Ελλάδα: Οι κερδισμένοι και οι χαμένοι της επόμενης δεκαετίας στην αγορά εργασίας

Ανάμικτα είναι τα μαντάτα για την αγορά εργασίας στην Ελλάδα την επόμενη δεκαετία, σύμφωνα με τη νέα στοχευμένη ανάλυση του Ευρωπαϊκού Κέντρου για την Επαγγελματική Κατάρτιση και Εκπαίδευση (CEDEFOP).

Η πρώτη ψυχρολουσία αφορά τις προοπτικές για την απασχόληση, η  οποία αναμένεται να παραμείνει στάσιμη, σε αντίθεση με μια ελαφρά ανάπτυξη που προβλέπεται για την ΕΕ. Όπως σημειώνεται με βάση τους πίνακες του CEDEFOP, ενώ η απασχόληση στην Ελλάδα σημείωσε ταχύτερη ανάπτυξη από τον μέσο όρο της ΕΕ-27 μεταξύ 2015 και 2019, επλήγη σοβαρά από την πανδημία COVID-19 το 2020 και δεν έχει ανακάμψει με την ίδια δυναμική.

Συνολικά, η απασχόληση στην Ελλάδα προβλέπεται να μειωθεί κατά περίπου 0,1% ετησίως μεταξύ 2023 και 2030 και να παραμείνει σταθερή μεταξύ 2030 και 2035, σε σύγκριση με την ανάπτυξη περίπου 0,3-0,4% ετησίως για την ΕΕ-27.

Η αγορά εργασίας γκριζάρει

Το «γκριζάρισμα» του εργατικού δυναμικού, το οποίο έχει εντοπίσει και το Κέντρο Προγραμματισμού Οικονομικών Ερευνών (ΚΕΠΕ) θα συνεχιστεί.

Πάντως παρά την πρόβλεψη για μείωση του πληθυσμού, κατά -6,6%  μεταξύ 2020-2035, το συνολικό εργατικό δυναμικό στην Ελλάδα προβλέπεται να αυξηθεί κατά περίπου 3,6 % κατά την ίδια περίοδο.

Πρόκειται για βελτίωση σε σύγκριση με την αμέσως προηγούμενη δεκαπενταετία, όπου είχε προηγηθεί μείωση του εργατικού δυναμικού άνω του 6%. Όμως αφενός δεν πρόκειται να αναπληρώσει τις απώλειες της κρίσης, αφετέρου είναι πολύ χαμηλότερη από τις προβλέψεις για την ΕΕ, όπου το εργατικό δυναμικό θα παρουσιάσει αύξηση λίγο κάτω από 10% μεταξύ 2020-2035.

Όλες οι ηλικιακές ομάδες του πληθυσμού μεταξύ 15 και 54 ετών στην Ελλάδα προβλέπεται να μειωθούν κατά την περίοδο 2020-35, με ιδιαίτερα έντονες μειώσεις για τις ηλικίες 35-49 ετών.

Στον αντίποδα, ο πληθυσμός ηλικίας 55 ετών και άνω, και ιδίως εκείνος ηλικίας 65 ετών και άνω, προβλέπεται να αυξηθεί αρκετά έντονα.

Τα ποσοστά συμμετοχής όλων των ηλικιακών ομάδων στο εργατικό δυναμικό προβλέπεται να αυξηθούν κατά την περίοδο 2020-35. Οι ισχυρότερες αυξήσεις προβλέπονται για την ηλικιακή ομάδα 55-59 ετών (κατά 26 ποσοστιαίες μονάδες) και 60-64 ετών (19 ποσοστιαίες μονάδες).

Συνολικά, το συνολικό ποσοστό συμμετοχής των γυναικών προβλέπεται να αυξηθεί κατά 6 ποσοστιαίες μονάδες και των ανδρών κατά 5 π.μ. στην Ελλάδα κατά την περίοδο 2020-2035, ποσοστό μεγαλύτερο από τις αυξήσεις που προβλέπονται για το σύνολο της ΕΕ-27.

