Η συλλογή φόρων είναι η αχίλλειος πτέρνα των αναπτυσσόμενων κρατών. Σ’ αυτές τις «χώρες περιορισμένης εμπιστοσύνης» (των πολιτών έναντι του κράτους και τούμπαλιν), όπου ανθεί η μαύρη οικονομία και θριαμβεύει η φοροδιαφυγή, ο Οργανισμός για την Οικονομική Συνεργασία και της Ανάπτυξη (ΟΟΣΑ) σε συνεργασία με τον Οργανισμό Ηνωμένων Εθνών (ΟΗΕ) αναπτύσσουν εδώ και μια δεκαετία την Πρωτοβουλία Φορολογικών Επιθεωρητών Χωρίς Σύνορα (TIWB).
Τα αποτέλεσματα των πρώτων 10 χρόνων της δράσης των «Εφοριακών Χωρίς Σύνορα» είναι εντυπωσιακά
Το έργο αυτό της διεθνούς κοινότητας εγκαινιάστηκε το 2015 και έχει ως στόχο να βοηθήσει τις αναπτυσσόμενες χώρες να βελτιώσουν τα συχνά ελαττωματικά φορολογικά συστήματα, να καταπολεμήσουν τη φοροδιαφυγή και να αντιμετωπίσουν την υπερβολική «βελτιστοποίηση» κερδών που αποκομίζουν μεγάλοι υπερεθνικοί όμιλοι, τεχνολογικοί κολοσσοί όπως οι Google, Meta και Amazon, κατά κύριο λόγο.
Τα αποτέλεσματα των πρώτων 10 χρόνων της δράσης των «Εφοριακών Χωρίς Σύνορα» είναι εντυπωσιακά. Απομένουν ασφαλώς πολλά να γίνουν ακόμα. Αλλά η αύξηση των φορολογικών εσόδων από τις κυβερνήσεις των χωρών αυτών (κυβερνήσεις κατά κανόνα διεφθαρμένες, παρά ταύτα…), βοήθησαν τη δεκαετία αυτή να αυξηθούν θεαματικά οι πηγές χρηματοδότησης για την ανάπτυξη και να εξευρεθούν πόροι για την καταπολέμηση της φτώχειας.
Φόροι και ευημερία
Το γεγονός και μόνο ότι στην Αφρική ο μέσος λόγος φόρων προς το ΑΕΠ των χωρών άγγιξε το 15% το 2023 χάρη στη δράση των Εφοριακών Χωρίς Σύνορα θεωρείται σημαντικό, αν και το ποσοστό απέχει ακόμα παρασάγγας από το μέσο όρο των κρατών-μελών του ΟΟΣΑ (33,9%).
«Συγκεντρώνονται πλέον περισσότεροι εγχώριοι πόροι, που είναι οι πιο σημαντικοί για την καταπολέμηση της φτώχειας» σημειώνεται στην κοινή έκθεση για την TIWB που έδωσαν την Τρίτη στη δημοσιότητα τα Ηνωμένα Έθνη και ο ΟΟΣΑ. Διότι «η φορολογία αποτελεί θεμελιώδη μοχλό για την κοινωνικοοικονομική ευημερία των πολιτών», όπως τόνισε ο πρόεδρος του Φόρουμ Φορολογικής Διακυβέρνησης Μπομπ Χάμιλτον.
Μπορεί να φρίττουν με κάτι τέτοιες δηλώσεις ο Ντόναλντ Τραμπ και οι θεωρητικοί των «ανταγωνιστικών πλεονεκτημάτων», όμως τα λεγόμενα του Χάμιλτον επιβεβαιώνονται από τις πλούσιες και ανεπτυγμένες κοινωνίες της Σκανδιναβίας, που έχουν και τους μεγαλύτερους συντελεστές φορολόγησης επιχειρήσεων και φυσικών προσώπων δίχως να ανησυχούν για την ανταγωνιστικότητα των οικονομιών τους.
Εν πάση περιπτώσει, την τελευταία δεκαετία η Πρωτοβουλία (TIWB) έχει συνεργαστεί με 27 κράτη-εταίρους, κυρίως ανεπτυγμένες οικονομίες, σε 155 προγράμματα που εφαρμόστηηκαν σε 70 χώρες. Τα 90 από τα προγράμματα αυτά εφαρμόστηκαν στην Αφρική. «Οι 70 ενισχυόμενες δικαιοδοσίες εισέπραξαν πρόσθετα φορολογικά έσοδα ύψους 2,4 δισ. δολαρίων και πραγματοποίησαν φορολογικές προσαρμογές ύψους 6,4 δισ. δολαρίων», αναφέρει η έκθεση.
Απάντηση στη διαφθορά
Στην καταπολέμηση περιπτώσεων φοροδιαφυγής η TIWB έχει υποστηρίξει κυρίως την Κόστα Ρίκα, τις Μαλδίβες και το Πακιστάν σε 29 ποινικές υποθέσεις, αναφέρεται χαρακτηριστικά στην έκθεση, ενώ τονίζεται η περίπτωση της Νιγηρίας όπου δημιουργήθηκε ένα ψηφιακό εγκληματολογικό εργαστήριο για τη συλλογή και την αποκάλυψη αποδεικτικών στοιχείων φορολογικής απάτης στα δικαστήρια.
