Ο νέος τύπος προϋπολογισμού των δημόσιων φορέων ξεκινά το 2026

Ο προϋπολογισμός αποτελεί διαχρονικά βασικό εργαλείο της δημόσιας διοίκησης για τον προγραμματισμό και τον έλεγχο της διαχείρισης των δημόσιων πόρων. Στους Οργανισμούς Τοπικής Αυτοδιοίκησης (ΟΤΑ) και στους λοιπούς φορείς της γενικής κυβέρνησης, ο προϋπολογισμός είχε ως τώρα κυρίως χαρακτήρα καταγραφής. Με την εισαγωγή του ΠΔ 54/2018 επιχειρείται η μετάβαση σε ένα νέο μοντέλο, όπου ο προϋπολογισμός λειτουργεί ως εργαλείο στρατηγικής διαχείρισης, ελέγχου και πληροφόρησης.

Η εφαρμογή του νέου προϋπολογισμού, με τις προβλέψεις και τις ταξινομήσεις του ΠΔ 54/2018, καθίσταται υποχρεωτική για όλους τους φορείς της γενικής κυβέρνησης από 1η Ιανουαρίου 2026. Η προθεσμία αυτή σηματοδοτεί το τέλος της μεταβατικής περιόδου και επιβάλλει την πλήρη προσαρμογή των φορέων στο νέο πλαίσιο. Στο πλαίσιο αυτό, κατατέθηκε στη Βουλή το νομοσχέδιο του Υπουργείου Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών με τίτλο «Διασφάλιση δημοσιονομικής ισορροπίας: Μεταρρύθμιση πλαισίου δημοσιονομικής διαχείρισης – Τροποποίηση ν. 4270/2014 για την ενσωμάτωση της Οδηγίας (ΕΕ) 2024/1265 του Συμβουλίου της 29ης Απριλίου 2024 για την τροποποίηση της Οδηγίας 2011/85/ΕΕ σχετικά με τις απαιτήσεις για τα δημοσιονομικά πλαίσια των κρατών μελών και λοιπές διατάξεις».

Η εν λόγω νομοθετική πρωτοβουλία συνιστά την επικείμενη τροποποίηση του ν. 4270/2014 και συμπληρώνει το θεσμικό οικοδόμημα του νέου πλαισίου. Επιπλέον, η Υπουργική Απόφαση 2/45253/ΔΠΓΚ/2025 που πρόσφατα εκδόθηκε για τις νέες ταξινομήσεις και τα σχέδια συνοπτικού προϋπολογισμού προσαρμόζεται στις απαιτήσεις του εν λόγω νομοσχεδίου.

Το νέο μοντέλο προϋπολογισμού, με τις προβλεπόμενες ταξινομήσεις, παρέχει στους φορείς εργαλεία για ουσιαστική ανάλυση και χρήση της πληροφορίας στη λήψη αποφάσεων. Προβλέπονται πλέον τέσσερα είδη ταξινομήσεων και ειδικότερα η διοικητική, η οικονομική, η λειτουργική και η χρηματοδοτική ταξινόμηση. Ειδικότερα ενώ η διοικητική ταξινόμηση συνδέει δαπάνες με υπηρεσίες που έχουν την ευθύνη εκτέλεσης, διευκολύνοντας την κατανομή ευθυνών και τον έλεγχο απόδοσης, η λειτουργική ταξινόμηση αναδεικνύει τις δαπάνες ανά τομέα πολιτικής, επιτρέποντας την αποτίμηση του κατά πόσο οι πόροι εξυπηρετούν τις προτεραιότητες πολιτικής.

Η οικονομική ταξινόμηση διευκολύνει τον έλεγχο τήρησης των δημοσιονομικών κανόνων και της νομιμότητας, καθώς αναλύει τα ποσά κατά είδος δαπάνης ή εσόδου, ενώ η χρηματοδοτική ταξινόμηση παρέχει στοιχεία για τη σύνδεση δαπανών με πηγές χρηματοδότησης, υποστηρίζοντας την παρακολούθηση της απορρόφησης κονδυλίων.

