Εντονες αντιδράσεις ξεσήκωσε το σχέδιο προϋπολογισμού της ΕΕ που παρουσίασε την Τετάρτη η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν σηματοδοτώντας την επίσημη έναρξη μιας επίπονης διαδικασίας στην οποία θα λάβουν μέρος το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο.
Σύμφωνα με τους FT, το σχέδιο προϋπολογισμού για την περίοδο 2028-2034, που προετοιμαζόταν επί μήνες και είχε κρατηθεί σε μεγάλο βαθμό μυστικό από την ομάδα των επιτρόπων της Φον ντερ Λάιεν, προκάλεσε σπάνια εσωτερική αντίδραση, που οδήγησε σε σημαντικές υποχωρήσεις λίγες μόλις ώρες πριν από τη δημοσίευσή του.
Η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, επέμεινε ότι το σχέδιο των 1,8 τρισεκατομμυρίων ευρώ θα κάνει το ταμείο της ΕΕ «μεγαλύτερο», «πιο έξυπνο» και «πιο εύστοχο» και ότι είναι «ο πιο φιλόδοξος [προϋπολογισμός] που προτάθηκε ποτέ».
Οι ευρωπαϊκές πρωτεύουσες, ωστόσο, παίρνουν θέση μάχης. Αμεσες ήταν οι πρώτες αρνητικές αντιδράσεις, ενδεικτικές των έντονων διαπραγματεύσεων που θα ακολουθήσουν. Οι δυσαρεστημένοι νομοθέτες έσπευσαν να αντικρούσουν τους ισχυρισμούς της φον ντερ Λάιεν, λέγοντας ότι η Επιτροπή έχει παρουσιάσει παραπλανητικά τις προσαρμογές στον υψηλό πληθωρισμό των τελευταίων ετών ως αύξηση του προϋπολογισμού της ΕΕ.
Χαρακτηριστική είναι η δημόσια τοποθέτηση της Γερμανίας η οποία απέρριψε άμεσα την πρόταση προϋπολογισμού ύψους 2 τρισεκατομμυρίων ευρώ της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.
«Μια συνολική αύξηση του προϋπολογισμού της ΕΕ είναι απαράδεκτη σε μια εποχή που όλα τα κράτη μέλη καταβάλλουν σημαντικές προσπάθειες για την ενοποίηση των εθνικών τους προϋπολογισμών», δήλωσε ο επικεφαλής εκπρόσωπος της γερμανικής κυβέρνησης. «Επομένως, δεν θα μπορέσουμε να αποδεχτούμε την πρόταση της επιτροπής».
Η δήλωση του μεγαλύτερου κράτους μέλους της ΕΕ υπογραμμίζει τη μάχη που έρχεται για την Κομισιόν, στην προσπάθειά της να εξασφαλίσει την υποστήριξη του επόμενου επταετούς προϋπολογισμού.
Οι ηγέτες της ΕΕ πρέπει να δώσουν την ομόφωνη υποστήριξή τους. Ο προϋπολογισμός, ή αλλιώς το πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο, για την περίοδο 2028 – 2034, πρέπει να συμφωνηθεί μέχρι το τέλος του 2027.
Το Politico συνέταξε μία λίστα με τους κερδισμένους και τους χαμένους της υπό συζήτηση πρότασης για τον προϋπολογισμό που συνέταξε η Κομισιόν.
Αγρότες στα κάγκελα
Στον τελευταίο μακροπρόθεσμο προϋπολογισμό της ΕΕ, η Κοινή Αγροτική Πολιτική (ΚΑΠ) ανήλθε σε 386,6 δισεκατομμύρια ευρώ. Αυτήν τη φορά, 300 δισεκατομμύρια ευρώ έχουν διατεθεί για τη γεωργία, δηλαδή λιγότερα κατά 20%.
