Ευρώπη: Μπορεί να τα βγάλει πέρα με μια Γερμανία που ξοδεύει χωρίς όριο;

Οι κινήσεις της αγοράς ήταν μεγαλύτερης έκτασης από την αναμενόμενη. Στις 5 Μαρτίου οι μακροπρόθεσμες αποδόσεις των γερμανικών ομολόγων αυξήθηκαν κατά 0,3 ποσοστιαίες μονάδες, η μεγαλύτερη άνοδος μιας ημέρας εδώ και σχεδόν 30 χρόνια, και το ευρώ σημείωσε άνοδο. Τα ευρωπαϊκά χρηματιστήρια, τα οποία κανονικά θα υπέφεραν λόγω των υψηλότερων επιτοκίων, διατήρησαν την πρόσφατη άνοδό τους. Το δημοσιονομικό πακέτο-βόμβα της Γερμανίας –που βρίσκεται επί του παρόντος υπό διαπραγμάτευση- αντιπροσωπεύει κάτι περισσότερο από την έναρξη των δαπανών για την Άμυνα. Είναι η αρχή ενός νέου ευρωπαϊκού μοντέλου ανάπτυξης. Η ήπειρος θα εξαρτάται περισσότερο από την εσωτερική ζήτηση και λιγότερο από τον υπόλοιπο κόσμο, σύμφωνα με δημοσίευμα του Economist.

Με σχεδόν 3% του ΑΕΠ, το πλεόνασμα τρεχουσών συναλλαγών της ΕΕ είναι μεγάλο, με τη Γερμανία και τις σκανδιναβικές χώρες να πρωτοστατούν. Τα πλεονάσματά τους δεν οφείλονται μόνο στην εξαγωγική τους δραστηριότητα, αλλά και στο χάσμα μεταξύ των επιπέδων αποταμίευσης και επένδυσης: αν μια χώρα επενδύει στο εσωτερικό της λιγότερα από όσα αποταμιεύει, η διαφορά μετατρέπεται σε εξαγωγή κεφαλαίου και το εμπορικό ισοζύγιο προσαρμόζεται για να την απορροφήσει. Τώρα που η Ευρώπη θέλει να προστατευθεί από παγκόσμιους κραδασμούς, να επενδύσει για να κάνει την οικονομία της πιο πράσινη και να επανεξοπλιστεί γρήγορα για να αποκρούσει τη Ρωσία, η αποταμίευση και οι επενδύσεις θα πρέπει να επανέλθουν σε ισορροπία.

Ευρώπη: Η αποτροπή της Ρωσίας

Υπάρχουν σοβαροί λόγοι να πιστεύουμε ότι αυτό θα συμβεί, σύμφωνα με το δημοσίευμα του Economist. Για να αποτρέψει τη Ρωσία, οι ειδικοί σε θέματα άμυνας πιστεύουν ότι η Ευρώπη θα πρέπει να δαπανά 3,5% του ΑΕΠ ετησίως για τις ένοπλες δυνάμεις της, το οποίο θα μπορούσε να αυξηθεί ανάλογα με το επίπεδο της αμερικανικής υποστήριξης. Λίγοι πολιτικοί θέλουν να το πληρώσουν αυτό με περικοπές σε άλλους τομείς. Όπως σημειώνουν οι Johannes Marzian και Christoph Trebesch του Ινστιτούτου του Κιέλου, μιας δεξαμενής σκέψης, οι στρατιωτικές ενισχύσεις χρηματοδοτούνται σχεδόν πάντα με ένα μείγμα χρέους και υψηλότερων φόρων. Δεδομένων των χαμηλών υφιστάμενων χρεών στις χώρες της βόρειας και κεντρικής Ευρώπης, η χρηματοδότηση του ελλείμματος θα είναι σχεδόν σίγουρα η προτιμώμενη επιλογή αυτή τη φορά.

Ένας άλλος λόγος είναι η μεταστροφή της Ευρώπης από μια γηράσκουσα κοινωνία σε μια ευθέως ηλικιωμένη κοινωνία. Οι γηράσκουσες κοινωνίες αποταμιεύουν για τη συνταξιοδότηση. Μια γερασμένη κοινωνία πουλάει περιουσιακά στοιχεία για να τα ξοδέψει. Η μέση ηλικία της ΕΕ είναι τα 45 έτη και οι περισσότεροι περιορισμοί στη μετανάστευση θα επιταχύνουν τη διαδικασία γήρανσης. Προς το παρόν, οι Ευρωπαίοι είναι πρόθυμοι αποταμιευτές: το ποσοστό αποταμίευσης των νοικοκυριών της ΕΕ είναι στο 14% και είναι συγκρίσιμο με εκείνο της Ιαπωνίας, η οποία ήταν ακόμη γηραιότερη, τη δεκαετία του 1990. Μέχρι το 2015, ωστόσο, το ποσοστό της Ιαπωνίας είχε μειωθεί στο μηδέν. Οι σφιχτές αγορές εργασίας, καθώς οι άνθρωποι συνταξιοδοτούνται, είναι επίσης πιθανό να αυξήσουν τους μισθούς στις υπηρεσίες και στον κλάδο της περίθαλψης και οι εργαζόμενοι αυτοί είναι πιο πιθανό να ξοδεύουν παρά να αποταμιεύουν.

