Η αμερικανική οικονομία είναι μεταξύ αυτών που, τουλάχιστον από τις αρχές του 20ού αιώνα, έχει συνδέσει την ανάπτυξή της με τη μετανάστευση και την ανάπτυξη της τεχνολογίας. Τώρα όμως, κινδυνεύει από το brain drain, τη «διαρροή εγκεφάλων», επιστημόνων που είχαν να συνεισφέρουν πολλά στην μεγέθυνση της μεγαλύτερης οικονομίας του πλανήτη.
Αιτία, οι πολιτικές του Ντόναλντ Τραμπ αναφορικά με τη μετανάστευση, που πλήττουν σημαντικό αριθμό ξένων φοιτητών, που εκτός από χρήματα, εισέφεραν με την επιστημονική τους κατάρτιση στην τεχνολογική και επιστημονική εξέλιξη. Επίσης, η ανοιχτή σύγκρουση με τα πανεπιστήμια, με αφορμή τις κινητοποιήσεις ενάντια στον πόλεμο του Ισραήλ στη Λωρίδα της Γάζας και οι ισχυρισμοί για αντισημιτισμό. Αποτέλεσμα, πανεπιστήμια να κλείνουν, άλλα να χάνουν πολύτιμους συνεργάτες και οι φοιτητές να μένουν στον αέρα, παρά τις ενέργειες των ιδρυμάτων για να απαντήσουν στις προκλήσεις.
Επιστήμονες και φοιτητές φεύγουν ή θα φύγουν
Σύμφωνα με στοιχεία του Εθνικού Γραφείου Οικονομικών Ερευνών των ΗΠΑ, την περίοδο 1990-2016, οι μετανάστες ήταν υπεύθυνοι για το 23% των αμερικανικών διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας, με το ποσοστό αυτό να φτάνει στο 36%, αν συμπεριληφθούν οι συνεργασίες μεταξύ μεταναστών και γηγενών εφευρετών στις καταθέσεις διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας.
Όπως Μάο και Πολιτιστική Επανάσταση;
Το πρακτορείο Bloomberg, σε μια ανάλυσή του για τον κίνδυνο brain drain στις ΗΠΑ, παρομοιάζει την κατάσταση με εκείνη την εποχή της Πολιτιστικής Επανάστασης στην Κίνα. Και μπορεί το παράδειγμα να έχει μεγάλη δόση υπερβολής, εξηγεί: Το 1956, όταν οι Κινέζοι επιστήμονες δημιούργησαν το πρώτο τους ολοκληρωμένο κύκλωμα το 1965, η νεοσύστατη βιομηχανία ημιαγωγών της Κίνας ήταν μόνο περίπου πέντε χρόνια πίσω από τις ΗΠΑ. Μια δεκαετία αργότερα, ο τομέας τσιπ της Κίνας είχε μείνει πολύ πίσω από τη Σίλικον Βάλεϊ, αλλά και από την Ιαπωνία, τη Σιγκαπούρη ή την Ταϊβάν. Επιπλέον, στέλεχος του Κομμουνιστικού Κόμματος φέρεται να είχε δηλώσει τότε ότι, για κάθε 1.000 ημιαγωγούς που παράγονται στην Κίνα «ένας ανταποκρίνεται στα πρότυπα».
Είχε προηγηθεί ο «πόλεμος» του ηγέτη της Κίνας Μάο Τσε Τουνγκ στις μορφωμένες ελίτ της Κίνας, με το επιχείρημα ότι η αναγνώριση της εμπειρογνωμοσύνης υπονόμευε της σοσιαλιστική ισότητα. Και χιλιάδες επιστήμονες εστάλησαν στα χωριά να δουλέψουν στους ορυζώνες και άλλοι «χάθηκαν» ή εκτελέστηκαν.
Κόβοντας χρηματοδότηση
Η τακτική στις ΗΠΑ είναι διαφορετική, αλλά το αποτέλεσμα εξίσου επικίνδυνο. Το 2021, μέλος της Βουλής των Αντιπροσώπων ακόμα ο νυν αντιπρόεδρος Τζ. Ντ. Βανς είχε κάνει μια ομιλία με θέμα: «Τα Πανεπιστήμια είναι ο εχθρός.
Μετά την εκλογή Τραμπ, και στόχο την «αποκατάσταση της αλήθειας και της λογικής στην αμερικανική ιστορία, ο πόλεμος στα πανεπιστήμια έχει γίνει πολυμέτωπος και το μέλλον όλα δείχνουν ότι θα είναι το brain drain.
Ιδεολογικός πόλεμος
Ως βασικό μέσο χρησιμοποιεί την περικοπή της χρηματοδότησης, ενώ χρησιμοποιεί έναν ιδεολογικό όρο, που φέρει βάρος για τους Αμερικανούς για να δικαιολογήσει τις αποφάσεις του: όσοι δεν συμμορφώνονται, είναι «κομμουνιστές» ή «μαρξιστές». Σύμφωνα με τους ακαδημαϊκούς, όποιος διαφωνεί με τον πρόεδρο των ΗΠΑ πρέπει να σιωπά.