Επιπλέον, ως ένα ακόμη πλήγμα στον πρωτογενή τομέα της ΕΕ κρίνεται το γεγονός ότι τα κονδύλια για την ΚΑΠ αποτελούσαν ένα αυτόνομο τμήμα του προϋπολογισμού, τώρα έχουν συγχωνευθεί με τη χρηματοδότηση άλλων πολιτικών σε ένα ταμείο για τα «Εθνικά και Περιφερειακά Σχέδια Εταιρικής Σχέσης».
Σύμφωνα με αυτά τα σχέδια, οι ευρωπαϊκές χώρες πρέπει να δαπανήσουν τουλάχιστον 300 δισεκατομμύρια ευρώ για τη γεωργία και θα μπορούσαν να δαπανήσουν περισσότερα εάν επιλέξουν να το κάνουν. Ωστόσο, οι οργανώσεις των αγροτών δεν βλέπουν με καλό μάτι τις αλλαγές.
«Η γεωργία θα ενισχυθεί. Αυτό που έχουμε διασφαλίσει είναι οι άμεσες πληρωμές προς τους αγρότες», δήλωσε η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν στη συνέντευξη Τύπου. «Αυτό είναι ένα μέρος που είναι σαφώς διασφαλισμένο και ασφαλές» και άφησε τον Επίτροπο Γεωργίας Κριστόφ Χάνσεν να υπερασπιστεί τις περικοπές, ενάντια στις οποίες ο ίδιος έδινε μάχη για μήνες πίσω από κλειστές πόρτες.
Agriculture and cohesion remain at the heart of our budget.
They are central pillars of European solidarity and investment.
Investing in people, Member States and regions.
Safeguarding farmers’ livelihoods.
And dedicating strong resources to social policies. pic.twitter.com/QlQKXP8W2U
— Ursula von der Leyen (@vonderleyen) July 16, 2025
Εκατοντάδες αγρότες συγκεντρώθηκαν έξω από τα θεσμικά όργανα της ΕΕ στις Βρυξέλλες, κουνώντας σημαίες και φωνάζοντας συνθήματα όπως «Καλώς ήρθατε στη Vonderland» (σ.σ.: χώρα της von der Leyen) – εξαπολύοντας προσωπική επίθεση στη φον ντερ Λάιεν για προδοσία του αγροτικού τομέα της Ευρώπης.
«Αποδομούν 70 χρόνια ευρωπαϊκής ιστορίας», δήλωσε ο Μασιμιλιάνο Τζιανσάντι, επικεφαλής της Copa, του ισχυρού αγροτικού λόμπι της ΕΕ, αναφερόμενος στην προέλευση της ΚΑΠ μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο.
Για πολλούς από τους αγρότες της Ευρώπης, η ΚΑΠ δεν είναι απλώς ένα σύστημα επιδοτήσεων, είναι ένα αναφαίρετο δικαίωμα.
«Θέλουν να κηρύξουν πόλεμο στους αγρότες. Εντάξει, είμαστε έτοιμοι», πρόσθεσε ο Τζιανσάντι.
Φόρος στον καπνό
Ενώ το συντριπτικό μεγαλύτερο μέρος του προϋπολογισμού θα προέλθει από τις ίδιες συνεισφορές των χωρών της ΕΕ, η Επιτροπή πρότεινε επίσης τρεις νέους φόρους που στοχεύουν στα ηλεκτρικά απόβλητα, στις μεγάλες εταιρείες και στα προϊόντα καπνού, όπως τα τσιγάρα και τα πούρα. Αυτά τα αγαθά φορολογούνται επί του παρόντος από μεμονωμένες χώρες, οι οποίες κρατούν τα έσοδα για τον δικό τους προϋπολογισμό.
Ο στόχος είναι να δημιουργηθούν από 25 δισεκατομμύρια έως 30 δισεκατομμύρια ευρώ ετησίως, τα οποία θα χρησιμοποιηθούν για την αποπληρωμή του κοινού χρέους της ΕΕ που χρησιμοποιήθηκε για τη χρηματοδότηση της ανάκαμψης μετά την Covid.
