Ιράν: Σπάει τις κυρώσεις και ακμάζει η ιρανική βιομηχανία πετρελαίου

Καθώς βρίσκεται σε εξέλιξη η συζήτηση σχετικά με τη ζημιά που προκλήθηκε στο ιρανικό πυρηνικό πρόγραμμα από τις επιθέσεις των ΗΠΑ και του Ισραήλ, μια πραγματικότητα είναι ξεκάθαρη: Ο ακμάζων ενεργειακός τομέας της χώρας, η «αγελάδα μετρητών» του ιρανικού καθεστώτος, βγήκε αλώβητος, σύμφωνα με τον αρθρογράφο του Bloomberg, Javier Blas.

Σύμφωνα με επίσημα δημοσιευμένα στοιχεία, η ιρανική παραγωγή πετρελαίου έφτασε σε υψηλό 46 ετών το 2024 ενώ όλες οι διαθέσιμες πληροφορίες για τους πρώτους έξι μήνες του 2025 υποδηλώνουν ότι φέτος θα δούμε μια ακόμη αύξηση της παραγωγής.

Πέρυσι, τα έσοδα από τις εξαγωγές ενέργειας του Ιράν έφτασαν στο υψηλότερο επίπεδο των 78 δισεκατομμυρίων δολαρίων

Στην πράξη λοιποόν, οι κατά καιρούς κυρώσεις που ανακοινώνουν οι ΗΠΑ στο Ιράν για το πετρέλαιο, αποδεικνύονται αναποτελεσματικές τουλάχιστον όσον αφορά στον ιρανικό πετρελαϊκό τομέα όπου καταγράφεται η μέγιστη παραγωγή πετρελαίου.

«Έχουμε τις κυρώσεις σε ισχύ», δήλωσε ο Ντόναλντ Τραμπ στο Fox News την Κυριακή, σαν να λειτουργούσε η πολιτική. «Αν μπορούν να είναι ειρηνικές και αν μπορούν να μας δείξουν ότι δεν πρόκειται να κάνουν άλλο κακό, θα άρω τις κυρώσεις». Σίγουρα, η Ισλαμική Δημοκρατία θέλει όλες οι κυρώσεις – και όχι μόνο αυτές που εφαρμόζονται στην ενεργειακή της βιομηχανία – να εξαλειφθούν οριστικά, αλλά όταν πρόκειται για το πετρέλαιο, ο Τραμπ έχει πολύ λιγότερη επιρροή από ό,τι υπονοεί. Και η Τεχεράνη το γνωρίζει, όπως σημειώνει ο Blas.

Η ιστορία του πώς το Ιράν ξεπέρασε τις κυρώσεις πετρελαίου των ΗΠΑ χρονολογείται αρκετές δεκαετίες πίσω – αναμειγνύοντας δόσεις αμερικανικής real-politic με ιρανικό επιχειρηματικό πνεύμα και τη νέα γεωπολιτική δύναμη της Κίνας. Κατά καιρούς, αντανακλά το πώς η Ουάσινγκτον έκανε τα στραβά μάτια στις προφανείς παραβιάσεις, προτιμώντας αντ’ αυτού να διατηρήσει χαμηλές τις τιμές του πετρελαίου και τον πληθωρισμό υπό έλεγχο. Άλλες φορές, αντανακλά την αύξηση της πολυπλοκότητας και της αποφασιστικότητας της Τεχεράνης και του Πεκίνου να τις αποφύγουν.

Iράν: Στο πικ των εξαγωγών το 2024

Όποιοι και αν είναι οι λόγοι, τα αποτελέσματα είναι τα ίδια. Η Ισλαμική Δημοκρατία κερδίζει περισσότερα πετροδολάρια από ό,τι πολλοί πίστευαν ότι ήταν δυνατόν να κερδίσει. Πέρυσι, τα έσοδα από τις εξαγωγές ενέργειας του Ιράν έφτασαν στο υψηλότερο επίπεδο των 78 δισεκατομμυρίων δολαρίων, τέσσερις φορές πάνω σε σχέση με τα 18 δισεκατομμύρια δολάρια του 2020 – μια χρονιά που αμαυρώθηκε από την Covid – σύμφωνα με τους συμβούλους FGE Energy.

Η πετρελαϊκή βιομηχανία της χώρας έχει υποστεί κατά διαστήματα κυρώσεις από τις ΗΠΑ από τον Νοέμβριο του 1979, όταν ο Τζίμι Κάρτερ επέβαλε την πρώτη παρτίδα σε απάντηση στην 444ήμερη κρίση ομηρίας. Χαλαρώθηκαν το 1981 μετά τις Συμφωνίες του Αλγερίου, οι οποίες οδήγησαν στην απελευθέρωση των ομήρων, αλλά επιβλήθηκαν εκ νέου το 1987 από τον Ρόναλντ Ρίγκαν. Εντάθηκαν το 1996, με τον Μπιλ Κλίντον να υπογράφει τον Νόμο περί Κυρώσεων Ιράν-Λιβύης, και από το 2010 και μετά με μια σειρά νέων μέτρων, υπό τον Μπαράκ Ομπάμα.

Αλλά σε όλη τη διάρκεια αυτώ των ετών, η Ουάσιγκτον έδειχνε συχνά ότι η διατήρηση των χαμηλών τιμών του πετρελαίου ήταν η προτεραιότητά της. Για παράδειγμα, το Υπουργείο Οικονομικών των ΗΠΑ επέτρεψε σε έναν εξέχοντα Αμερικανό έμπορο πετρελαίου ονόματι Όσκαρ Γουάιατ να αγοράσει ιρανικό πετρέλαιο το 1991, μετά την εισβολή του Ιράκ στο Κουβέιτ. (Εκείνη την εποχή, ο Σαντάμ Χουσεΐν θεωρούνταν μεγαλύτερη απειλή από τον Αγιατολάχ Αλί Χαμενεΐ.)

Και υπάρχει η εξέλιξη της ίδιας της ιρανικής πετρελαϊκής βιομηχανίας. Αν και το αργό πετρέλαιο προσελκύει όλη την προσοχή, τα τελευταία 10 χρόνια η Τεχεράνη έχει δώσει έμφαση στην ανάπτυξη μιας πτυχής της πετρελαϊκής της βιομηχανίας που ιστορικά έλαβε λιγότερη, αν όχι καθόλου, προσοχή στην Ουάσινγκτον: τα συμπυκνώματα και τα υγρά φυσικού αερίου όπως το αιθάνιο, το βουτάνιο και το προπάνιο.

Παραγωγή Πετρελαίου του Ιράν ανά Τύπο

Η Τεχεράνη έχει αυξήσει τα τελευταία χρόνια το μερίδιο της παραγωγής μη αργού πετρελαίου, με τα συμπυκνώματα και τα NGL να αντιπροσωπεύουν περισσότερο από το 31% του συνόλου.

Μπορεί να περνούν απαρατήρητα, αλλά υπολογίζονται στη συνολική παραγωγή πετρελαίου – και παράγουν επίσης αρκετά πετροδόλαρα. Πέρυσι, το Ιράν παρήγαγε περίπου 4,3 εκατομμύρια βαρέλια αργού πετρελαίου την ημέρα συν άλλα 725.000 βαρέλια την ημέρα άλλων υγρών, για συνολικά σχεδόν 5,1 εκατομμύρια βαρέλια την ημέρα. Η εκτίμηση δημοσιεύθηκε τον περασμένο μήνα από το Ινστιτούτο Ενέργειας του Ηνωμένου Βασιλείου ως μέρος της Στατιστικής Ανασκόπησης της Παγκόσμιας Ενέργειας, μιας ετήσιας έκδοσης που θεωρείται η βίβλος δεδομένων του κλάδου. Η Τεχεράνη δεν έχει αντλήσει περισσότερα από 5 εκατομμύρια βαρέλια την ημέρα από το 1978, το έτος πριν από την Ισλαμική Επανάσταση που τερμάτισε την κυριαρχία του Μοχάμεντ Ρεζά Παχλεβί, του τελευταίου Σάχη του Ιράν.