Κόβοντας τη χρηματοδότηση και απειλώντας με φορολόγηση των κληροδοτημάτων τους απειλείται το μέλλον των επιστημονικών προγραμμάτων, πανεπιστήμια έχουν αναγκαστεί να κάνουν απολύσεις και οι επιστημονικοί συνεργάτες τους ή φοιτητές έχουν αρχίσει να αναζητούν την τύχη τους αλλού, κυρίως στην Ευρώπη, που –εκμεταλλευόμενη την πολιτική κατάσταση στις ΗΠΑ- προσπαθεί να επωφεληθεί. Κάποιοι κάνουν αιτήσεις σε πανεπιστήμια άλλων χωρών όχι μόνο λόγω περικοπών, αλλά και γιατί αμφισβητείται το καθεστώς παραμονής τους στη χώρα ή έχει ανακληθεί η βίζα τους. Κάποιοι επίσης, δεν μπορούν να επιστρέψουν στη χώρα.
ΗΠΑ, όπως Βρετανία
Υπάρχει ένα πρόσφατο παράδειγμα για το πώς, όταν μια χώρα «κλείνει πόρτες» προς τον έξω κόσμο –με αντιμεταναστευτική πολιτική ή άλλα μέτρα- υφίσταται brain drain. Είναι το Brexit, το 2016. Σύμφωνα με έρευνα του Διεθνούς Περιοδικού Ανώτατης Εκπαίδευσης, μετά την αποχώρησή της από την Ευρωπαϊκή Ένωση, η Βρετανία προσέλκυσε κατά μέσο όρο –με μέτρο σύγκρισης τους μισθούς- ακαδημαϊκούς χαμηλότερου επιπέδου και ποιότητας, ενώ δυσκολεύτηκε να κρατήσει τα καλύτερα ταλέντα από άλλες χώρες της Ευρώπης. Επιπλέον, επειδή μειώθηκε ο αριθμός των Ευρωπαίων φοιτητών στα βρετανικά πανεπιστήμια, που πληρώνουν περισσότερα, μειώθηκαν και οι πόροι τους.
Η κατάσταση έγινε χειρότερη την περίοδο της κυβέρνησης του Ρίσι Σούνακ, που στο πλαίσιο των μέτρων για τη μετανάστευση έβαλε περιορισμούς στη φοιτητική βίζα και, με ελάχιστες εξαιρέσεις, δεν επιτρέπει στους σπουδαστές να φέρουν στη Βρετανία τους γονείς τους. Σε πρόσφατη συνεδρίαση την ένωσης των Πανεπιστημίων του Ηνωμένου Βασιλείου (UUK), που εκπροσωπεί 141 πανεπιστήμια, η πρόεδρός της, Σάλι Μπράουν μίλησε για «καμπή της ιστορίας των πανεπιστημίων μας» και για «κίνδυνο παρακμής».
Τα κέρδη για την Κίνα
Οι απώλειες για τις ΗΠΑ μπορεί πολύ σύντομα να μεταφραστούν σε απώλειες για την οικονομία, σε μια εποχή που η τεχνολογία και η καινοτομία είναι το κρίσιμο για την ανάπτυξη. Κερδισμένη από το αμερικανικό brain drain φαίνεται ότι θα είναι η Κίνα, που, χάρη και στο πλούσιο σε σπάνιες γαίες υπέδαφός της, ήδη έχει κυριαρχήσει σε τομείς όπως η πράσινη ενέργεια, τα ηλεκτρικά αυτοκίνητα, οι μπαταρίες, η ρομποτική, αλλά και η βιοτεχνολογία και η τεχνητή νοημοσύνη.
Ο Ντόναλντ Τραμπ συχνά-πυκνά κατηγορεί το Πεκίνο ότι έχει προοδεύσει γιατί επί δεκαετίες «κλέβει» τεχνολογικά μυστικά από τις ΗΠΑ –σε ένα βαθμό έχει δίκιο, γιατί, ανοίγοντας την οικονομία της σε ξένες επιχειρήσεις, διδάχθηκε από αυτές. Ωστόσο αυτό που ξεχνά ο Αμερικανός πρόεδρος είναι ότι οι άνθρωποι που ηγήθηκαν της τεχνολογικής επανάστασης είχαν εκπαιδευτεί στις ΗΠΑ.
Κινέζοι επιστήμονες που εκπαιδεύτηκαν στις ΗΠΑ ή brain gain
Η Κίνα βιώνει το αντίθετο του brain drain. Ζει το brain gain (την επιστροφή εγκεφάλων, δηλαδή), η οποία έχει ενισχυθεί από το γεγονός ότι Πεκίνο, σε αντίθεση με τις ΗΠΑ του Τραμπ, προχωρά σε σημαντικές επενδύσεις στην επιστήμη. Και αυτό αντανακλάται στο γεγονός ότι δύο πανεπιστήμιά της βρίσκονται στα 20 κορυφαία και επτά στα 100 κορυφαία του πλανήτη. Το Πανεπιστήμιο του Πεκίνου βρίσκεται στην πρώτη θέση στον τομέα της Τεχνητής Νοημοσύνης και το Πανεπιστήμιο Τσινγκχουά στην 3η θέση όσον αφορά τη δημοσιευμένη έρευνα, σύμφωνα με το AIRankings.
Η διαφωνία Ρουμπινί
Υπάρχει βέβαια και η άποψη του καθηγητή Οικονομικών του Stern School of Business, Νουριέλ Ρουμπινί. Εκτιμά ότι «η τεχνολογία υπερισχύει των δασμών» και πως η ρομποτική και η Τεχνητή Νοημοσύνη, και η συνεπαγόμενη παραγωγικότητά τους, θα οδηγήσουν την αμερικανική οικονομία σε ετήσια ανάπτυξη 3% ή έως και 4% πριν από το τέλος της τρέχουσας δεκαετίας.
Πηγή: in.gr
