Στο άρθρο της 6ης Απριλίου, με τον τίτλο «“Παροχές” ή παραίτηση», παρακινούμενοι από τη δημόσια συζήτηση για την ενεργοποίηση ή μη της ρήτρας διαφυγής για τις αμυντικές δαπάνες, είχαμε προκρίνει την ορθολογική χρήση της ως συστατικό στοιχείο μιας συνολικής φορολογικής μεταρρύθμισης. Ανάμεσα στις μελλοντικές προκλήσεις που αναφέρθηκαν, καταγράψαμε την αντιμετώπιση του δημογραφικού ζητήματος.
Με αφορμή τα ανησυχητικά στοιχεία του υπουργείου Εσωτερικών για το ισοζύγιο γεννήσεων – θανάτων του 2024, θα καταπιαστούμε με αυτό το κρίσιμο θέμα.Με βάση επιστημονικές μελέτες, η επιδείνωση των δημογραφικών δεδομένων αποτελεί μία από τις σημαντικότερες απειλές των επόμενων δεκαετιών. Σύμφωνα με τις προβλέψεις, ο πληθυσμός της χώρας αναμένεται να μειωθεί έως το 2050 κατά 1,36 εκατομμύρια άτομα (στο απαισιόδοξο σενάριο) καθώς το ποσοστό αναπλήρωσης των γενεών είναι στο 1,3 αντί του 2,1 που απαιτείται για να διατηρηθεί σταθερός ο πληθυσμός (χωρίς την επίδραση της μετανάστευσης).
Το ποσοστό των ατόμων πάνω από τα 65 έτη αναμένεται να κυμανθεί μεταξύ 30% -33% του συνολικού πληθυσμού έναντι 21% που ήταν το 2015 (στοιχεία από έρευνα της διαΝΕΟσις).
Η διαφαινόμενη γήρανση του πληθυσμού θα οδηγήσει σε μείωση του εργατικού δυναμικού (υπολογίζεται σε 500 χιλιάδες), πτώση της παραγωγικότητας και της δυνητικής μέσης ετήσιας ανάπτυξης. Η επιβάρυνση στο συνταξιοδοτικό σύστημα θα αυξηθεί κατακόρυφα, με την εκτίμηση για το 2050 να προβλέπει ότι ο λόγος εργαζομένων – συνταξιούχων θα διαμορφωθεί στο 1,37.
Αντίστοιχη πίεση αναμένεται να καταγραφεί στο σύστημα Υγείας, με ταυτόχρονη σημαντική αύξηση των δαπανών υπηρεσιών φροντίδας. Οι ανισότητες πιθανότατα θα ενταθούν τόσο ανάμεσα στις εισοδηματικές κατηγορίες όσο και μεταξύ των γενεών.
Αρκετές αγροτικές και ημιαστικές περιοχές της χώρας κινδυνεύουν με ερημοποίηση λόγω της επικείμενης μείωσης της παραγωγικής δυναμικής και της μετακίνησης του ενεργού πληθυσμού στα ενεργά οικονομικά αστικά κέντρα.
Εάν θέλαμε να σχηματοποιήσουμε την αντιμετώπιση της δημογραφικής πρόκλησης, θα χρησιμοποιούσαμε ένα σχήμα ομόκεντρων κύκλων με περιεχόμενο από άλλα σημαντικά και απαραίτητα πεδία πολιτικής. Γιατί οφείλουμε να παραδεχθούμε ότι τέτοιας σημαντικότητας ζητήματα προϋποθέτουν μια συνολική αντιμετώπιση και τη συνεργασία πολλαπλών επιπέδων δράσης, νομοθεσίας και βαθμίδων διοίκησης.
Κατ’ αρχάς, η οικογενειακή πολιτική μέσω της παροχής κινήτρων, ειδικές άδειες μητρότητας και πατρότητας, υποστήριξη μονογονεϊκών και πολυμελών οικογενειών κ.ά. Εκπαιδευτικό σύστημα που θα εξασφαλίζει θέσεις στο σύνολο των παιδιών από τα πρώτα χρόνια της ζωής τους, με ωράρια συμβατά των υποχρεώσεων των γονέων, ειδικά προγράμματα σπουδών και αντίστοιχα μαθήματα κ.ά.
Πολιτικές για την απασχόληση και τα εργασιακά δικαιώματα που αφενός θα συμβάλλουν στην ενίσχυση του εισοδήματος και αφετέρου θα υποστηρίζουν τις οικογένειες, παρέχοντας ειδικά προνόμια και ευελιξίες.
Κοινωνικό κράτος που θα δημιουργεί το απαραίτητο αίσθημα ασφάλειας, θα μειώνει τις ανισότητες και θα εξασφαλίζει καθολική προσβασιμότητα με υψηλό επίπεδο παρεχόμενων υπηρεσιών σε υγεία, πρόνοια και φροντίδα. Φορολογική πολιτική που να υποστηρίζει ουσιαστικά οικογένειες με παιδιά και θα ενισχύει απασχόληση και εισοδήματα.
Περιφερειακή πολιτική που θα ενθαρρύνει την παραγωγική δραστηριοποίηση, θα κινητροποιεί τη μετεγκατάσταση και θα βελτιώνει τις υποδομές. Στεγαστική πολιτική στοχευμένη σε νέα ζευγάρια, οικογένειες και ευάλωτα νοικοκυριά. Μεταναστευτική πολιτική που θα ενσωματώνει με τρόπο νόμιμο και ομαλό πολίτες άλλων εθνικοτήτων.
Η κυβέρνηση ορθά καταπιάστηκε με το θέμα, προχωρώντας στην κατάθεση ενός πλέγματος θετικών προτάσεων στην κατεύθυνση αντιμετώπισης του δημογραφικού προβλήματος.
Ωστόσο, η δυναμική του προβλήματος μας καλεί να επισπεύσουμε με πιο γενναία και αποφασιστικά βήματα. Ειδικά στο πεδίο αυτό, οι δυνατότητες πολιτικής συναίνεσης είναι πολλαπλές καθώς αφορούν όλες και όλους και κυρίως το μέλλον αυτού του τόπου.
Ο κ. Δημήτρης Λιάκος είναι οικονομολόγος, πρώην υφυπουργός
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΣ ΤΑΧΥΔΡΟΜΟΣ (ΟΤ) – ΤΟ ΒΗΜΑ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ
