Το πλήγμα που έχει δεχθεί το δολάριο από την πολιτική του Αμερικανού προέδρου είναι από τα κυρίαρχα ζητήματα στους κύκλους των οικονομολόγων και των αγορών, με διεθνείς επενδυτές να παίρνουν αποστάσεις από το νόμισμα που λειτουργούσε ως η άγκυρα της παγκόσμιας οικονομίας.
Ο οικονομολόγος Kenneth Rogoff εκτιμά ότι το δολάριο θα συνεχίσει να βρίσκεται men στην κορυφή αλλά με λιγότερη εξουσία από ότι πριν. «Ο υπόλοιπος κόσμος θα αναδιατάξει το εμπόριο, θα αναδιατάξει τη χρηματοδότηση και θα προσπαθήσει να εξαρτάται λιγότερο από το δολάριο» υπογραμμίζει.
Πώς θα είναι λοιπόν ένας κόσμος με το λιγότερο δολάριο; Ο Martin Sandbu, αρθρογράφος των Financial Times, επιχείρησε να δει πώς θα είναι αυτός ο νέος νομισματικός κόσμος μιλώντας με τον Rogoff αλλά και με άλλους επιστήμονες.
O οικονομολόγος εκτιμά ότι το παγκόσμιο νομισματικό σύστημα βρίσκεται σε κομβικό σημείο, το σημαντικότερο μετά την αποχώρηση των ΗΠΑ από τον κανόνα χρυσού επί προεδρίας Νίξον.
Στο ορατό μέλλον, το δολάριο είναι πιθανό να χάσει μερίδιο αγοράς, κυρίως από το κινεζικό ρενμίνμπι αλλά και από το ευρώ, ενώ η κρυπτογράφηση παίρνει ήδη μερίδιο αγοράς από το δολάριο στην παραοικονομία. Η διαδικασία εξελίσσεται μια δεκαετία πριν από τον Τραμπ, καθώς το ρενμίνμπι γινόταν πιο ευέλικτο έναντι του δολαρίου και η Κίνα εργαζόταν για την ανάπτυξη εναλλακτικών συστημάτων διακανονισμού. Ο Τραμπ είναι ο επιταχυντής των εξελίξεων.
Ουσιαστικό, ευρώ, ρενμίνμπι, κρυπτογράφηση αλλά και χρυσός ανταγωνίζονται ως μνηστήρες σε έναν ιδιότυπο πόλεμο για μια θέση στο παγκόσμιο νομισματικό σύστημα.
Ο Danny Leipziger περιγράφει ένα πολυπολικό μέλλον και προβλέπει «έναν συνδυασμό νομισμάτων στα ταμεία των κεντρικών τραπεζών, αλλά από τώρα, μια συνεχή εξάρτηση από τις ενέργειες της Ομοσπονδιακής Τράπεζας των ΗΠΑ σε σχέση με τα παγκόσμια επιτόκια και τις τάσεις στις αγορές ομολόγων των ΗΠΑ».
Ο Barry Eichengreen, ιστορικός της οικονομίας, ωστόσο επισημαίνει ότι οι επιχειρήσεις, οι τράπεζες και άλλοι επενδυτές κατέχουν δολάρια, ώστε να μπορούν να εκτελούν διασυνοριακές συναλλαγές με σχετική ασφάλεια και ευκολία και με χαμηλό κόστος. Εφόσον δεν υπάρχει υποκατάστατο αυτών των λειτουργιών του δολαρίου, εάν οι επιχειρήσεις, οι τράπεζες και άλλοι επενδυτές γίνονταν πιο απρόθυμοι να κατέχουν και να χρησιμοποιούν δολάρια, η απόκτηση ρευστότητας για τη διενέργεια αυτών των διασυνοριακών συναλλαγών θα γινόταν πιο ακριβή. Θα υπήρχαν λιγότερες διασυνοριακές συναλλαγές όλων των ειδών. Θα υπήρχε λιγότερο από αυτό που ονομάζουμε παγκοσμιοποίηση.
Ένας πολυπολικός κόσμος
Οι τριβές στο σύστημα του δολαρίου έχουν επιπτώσεις σε ολόκληρο το παγκόσμιο νομισματικό σύστημα. Ο Rogoff προβλέπει ότι στον πιθανό επερχόμενο τριπολικό κόσμο, το δολάριο θα εξακολουθεί να είναι στην κορυφή, αλλά θα κατέβει μερικές βαθμίδες, μειώνοντας τα υπέρογκα προνόμια του, αυξάνοντας τα επιτόκια του δολαρίου, κάνοντας τις κυρώσεις πολύ λιγότερο αποτελεσματικές. Υπογραμμίζει ότι αν υπάρξει κρίση χρέους στις ΗΠΑ, ένα σενάριο που ακούγεται στους κύκλους των κεντρικών τραπεζιτών, η οποία θα εκφραστεί είτε με έκρηξη πληθωρισμού είτε οικονομική καταστολή ή και με τα δύο, τότε αυτό θα οδηγήσει σε μια περίοδο πολύ μεγαλύτερης μεταβλητότητας στα επιτόκια και τις συναλλαγματικές ισοτιμίες και ενδεχομένως σε οικονομικές κρίσεις.