Οι τιμές των τσιγάρων αναμένεται ήδη να αυξηθούν σε ολόκληρη την ΕΕ βάσει μιας πολυαναμενόμενης ενημέρωσης της Οδηγίας για τον Φόρο Καπνού, με πρόχειρες εκτιμήσεις να προβλέπουν ότι η τιμή ενός πακέτου θα αυξηθεί κατά 1-2 ευρώ. Για πρώτη φορά, εναλλακτικά προϊόντα όπως τα ηλεκτρονικά τσιγάρα και ο θερμαινόμενος καπνός θα υπόκεινται σε έναν ελάχιστο συντελεστή, αν και χαμηλότερο από ό,τι για τα συμβατικά τσιγάρα.
«Στριμώχνεται» η φύση
Η βιοποικιλότητα πρόκειται να χάσει το ειδικό της μερίδιο στον προϋπολογισμό της ΕΕ, απορροφώμενη αντ’ αυτού σε έναν ευρύτερο στόχο «κλίμα και περιβάλλον» που θα ανέρχεται στο 35% του προϋπολογισμού, φτάνοντας περίπου τα 700 δισεκατομμύρια ευρώ.
Προηγουμένως -επιπλέον του στόχου δαπανών για το κλίμα στο 30%- το 7,5% των ετήσιων δαπανών επρόκειτο να διατεθεί σε στόχους βιοποικιλότητας το 2024, αυξάνοντας το ποσοστό στο 10% το 2026 και το 2027.
Ο νέος στόχος «κλίμα και περιβάλλον» θα εξυπηρεί θεωρητικά και τους έξι περιβαλλοντικούς στόχους της ΕΕ, που εκτείνονται από το κλίμα και τη βιοποικιλότητα έως την κυκλική οικονομία και την πρόληψη της ρύπανσης.
Το πρόγραμμα LIFE -η ειδική χρηματοδότηση για το περιβάλλον και τη δράση για το κλίμα- έχει επίσης απορροφηθεί στα «Εθνικά και Περιφερειακά Σχέδια», καθώς και στο «Ταμείο Ανταγωνιστικότητας» των 410 δισεκατομμυρίων ευρώ που συνδυάζει πολλά υπάρχοντα προγράμματα χρηματοδότησης.
Ορισμένες ΜΚΟ προειδοποιούν ότι οι αλλαγές θα μπορούσαν να σημαίνουν ότι η χρηματοδότηση για τη βιοποικιλότητα θα χάσει κονδύλια. Η ΕΕ αντιμετωπίζει ήδη ένα εκτιμώμενο ετήσιο κενό χρηματοδότησης για τη βιοποικιλότητα ύψους 37 δισεκατομμυρίων ευρώ, σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή.
Νίκη για Ανατολικές χώρες και Ουκρανία
Οι ανατολικές χώρες σημείωσαν μια σημαντική νίκη την Τετάρτη, γράφει το Politico, όταν η Επιτροπή ανακοίνωσε ότι οι ανατολικές περιοχές, και ιδιαίτερα εκείνες που συνορεύουν με την Ουκρανία, τη Ρωσία και τη Λευκορωσία, θα λάβουν περισσότερα κεφάλαια από τις άλλες για να καλύψουν τόσο τις ανάγκες ασφάλειας όσο και τις οικονομικές τους ανάγκες.
Κέρδισαν επίσης μια ακόμη μάχη: παρόλο που η ΕΕ αναζητούσε απεγνωσμένα νέα χρήματα για τα ταμεία της, δεν συμπεριέλαβε τα έσοδα από την ήδη προγραμματισμένη επέκταση του συστήματος εμπορίας εκπομπών της ΕΕ σε κτίρια και οδικές μεταφορές στο προτεινόμενο καλάθι νέων πηγών εσόδων.
Τέλος, η ΕΕ πρότεινε την υποστήριξη της ανοικοδόμησης της Ουκρανίας και της πορείας της προς την ένταξη στην ΕΕ με επιπλέον 100 δισεκατομμύρια ευρώ.