«Είναι μια σημαντική πρόκληση για ένα από τα πιο διεφθαρμένα κράτη στον κόσμο, το οποίο κατατάσσεται 140ό από τα 180 στη σχετική κατάταξη της ΜΚΟ Transparency International (Διεθνής Διαφάνεια)», σημειώνει η Σελίν Ντεβό σε ρεπορτάζ της στον «Figaro».
Σύμφωνα με την TIWB, η δωροδοκία κρατικών αξιωματούχων και διοικητικών υπαλλήλων αντιπροσώπευε το 0,4% του ΑΕΠ της Νιγηρίας το 2023. «Για αυτήν τη χώρα, της οποίας η οικονομία βασίζεται σε μεγάλο βαθμό στα έσοδα από τις εξαγωγές πετρελαίου, η βοήθεια των φορολογικών εμπειρογνωμόνων βοηθά στην καλύτερη ανίχνευση της απάτης στους τομείς του πετρελαίου και του φυσικού αερίου», υπογραμμίζει η γαλλίδα ρεπόρτερ. Υπενθυμίζεται ότι η Νιγηρία είναι μέλος του OPEC.
Πρωταγωνιστεί η Γαλλία
Η Αφρική είναι η ήπειρος που έχει επωφεληθεί περισσότερο από τα προγράμματα της Πρωτοβουλίας των Εφοριακών Χωρίς Σύνορα. Στη Μαύρη Ήπειρο συγκεντρώθηκαν την περίοδο 2015-2024 περισσότερα από 1,91 δισ. δολάρια. Η TIWB έχει αποδώσει καρπούς όμως και στην Ασία. «Η Σρι Λάνκα έχει ενσωματώσει τις συστάσεις της TIWB στην εθνική φορολογική μεταρρύθμιση που πραγματοποίησε, άλλαξε τη νομοθεσία της για να επιτύχει την καλύτερη καταπολέμηση της φοροδιαφυγής, ενώ εφέτος αύξησε παράλληλα τον συντελεστή εταιρικού φόρου», σημειώνει η «Le Figaro».
Ως παλαιός εταίρος της Πρωτοβουλίας, η Γαλλία έχει επενδύσει σε περίπου δέκα προγράμματα κυρίως στην αφρικανική ήπειρο. «Αυτή η συνεργασία είναι περισσότερο πολιτική από όσο φαίνεται, καθιστώντας δυνατή τη διατήρηση, την ενίσχυση και ενίοτε τη δημιουργία βιώσιμων διμερών σχέσεων», δηλώνει στη γαλλική εφημερίδα η Αμελί Βερντιέ, επικεφαλής της Γενικής Διεύθυνσης Δημόσιων Οικονομικών (DGFiP) – πρόκειται για την υπηρεσία του γαλλικού υπουργείου Οικονομικών που είναι αρμόδια για τη διαχείριση των φορολογικών εσόδων και για τις δημόσιες δαπάνες.
Όσο για την υπεύθυνη διεθνών σχέσεων της DGFiP Αντέλ Λιμπέρ, εξήγησε ότι στις χώρες όπου η Πρωτοβουλία αναλαμβάνει τη διεκπεραίωση προγραμμάτων οι διεθνείς εμπειρογνώμονες συνεργάζονται στενά με τοπικές αρχές και παράγοντες, με στόχο τη «φορολογική διαπαιδαγώγηση και τη μεταλαμπάδευση δεξιοτήτων, γνώσεων και μεθόδων».
Διαρκής προσπάθεια
Παρά την πρόοδο που έχει σημειωθεί, η έκθεση αναφέρει ότι σε πολλές δικαιοδοσίες τα φορολογικά έσοδα παραμένουν «πολύ κάτω από τα επίπεδα που απαιτούνται για την επίτευξη των Στόχων Βιώσιμης Ανάπτυξης». Η Πρωτοβουλία των Εφοριακών Χωρίς Σύνορα προσπαθεί να επεκτείνει τους τομείς εξειδίκευσής της και προσφέρει ολοένα και πιο στοχευμένες υπηρεσίες, ιδίως όσον αφορά την ψηφιοποίηση των φορολογικών διοικήσεων, έναν πολύ αποτελεσματικό μοχλό για την καταπολέμηση της φορολογικής απάτης και τον έλεγχο του ΦΠΑ στο ηλεκτρονικό εμπόριο.
Για την επόμενη δεκαετία η Πρωτοβουλία θέτει ως προτεραιότητα τη δημιουργία νέων συνεργασιών και επίσης την ανάπτυξη τριγωνικών συνεργασιών. Ως παράδειγμα των συνεργασιών αυτών αναφέρεται η παρέμβαση των βραζιλιάνικων φορολογικών αρχών στην Αγκόλα, όπου δημιούργησαν μια μονάδα που ειδικεύεται στον έλεγχο των ενδοομιλικών τιμολογήσεων (τιμές που χρεώνονται μεταξύ θυγατρικών εταιρειών του ίδιου ομίλου δηλαδή).
Σύμφωνα με το ρεπορτάζ του «Figaro» βρίσκονται επίσης σε εξέλιξη και το επόμενο διάστημα θα προωθηθούν εντατικότερα ένα πιλοτικό πρόγραμμα για την υιοθέτηση του παγκόσμιου ελάχιστου φόρου 15% – πρόκειται για πρόταση του ΟΟΣΑ – και επίσης δράσεις για τη μεγαλύτερη συμμετοχή των γυναικών στο εργατικό δυναμικό των αναπτυσσόμενων χωρών μέσω προγραμμάτων επαγγελματικής εκπαίδευσης και κατάρτισης.
