παρά τις μεγάλες προκλήσεις στο διάπλου της.

Η Αρκτική έχει θερμανθεί σχεδόν τέσσερις φορές πιο γρήγορα από τον υπόλοιπο πλανήτη τις τελευταίες δεκαετίες σύμφωνα με ερευνητές. Καθώς ο θαλάσσιος πάγος έχει μειωθεί λόγω της ανόδου αυτής, ο αριθμός των ταξιδιών μεγάλου, σε αυτές τις συντεταγμένες, γεωγραφικού πλάτους, που πραγματοποιούνται από πλοία έχει αυξηθεί.

Χάρη στο λιώσιμο των πάγων η Ρωσία μπόρεσε να αυξήσει τις εμπορικές μεταφορές μέσω της Βόρειας Θαλάσσιας Διαδρομής. Η οδός διέρχεται από τον Αρκτικό Ωκεανό και επιτρέπει να μεταφέρονται φορτία από την Ασία προς την Ευρώπη σχεδόν δύο φορές ταχύτερα από την παραδοσιακή διαδρομή μέσω της Διώρυγας του Σουέζ -αν και με μεγαλύτερους κινδύνους.

Η παρουσία της Κίνας

Τις ρωσικές δραστηριότητες στην Αρκτική στηρίζει και η Κίνα. Εκεί κινεζικές εταιρείες είναι σημαντικοί επενδυτές και προμηθευτές εξοπλισμού σε ρωσικά ενεργειακά έργα, συμπεριλαμβανομένων των έργων Yamal LNG και Arctic 2 LNG.

Η Ρωσία, σε αντάλλαγμα, στέλνει καύσιμα στην Κίνα χρησιμοποιώντας τον λεγόμενο σκιώδη στόλο της, μέσω του οποίου τα πλοία που υπόκεινται σε κυρώσεις πραγματοποιούν παραδόσεις ρωσικού πετρελαίου στις αγορές της Ασίας αγνοώντας τις διεθνείς κυρώσεις, δείχνουν τα στοιχεία της Wall Street Journal.

Είναι ενδεικτικό ότι πέρυσι σημειώθηκε ρεκόρ όγκου διαμετακομιστικού φορτίου μέσω της Βόρειας Θαλάσσιας Διαδρομής από τη βορειοδυτική Ρωσία προς τον Βερίγγειο Πορθμό, σύμφωνα με τη Rosatom, τη ρωσική υπηρεσία που επιβλέπει την πλωτή οδό.

Σχεδόν όλο αυτό το φορτίο κινήθηκε από τη Ρωσία στην Κίνα και περισσότερο από το μισό ήταν αργό πετρέλαιο, δείχνουν στοιχεία της WSJ. Κι αυτό παρά το γεγονός ότι ο συνολικός όγκος παραμένει κλάσμα της κυκλοφορίας αργού πετρελαίου μέσω της διώρυγας του Σουέζ.

Η μικρότερη απόσταση της βόρειας διαδρομής μπορεί να μειώσει τους χρόνους διέλευσης κατά δύο εβδομάδες, αλλά ο θαλάσσιος πάγος παραμένει ύπουλο εμπόδιο, σχολίαζε η αμερικανική εφημερίδα.

Ο ορυκτός πλούτος

Κάτω από τον πάγο στην Αρκτική βρίσκονται επίσης μεγάλα κοιτάσματα ορυκτών και η Ρωσία πρωτοστατεί στην ανάπτυξή τους. Η οικονομική δραστηριότητα στο κομμάτι της Αρκτικής που ελέγχεται από τη Ρωσία αντιπροσωπεύει ήδη περίπου το 10% του ΑΕΠ της χώρας, συμπεριλαμβανομένου του 17% του πετρελαίου, του 80% του φυσικού αερίου και του 30% του συνόλου της αλιείας.

Για λόγους σύγκρισης η WSJ αναφέρει ότι το 2023 η Αλάσκα αντιπροσώπευε μόνο το 0,2% του ΑΕΠ των ΗΠΑ και τα βόρεια εδάφη του Καναδά λιγότερο από το 1% της οικονομικής δραστηριότητας της χώρας.

Μεγαλώνουν οι κόντρες

Η στρατηγική της Ρωσίας περιλαμβάνει δαπάνες πολλών δις δολαρίων έως το 2035 για την επέκταση Βόρειας Θαλάσσιας Διαδρομής, με στόχο τη μεταφορά 238 εκατομμυρίων τόνων φορτίου σε ετήσια βάση. Αυτός ο φιλόδοξος στόχος έρχεται σε πλήρη αντίθεση με τις ικανότητες των ΗΠΑ στην περιοχή, των οποίων η υποδομή υστερεί, με μόνο δύο βαριά παγοθραυστικά έναντι του ρωσικού στόλου που ξεπερνά τα τριάντα.

Εν τω μεταξύ η Κίνα μπαίνει στο παιχνίδι, επενδύοντας μεγάλα ποσά στέλνοντας δύο δικά της παγοθραυστικά για να ενισχύσει την παρουσία της και τα συμφέροντά της.

Το δυναμικό για σύγκρουση δημιουργείται στο σχηματισμό Lomonosov Ridge, που βρίσκεται κάτω από τον Βόρειο Πόλο, όπου τα κοιτάσματα υποβρύχιων πόρων διεκδικούνται από πολλά έθνη, συμπεριλαμβανομένης της Ρωσίας, της Δανίας και του Καναδά, αναφέρει ο τουρκικός οργανισμός Evrim Ağaci.

Εκεί αυξάνεται συνεχώς η παρουσία στρατιωτικών δυνάμεων, όπως έχει αρχίσει να γίνεται και στην υπόλοιπη Αρκτική.