Οι κλάδοι με τη μεγαλύτερη αύξηση της απασχόλησης

Αν και η συνολική απασχόληση στην Ελλάδα αναμένεται να παραμείνει σε γενικές γραμμές σταθερή ως το 2035, η εικόνα ανά γενικό κλάδο είναι μικτή.

Η απασχόληση στον κατασκευαστικό κλάδο προβλέπεται να αυξηθεί κατά περίπου 1,1 % ετησίως και στη μεταποίηση κατά περίπου 0,5 % ετησίως. Στον  τομέα της διανομής, των μεταφορών και των μη εμπορικών υπηρεσιών (υγεία, εκπαίδευση, δημόσια διοίκηση, κοινωνική πρόνοια) η απασχόληση προβλέπεται να αυξηθεί κατά 0,3 % ετησίως.

Ωστόσο, οι επιχειρηματικές και άλλες υπηρεσίες, που αναμένεται να οδηγήσουν την αύξηση της απασχόλησης σε πολλές χώρες, προβλέπεται να σημειώσουν πολύ μικρή αύξηση στην Ελλάδα.

Η απασχόληση στον πρωτογενή τομέα και στις υπηρεσίες κοινής ωφέλειας προβλέπεται να μειωθεί κατά -3,6 και  -4,2% ετησίως κατά την περίοδο 2023-35.

Όσον αφορά τους υποτομείς (δηλαδή κάτω από το επίπεδο των έξι  γενικών κλάδων που αναφέρθηκαν παραπάνω), το πρότυπο ανάπτυξης είναι ακόμα πιο ανομοιόμορφο.

Επαγγέλματα με ζήτηση

Στη μεταποίηση η αύξηση της απασχόλησης θα είναι μεγαλύτερη τους υποτομείς των λοιπών μηχανημάτων και εξοπλισμού, βασικών μετάλλων και μεταλλικών προϊόντων, ηλεκτρικού εξοπλισμού, μη μεταλλικών ορυκτών προϊόντων και τροφίμων, ποτών και καπνού, με ανάπτυξη άνω του 1% ετησίως.

Όμως με εξαίρεση τα τρόφιμα ποτά και τα μέταλλα, όλοι οι άλλοι κλάδοι αποτελούν ένα πολύ μικρό ποσοστό της απασχόλησης.

Στις επιχειρηματικές και άλλες υπηρεσίες, οι υποτομείς που θα αυξηθούν είναι οι τέχνες και ψυχαγωγία, έρευνα και ανάπτυξη, μέσα ενημέρωσης και προγραμματισμός υπολογιστών και υπηρεσίες πληροφοριών- – τουλάχιστον 1% ετησίως  ως το 2030 και ακόμα ταχύτερα την περίοδο 2030-5.

Απώλεια θέσεων εργασίας

Ωστόσο, οι υποτομείς των επιχειρηματικών και άλλων υπηρεσιών που αφορούν τις δραστηριότητες ακίνητης περιουσίας, την έρευνα αγοράς και άλλες επαγγελματικές υπηρεσίες, καθώς και τις διοικητικές και υποστηρικτικές υπηρεσίες, προβλέπεται να σημειώσουν μείωση της απασχόλησης ως το 2035.

Η μείωση της απασχόλησης στον πρωτογενή τομέα και τις υπηρεσίες κοινής ωφέλειας οφείλεται στην προβλεπόμενη συνεχιζόμενη μείωση της γεωργίας, η οποία αντιπροσώπευε περισσότερο από το 10% της συνολικής απασχόλησης στην Ελλάδα το 2020.

Στον τομέα της διανομής και των μεταφορών, οι μεγάλοι υποτομείς του χονδρικού και λιανικού εμπορίου και των υπηρεσιών διαμονής και εστίασης προβλέπεται να παρουσιάσουν αύξηση της απασχόλησης, αν και σχετικά μέτρια, κατά την περίοδο πρόβλεψης.