Η ανάπτυξη του τεράστιου πλούτου της σε συμπυκνώματα και υγρά φυσικού αερίου χωρίς ξένη βοήθεια δεν ήταν εύκολη. Αλλά όταν οι κυρώσεις σταμάτησαν τις ευρωπαϊκές και ασιατικές εταιρείες, το Σώμα των Φρουρών της Ισλαμικής Επανάστασης που ελέγχει πολλές τοπικές εταιρείες ανέλαβε δράση. Την τελευταία δεκαετία, η Khatam-al Anbiya, ένας κατασκευαστικός όμιλος που διαχειρίζονται οι Φρουροί της Επανάστασης, έχει κατασκευάσει βασικές εγκαταστάσεις που απαιτούνται για την επεξεργασία συμπυκνωμάτων και φυσικού αερίου σε χρησιμοποιήσιμα προϊόντα.

Το στοίχημα έχει αποδώσει. Σήμερα, «τα NGL είναι οι πιο επικερδείς εξαγωγές του Ιράν μετά το αργό πετρέλαιο και το φυσικό αέριο», δήλωσε το ιρανικό υπουργείο πετρελαίου τον Απρίλιο. Το προπάνιο απέφερε πέρυσι μόνο 3,6 δισεκατομμύρια δολάρια, με άλλα 2,2 δισεκατομμύρια δολάρια από το βουτάνιο. «Η επένδυση στην παραγωγή NGL δεν είναι απλώς μια οικονομική ευκαιρία, αλλά μια στρατηγική αναγκαιότητα για την αύξηση των εσόδων από ξένο νόμισμα», πρόσθεσε.

Έχοντας εξασφαλίσει μια νέα και αυξανόμενη ροή πετρελαίου κάτω από τη μύτη της Ουάσινγκτον, η Τεχεράνη έστρεψε την προσοχή της στην εξασφάλιση των εξαγωγών αργού πετρελαίου. Το Πεκίνο δημιούργησε μια αλυσίδα εφοδιασμού σε μεγάλο βαθμό ανθεκτική στις κυρώσεις, η οποία περιλαμβάνει πετρελαιοφόρα, μεταφορές από πλοίο σε πλοίο και τη χρήση οντοτήτων που λειτουργούν εκτός του συστήματος του δολαρίου ΗΠΑ.

Βοήθησε το γεγονός ότι η κυβέρνηση Μπάιντεν έκανε τα στραβά μάτια σε ό,τι σχεδίαζαν η Τεχεράνη και το Πεκίνο. Ο Λευκός Οίκος, ανησυχώντας για τη διατήρηση των τιμών του πετρελαίου σε χαμηλά επίπεδα καθώς έπληττε τη Ρωσία με ενεργειακές κυρώσεις, κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η επίτευξη του στόχου του να βλάψει τη Μόσχα για την εισβολή της στην Ουκρανία το 2022 απαιτούσε μια laissez-faire προσέγγιση στο σινο-ιρανικό εμπόριο πετρελαίου. Σήμερα, η Κίνα αγοράζει το 90% των εξαγωγών πετρελαίου του Ιράν.

Ο 12ήμερος πόλεμος μεταξύ Ισραήλ και Ιράν – με την μετέπειτα εμπλοκή των ΗΠΑ – δεν έχει αλλάξει την κατάσταση προς ώρας για την πετρελαϊκή βιομηχανία της Ισλαμικής Δημοκρατίας. Σε περιορισμένες αεροπορικές επιδρομές, το Ισραήλ κατέστρεψε μόνο μερικά ιρανικά πετρελαϊκά περιουσιακά στοιχεία που επισκευάστηκαν γρήγορα. Ο Λευκός Οίκος παρενέβη αθόρυβα για να σταματήσει ο πόλεμος να επεκταθεί στον ενεργειακό τομέα. Αυτή η εξέλιξη θα φανεί χρήσιμο για την Τεχεράνη κατά την ανοικοδόμηση, καταλήγει ο Blas στο άρθρο στο Bloomberg.