Να αποφύγουμε την κάθοδο στην άβυσσο

Το Ισραήλ καιρό τώρα επιδιώκει να παρασύρει τις ΗΠΑ σε μια ευρύτερη περιφερειακή σύγκρουση στη Μέση Ανατολή.

Με αυτό τον τρόπο πιστεύει ότι μπορεί να έχει τη βοήθεια που χρειάζεται για να καταστρέψει τις πυρηνικές εγκαταστάσεις του Ιράν, για να χτυπήσει την ίδια την ηγεσία του Ιράν, ελπίζοντας ότι έτσι θα υπάρξει «αλλαγή καθεστώτος» και βέβαια για να μπορέσει μέσα στην όλη αναταραχή και αποσταθεροποίηση να συνεχίσει να έχει την υποστήριξη της Δύσης στη συνεχιζόμενη πολεμική επιχείρηση στη Γάζα.

Μέχρι τώρα υποτίθεται ότι οι ΗΠΑ, ιδίως υπό την ηγεσία του Ντόναλντ Τραμπ, είχαν επιλέξει να αποφύγουν την εμπλοκή σε έναν ακόμη πόλεμο στη Μέση Ανατολή και προσπαθούσαν να πιέσουν και το Ισραήλ σε αυτή την κατεύθυνση. Άλλωστε, ο Τραμπ υποστήριζε ότι οι ΗΠΑ δεν πρέπει να κάνουν αυτούς τους “forever wars”.

Όμως, ο Τραμπ έχει μία εμμονή με το Ιράν. Ας μην ξεχνάμε ότι ήταν αυτός που αποφάσισε, κατά την προηγούμενη προεδρική θητεία του, την μονομερή αποχώρηση των ΗΠΑ από τη συμφωνία για το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν, ενώ είχε προσπαθήσει να φτιάξει έναν αντι-ιρανικό άξονα στη Μέση Ανατολή.

Τώρα, ενώ υποτίθεται ότι οι ΗΠΑ ήταν σε διαπραγμάτευση με το Ιράν για τη συμφωνία για το πυρηνικό πρόγραμμα, μετά την εκκίνηση των ισραηλινών επιθέσεων, ο Τραμπ φαίνεται να αλλάζει κατεύθυνση, να ζητά την παράδοση του Ιράν, την ώρα που υπάρχουν ενδείξεις ότι οι ΗΠΑ εξετάζουν σοβαρά το ενδεχόμενο να βοηθήσουν στρατιωτικά το Ισραήλ.

Αυτό σημαίνει ότι έχει πάρει το πάνω χέρι στις ΗΠΑ εκείνη η γραμμή που υποστηρίζει ότι είναι μια ευκαιρία να δεχτεί τόσο μεγάλα πλήγματα το Ιράν, ώστε η ηγεσία του να καταρρεύσει και να συνθηκολογήσει, ιδίως τώρα που είναι αποδυναμωμένο ως προς τις συμμαχίες του στην περιοχή.

Μόνο που αυτό που παραβλέπουν όσοι υποστηρίζουν μια τέτοια γραμμή είναι ότι αμερικανική εμπλοκή στον πόλεμο, όπως και συνολικότερα η συνέχιση και κλιμάκωση του πολέμου, απλώς θα φέρει συνολική ανάφλεξη σε μια ευρύτερη περιοχή. Και βέβαια θα σημαίνει πολύ περισσότερα θύματα και στο Ιράν και στο Ισραήλ.

Το Ιράν εξακολουθεί να είναι μια χώρα που έχει τη δυνατότητα ως ένα βαθμό να απαντήσει. Είναι σαφές ότι εάν αισθανθεί ότι η απειλή είναι «υπαρξιακή» η ηγεσία του θα προσπαθήσει να απαντήσει με κάθε δυνατό μέσο. Και αυτό είναι πολύ επικίνδυνο εάν αναλογιστούμε ότι πέρα από όλα τα άλλα το Ιράν μπορεί να προκαλέσει μεγάλη αναστάτωση στα Στενά του Ορμούζ από όπου περνάει ένα μεγάλο ποσοστό του παγκόσμιου πετρελαίου. Αυτό σημαίνει πολύ πραγματικούς κινδύνους για την ευρύτερη περιοχή.