Η μεταστροφή για επενδύσεις

Ο τελευταίος λόγος για τη μεταστροφή προέρχεται από τις επιχειρηματικές επενδύσεις, οι οποίες έχουν συρθεί μετά την κρίση του ευρώ στα μέσα της δεκαετίας του 2010. Νέοι κλάδοι είναι πιθανό να εμφανιστούν σύντομα, προκαλώντας περισσότερες. Οι εταιρείες άμυνας και αεροδιαστημικής θα αναπτυχθούν για να εξοπλίσουν τις ένοπλες δυνάμεις της Ευρώπης. Και η ΕΕ επιθυμεί να γίνει καθαρή μηδενική πηγή εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου έως το 2050, γεγονός που θα σημάνει ακόμη περισσότερες δαπάνες για τα πάντα, από τα δίκτυα έως τους σταθμούς φόρτισης. Σύμφωνα με εκτιμήσεις, θα απαιτηθούν επιπλέον ετήσιες επενδύσεις ύψους 500 δισ. ευρώ (545 δισ. δολάρια) έως το 2030, που αντιστοιχούν στο 3% του ΑΕΠ.

Ωστόσο, οι νέες τάσεις ελεύθερης κατανάλωσης της Ευρώπης θα πρέπει να ξεπεράσουν τους περιορισμούς. Η δημοσιονομική επέκταση θα περιοριστεί από τα υψηλά επίπεδα χρέους και τα ελλείμματα σε ορισμένες μεγάλες χώρες, ιδίως στην Ιταλία και τη Γαλλία. Από την πλευρά της, παρά το γεγονός ότι έχει περιθώριο να το πράξει, η Ισπανία είναι απρόθυμη να σπαταλήσει χρήματα για στρατιώτες και εξοπλισμό. Το κοινό χρέος της ΕΕ για τη χρηματοδότηση τέτοιων δαπανών, αν και συζητείται, είναι απίθανο να καταλήξει να γίνει σε μεγάλη κλίμακα.

Γήρανση και οικονομική ανάπτυξη

Η οικονομική ανάπτυξη θα έκανε τη ζωή ευκολότερη. Αλλά η γήρανση θα μειώσει τους ετήσιους ρυθμούς ανάπτυξης κατά 0,4 (στη Γαλλία) έως 1,1 ποσοστιαίες μονάδες (στην Ιταλία) μέχρι το τέλος της δεκαετίας του 2030, σύμφωνα με τον Thomas Cooley του Πανεπιστημίου της Νέας Υόρκης. Αν και οι γερμανικές δαπάνες θα ενισχύσουν το ΑΕΠ της χώρας, τουλάχιστον βραχυπρόθεσμα, ενδέχεται να προκαλέσουν προβλήματα αλλού. Όταν το μεγαλύτερο μέλος μιας νομισματικής ένωσης δαπανά μεγάλα ποσά, τα επιτόκια πρέπει να αυξηθούν για να αποφευχθεί ο πληθωρισμός. Τα υψηλότερα επιτόκια θα ενισχύσουν το ευρώ, καθιστώντας τις εξαγωγές λιγότερο ανταγωνιστικές.

Συν τοις άλλοις, η τρέχουσα αβεβαιότητα του Τραμπ κάνει τις επιχειρήσεις νευρικές στο να τζογάρουν σε μακροπρόθεσμες επενδύσεις. Οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής ελπίζουν ότι, ενισχύοντας την τοπική ζήτηση, θα καταστήσουν επίσης την Ευρώπη λιγότερο ευάλωτη σε εμπορικούς πολέμους. Προκειμένου να βοηθήσουν τη διαδικασία, θα μπορούσαν να εξετάσουν μια δόση απελευθέρωσης. Η σύνδεση των κεφαλαιαγορών της ηπείρου, για παράδειγμα, θα επέτρεπε στους αποταμιευτές να κερδίζουν υψηλότερες αποδόσεις από τις επενδύσεις και θα παρείχε χρηματοδότηση για νέες προσπάθειες. Η Γερμανία έχει ήδη κάνει το αδιανόητο. Θα ήταν κρίμα να χαθεί η ευκαιρία.