Η δυνατότητα εξαγωγής στοχευμένων δεδομένων ενισχύει τη λήψη τεκμηριωμένων αποφάσεων από τη διοίκηση και την πολιτική ηγεσία, ενώ υποστηρίζει και τον κοινωνικό και κοινοβουλευτικό έλεγχο.

Προετοιμασία των φορέων: Οργανωτικές και τεχνολογικές απαιτήσεις

Ωστόσο, η υποχρεωτική εφαρμογή από το 2026 καθιστά επιτακτική την ανάγκη προετοιμασίας των φορέων της γενικής κυβέρνησης σε τρία βασικά πεδία σε σχέση με την οργάνωση, τα πληροφοριακά συστήματα, καθώς και την εκπαίδευση και την καλλιέργεια κουλτούρας στρατηγικής διαχείρισης. Ειδικότερα:

-Οργανωτική προσαρμογή: Οι φορείς καλούνται να αναπτύξουν εσωτερικές διαδικασίες που θα υποστηρίζουν την κατάρτιση, εκτέλεση και παρακολούθηση του προϋπολογισμού βάσει των νέων ταξινομήσεων. Απαιτείται η αναδιάρθρωση ρόλων και η σαφής κατανομή αρμοδιοτήτων μεταξύ οικονομικών, διοικητικών και τεχνικών υπηρεσιών.

– Επένδυση σε πληροφοριακά συστήματα: Η επιτυχία του νέου προϋπολογισμού εξαρτάται από τη δυνατότητα των φορέων να αξιοποιήσουν σύγχρονα πληροφοριακά συστήματα (π.χ. ERP, ΟΠΣ Οικονομικών) που θα υποστηρίζουν την πολυδιάστατη ταξινόμηση, τη διαλειτουργικότητα και την παραγωγή δυναμικών αναφορών. Η ενσωμάτωση εργαλείων Business Intelligence θα επιτρέψει τη διαμόρφωση δεικτών απόδοσης και την ουσιαστική ανάλυση στοιχείων.

– Εκπαίδευση και καλλιέργεια κουλτούρας στρατηγικής διαχείρισης: Τα στελέχη των οικονομικών υπηρεσιών, αλλά και η πολιτική ηγεσία, πρέπει να εκπαιδευτούν ώστε να αξιοποιούν τα δεδομένα του προϋπολογισμού για την άσκηση διοίκησης και τη λήψη αποφάσεων. Η εστίαση πρέπει να μετατοπιστεί από την απλή τήρηση κανόνων στην ουσιαστική χρήση του προϋπολογισμού ως εργαλείου στρατηγικής διαχείρισης.

Τέλος, ο νέος προϋπολογισμός αποκτά τον χαρακτήρα δεσμευτικού σχεδίου δράσης, ενώ οι ταξινομήσεις του εντάσσονται στο κανονιστικό πλαίσιο της διοικητικής πράξης έγκρισης και εκτέλεσης του προϋπολογισμού. Το ΠΔ 54/2018 και οι επικείμενες ρυθμίσεις υπηρετούν την εναρμόνιση της χώρας με το Ενωσιακό Δημοσιονομικό Δίκαιο και τις αρχές χρηστής διαχείρισης. Η επιτυχία θα εξαρτηθεί από την ουσιαστική αξιοποίηση του νέου πλαισίου και όχι απλώς από την τυπική συμμόρφωση.

Ο νέος προϋπολογισμός, υποχρεωτικός από 1/1/2026, δεν αποτελεί απλώς εργαλείο λογιστικής αποτύπωσης, αλλά δυναμικό μέσο στρατηγικής διοίκησης και λογοδοσίας. Η προετοιμασία των φορέων, η επένδυση σε πληροφοριακά συστήματα και η καλλιέργεια κατάλληλης κουλτούρας διαχείρισης είναι οι βασικές προϋποθέσεις για την επιτυχία της μεταρρύθμισης και για την πραγματική αναβάθμιση της δημόσιας διοίκησης.

Σαββαϊδου Κατερίνα, αν.καθηγήτρια ΑΠΘ, τ.ΓΓ Δημοσίων Εσόδων

Καραγιλάνης Στέλιος, πρόεδρος ΔΣ Καραγιλάνης Σύμβουλοι ΑΕ