Η κλιμάκωση των επιθέσεων από το Ισραήλ δεν είναι δεδομένο ότι θα οδηγήσει αυτόματα στην κατάρρευση του κράτους στο Ιράν, ακόμη και εάν εμπλακούν οι ΗΠΑ. Όμως, σίγουρα θα κλιμακώσει και τις απαντήσεις και θα φέρει τη γενικευμένη σύγκρουση πιο κοντά. Το πώς μπορούν να αντιδράσουν άλλα κινήματα απέναντι σε αυτή την εξέλιξη επίσης δεν είναι δεδομένο. Η Ρωσία και η Κίνα μπορεί να έχουν επιλέξει μια στάση εκκλήσεων για αυτοσυγκράτηση, έχουν ταυτόχρονα αναγνωρίσει το δικαίωμα νόμιμης άμυνας του Ιράν, και υπάρχει πάντα ανοιχτό το ζήτημα τι θα κάνουν εάν δουν ότι τα πράγματα γίνονται επικίνδυνα για την ιρανική κυβέρνηση. Οι άλλες χώρες της περιοχής δεν είναι βέβαιο ότι θα δουν με καλό μάτι μια τέτοια επιθετική παρέμβαση.

Όλα αυτά σημαίνουν ότι είμαστε πολύ κοντά σε μια χωρίς προηγούμενο ανάφλεξη. Είμαστε στο χείλος της αβύσσου και μια κατάσταση που μπορεί να πάρει απρόβλεπτη τροπή.

Η Ευρώπη αυτή τη φορά επιλέγει να διαφοροποιηθεί και να τοποθετηθεί υπέρ της αποφυγής κλιμάκωσης, χωρίς να ακολουθηθεί τη ρητορική της αμερικανικής κυβέρνησης. Αυτή είναι μια σίγουρα καλοδεχούμενη αλλαγή σε σχέση με τη στάση που κράτησε προηγουμένως, όταν ταυτίστηκε άκριτα με το Ισραήλ και δεν πήρε έγκαιρα πρωτοβουλίες για να σταματήσουν οι πολεμικές επιχειρήσεις στη Γάζα. Όμως, πρέπει να κινηθεί ακόμη πιο αποφασιστικά και να μην αφήσει να κυριαρχήσουν πολεμόχαρες λογικές.

Η ιστορία έχει δείξει ότι οι βόμβες δεν φέρνουν την ασφάλεια, αλλά τον πόλεμο. Σε τελική ανάλυση το Ισραήλ μπορεί να έχει κερδίσει αρκετούς πολέμους αλλά ασφάλεια και ειρήνη δεν έχει πετύχει. Η δεκαετία του 2000, με τις «αυτοκρατορικές» πολεμικές επεμβάσεις των ΗΠΑ και των «προθύμων» συμμάχων στο Αφγανιστάν και το Ιράκ, έδειξε ότι δεν μπορεί να υπάρξει «ένοπλη εξαγωγή δημοκρατίας», παρά μόνο η καταστροφή και ο πόλεμος. Τα καθεστώτα και η δημοκρατία δεν επιβάλλονται από βόμβες, αλλά από την κυρίαρχη βούληση των ίδιων των πολιτών.

Όλα αυτά σημαίνουν ότι δεν μπορούμε και δεν πρέπει να αποδεχτούμε μια λογική που λέει ότι ο πόλεμος είναι μονόδρομος. Γιατί πολύ απλά αυτό θα φέρει απλώς περισσότερη καταστροφή και δυστυχία. Γιατί τελικά απλώς δημιουργεί τους όρους για την επόμενη σύγκρουση, την επόμενη ανάφλεξη, την επόμενη τραγωδία.

Σε μια εποχή που τα προβλήματα είναι περισσότερο παρά ποτέ πλανητικά – πώς αλλιώς μπορούμε να περιγράψουμε την εν εξελίξει κλιματική καταστροφή; – ο πλανήτης είναι διαιρεμένος από διαχωριστικές γραμμές που τείνουν να γίνουν πολεμικά μέτωπα. Αυτό ακριβώς δείχνει και την κρισιμότητα της κατάστασης αλλά και την επείγουσα ανάγκη να υπάρξει μια διαφορετική πορεία. Που να μην είναι κάθοδος στην άβυσσο, αλλά βήμα βήμα κατάκτηση ενός βαθμού συνεννόησης, διαπραγμάτευσης και ειρηνικής επίλυσης των προβλημάτων.