Θέσεις εργασίας ανά επαγγελματική ομάδα

Tα μοντέλα προβλέψεων του CEDEFOP υπολογίζουν τον αριθμό θέσεων εργασίας που θα πρέπει να καλυφθουν, είτε λόγω απώλειας/δημιουργίας νέων θέσεων εργασίας είτε λόγω ζήτησης για αντικατάσταση προσωπικού.

Οι εργαζόμενοι στον τομέα των υπηρεσιών και οι πωλητές σε καταστήματα και αγορές, καθώς και οι επαγγελματίες είναι οι δύο ευρείες επαγγελματικές ομάδες που αναμένεται να δημιουργήσουν τον μεγαλύτερο αριθμό θέσεων εργασίας κατά την περίοδο πρόβλεψης, αντιπροσωπεύοντας το 35 % και το 24 % του συνόλου των θέσεων εργασίας, αντίστοιχα.

Σε πιο λεπτομερές επίπεδο, οι περισσότερες θέσεις εργασίας, ως ποσοστό του συνόλου των θέσεων εργασίας αναμένεται να είναι στον τομέα των προσωπικών υπηρεσιών (π.χ. κομμωτές, αισθητικοί, φροντιστές) κατά 16%, των πωλητών (13%) και των γενικών υπαλλήλων γραφείου (7%).

Οι εξειδικευμένοι γεωργοί με προσανατολισμό στην αγορά αναμένεται επίσης να προσφέρουν πολλές θέσεις εργασίας, αποκλειστικά λόγω της ζήτησης αντικατάστασης, καθώς ο συνολικός αριθμός θέσεων εργασίας αναμένεται να συρρικνωθεί για αυτά τα επαγγέλματα.

Ακόμη και μεταξύ των στοιχειωδών επαγγελμάτων, οι καθαριστές και οι βοηθοί προετοιμασίας τροφίμων αναμένεται να έχουν πολλές θέσεις εργασίας, λόγω της ζήτησης αντικατάστασης.

Μεγαλύτερη εξειδίκευση

Όσο αυξάνεται η εξειδίκευση στην εργασία, οι τομείς που θα έχουν μεγαλύτερη ζήτηση είναι κυρίως οι επαγγελματίες (δηλαδή όσοι έχουν ανώτατες σπουδές και μεταπτυχιακά) και οι τεχνικοί και βοηθοί επαγγελματιών (με ανώτερες σπουδές).

Τα επαγγέλματα υψηλής ειδίκευσης που μπορούν να επωφεληθούν από αυτή την τάση είναι οι επαγγελματίες των τεχνολογιών πληροφορίας και των επικοινωνιών.

Ανάμικτες είναι οι προβλέψεις για τον κλάδο της υγείας, αφού ναι μεν θα υπάρξει ανάπτυξη του τομέα, αλλά όχι για όλα τα επαγγέλματα. Για παράδειγμα θα υπάρχει μείωση στη ζήτηση των βοηθών επαγγελματιών υγείας, ενώ θα αυξηθούν τα λεγόμενα «λοιπά επαγγέλματα υγείας» – ειδικότητες που μέχρι τώρα ήταν περιθωριακές.

Η αυξανόμενη ψηφιοποίηση και η μετάβαση προς μια οικονομία πιο προσανατολισμένη στις υπηρεσίες, θα οδηγήσουν σε μεγαλύτερη χρήση επαγγελμάτων υψηλότερου επιπέδου. Στο άλλο άκρο του φάσματος, τα επαγγέλματα χαμηλότερου επιπέδου που υποστηρίζουν την παραγωγή και τον τομέα των υπηρεσιών φαίνεται να μειώνονται, καθώς και ορισμένα επαγγέλματα μεσαίου επιπέδου.

Για παράδειγμα, η απασχόληση στον τομέα των γραφειακών εργασιών αναμένεται να μειωθεί σε όλους τους κλάδους, με εξαίρεση τους γενικούς υπαλλήλους γραφείου και τους υπαλλήλους εξυπηρέτησης πελατών.

Πηγή: In.gr