Δεν συμφωνούν όμως όλοι ότι η νομισματική πολυπολικότητα πρέπει να είναι λιγότερο σταθερή. Ο Karthik Sankaran επιχειρηματολογεί υπέρ του αντιθέτου. Εκτιμά, ότι ένα πολυπολικό νομισματικό σύστημα θα μπορούσε να είναι πιο σταθερό, επειδή θα ευθυγραμμίζει τους χρηματοπιστωτικούς κύκλους των περιοχών με τους πραγματικούς οικονομικούς κύκλους τους και όχι, όπως συμβαίνει τώρα,να υποτάσσονται στις χρηματοπιστωτικές συνθήκες που ταιριάζουν στις ΗΠΑ. Ωστόσο ο αρθρογράφος των FT διατηρεί την επιφυλακτικότητα του όσον αφορά τα πλεονεκτήματα αυτού του συστήματος. Θεωρεί ότι τα πλεονεκτήματα του συστήματος που ένα νόμισμα παίζει το ρόλο της άγκυρας υπερτερούν ωστόσο η πολυπολικότητα θα μπορούσε να είναι η δεύτερη καλύτερη επιλογή.
Όπως και να έχει, οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής θα πρέπει να προστατεύσουν τους πληθυσμούς από την οικονομική αβεβαιότητα. Αυτό σημαίνει πίεση στα υπουργεία Οικονομικών και τις κεντρικές τράπεζες να «πάρουν πίσω τον έλεγχο» με τον ένα ή τον άλλο τρόπο. Το αποτέλεσμα, υποστηρίζει ο Jean -Pierre Landau, θα είναι «να ανταποκριθούν με αντιστροφή της πορείας τους όσον αφορά την απελευθέρωση των λογαριασμών κεφαλαίων, μειώνοντας έτσι την έκθεσή τους σε σοκ και την ανάγκη για αποθεματικά».
Το χρήμα ως μέσο ανταλλαγής
Θα αναδυόταν ένα νέο διεθνές νομισματικό σύστημα, ένα σύστημα στο οποίο οι διασυνοριακές αλληλεπιδράσεις καθοδηγούνται κυρίως από το εμπόριο αγαθών και υπηρεσιών και όπου το διεθνές χρήμα ορίζεται από το ρόλο του ως μέσο ανταλλαγής και όχι ως μέσο αποθήκευσης αξίας.
Αυτό θα έμοιαζε με το σύστημα που επικράτησε τις δεκαετίες μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Ωστόσο, ο κόσμος δεν θα επέστρεφε ακριβώς σε αυτή την προηγούμενη διαμόρφωση. Το χρήμα χρησιμοποιείται όλο και περισσότερο σε ψηφιακή μορφή. Η τεχνολογία θα αλληλεπιδρούσε με τη γεωπολιτική για να σχεδιάσει τον διεθνή νομισματικό χάρτη. Σε αυτό το περιβάλλον, οι χώρες θα αντλούν νομισματική επιρροή όχι από την ικανότητά τους να εκδίδουν ασφαλή περιουσιακά στοιχεία, αλλά από την ικανότητά τους να δημιουργούν, να κυβερνούν και να επεκτείνουν ψηφιακά δίκτυα που βασίζονται σε νέες μορφές χρήματος, όπως τα stablecoins. Μπορεί να δούμε την άνοδο των «ψηφιακών νομισματικών περιοχών» … που θα είναι δομημένες με βάση την τεχνολογική διασύνδεση και όχι με βάση ένα κοινό μέσο αποθήκευσης αξίας.
O Sandbu θεωρεί ότι αυτές οι εξελίξεις δεν θα ήταν ευνοϊκές ενώ η ζήτηση για ένα νόμισμα που θα προσφέρει τις λειτουργίες που προσφέρει μέχρι τώρα το δολάριο δεν μπορούν να καλυφθεί αυτή τη στιγμή ούτε από το ευρώ ούτε από ρενμίνμπι. Καταλήγει στο συμπέρασμα του Τόμας Χομπς πριν από σχεδόν 400 χρόνια, ότι η ηγεμονία νικά τους πολεμοκάπηλους τουλάχιστον στον νομισματικό χώρο.