Φθηνότερο ρεύμα
Σύμφωνα με την πρόταση, η ΕΕ θα εντείνει σημαντικά την υποστήριξη για τον εκσυγχρονισμό των δικτύων ηλεκτρικής ενέργειας , ώστε να μειωθούν οι τιμές, οι οποίες επισημάνθηκαν σε έκθεση του Μάριο Ντράγκι, ως η αχίλλειος πτέρνα της Ευρώπης στον ανταγωνισμό με τις ΗΠΑ και την Κίνα.
Ο Μηχανισμός «Συνδέοντας την Ευρώπη», ένα ταμείο που μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την αναβάθμιση υποδομών και την επένδυση σε νέες τεχνολογίες, θα έχει αύξηση του ενεργειακού προϋπολογισμού του τέσσερις φορές πάνω, στα 30 δισεκατομμύρια ευρώ από μόλις 6 δισεκατομμύρια ευρώ. Επιπλέον, τα δίκτυα θα αξιοποιήσουν ένα μαζικά διευρυμένο ταμείο ανταγωνιστικότητας ύψους 410 δισεκατομμυρίων ευρώ σε μια προσπάθεια περιορισμού της σπατάλης και περικοπών των λογαριασμών για τη βιομηχανία και τα νοικοκυριά.
Ο Ντράγκι προειδοποίησε ότι «οι επενδύσεις σε υποδομές είναι αργές και μη βέλτιστες», ενώ η ολοένα και πιο ακριβή ενέργεια αναγκάζει τις βιομηχανίες να μειώσουν την παραγωγή ή να μετεγκατασταθούν.
Κέρδος για τις ψηφιακές τεχνολογίες
Η Επιτροπή θέλει να πολλαπλασιάσει τα χρήματα του μπλοκ για τις ψηφιακές τεχνολογίες επί πέντε, δήλωσε η φον ντερ Λάιεν. Αυτό ισοδυναμεί με αύξηση των κεφαλαίων στα 54,8 δισεκατομμύρια ευρώ στον επόμενο προϋπολογισμό.
Πρόκειται για μια τεράστια αύξηση σε έναν τομέα όπου, ήδη, η ΕΕ επένδυε σημαντικά κεφάλαια για έρευνα και καινοτομία. Αλλά τα διακυβεύματα έχουν αυξηθεί, με περιοχές από τις ΗΠΑ έως την Κίνα να ανταγωνίζονται σκληρά για μετασχηματιστικές τεχνολογίες – κυρίως την τεχνητή νοημοσύνη.
Ο ψηφιακός τομέας είναι ένας από τους τέσσερις πυλώνες ενός νέου, ολοκληρωμένου Ταμείου Ανταγωνιστικότητας, του οποίου το συνολικό ποσό ανέρχεται στα 410 δισεκατομμύρια ευρώ.
Μεγάλος κεριδισμένος η αμυντική βιομηχανία
Η πρόταση της Επιτροπής είναι να διατεθούν τουλάχιστον 131 δισεκατομμύρια ευρώ για την άμυνα και το διάστημα, πράγμα που σημαίνει «πενταπλάσια από αυτά που έχουμε σήμερα», δήλωσε η επικεφαλής της Κομισιόν.
Ξεχωριστοί προϋπολογισμοί θα χρησιμοποιηθούν επίσης για την ενίσχυση της αμυντικής ετοιμότητας της ΕΕ. Η πρόταση «υποδεικνύει ευπρόσδεκτη φιλοδοξία», δήλωσε η Hannah Neumann, γερμανίδα ευρωβουλευτής των Πρασίνων, η οποία συμμετέχει στην Επιτροπή Άμυνας του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου.
Έρευνα και πολιτισμός
Το εμβληματικό πρόγραμμα έρευνας και ανάπτυξης του μπλοκ, Horizon Europe, πρόκειται να διπλασιαστεί σχεδόν στα 175 δισεκατομμύρια ευρώ. Είναι ήδη ένα από τα μεγαλύτερα τέτοια ταμεία στον κόσμο, με προϋπολογισμό 95 δισεκατομμυρίων ευρώ. Ωστόσο, ας σημειωθεί ότι μια ομάδα εμπειρογνωμόνων υποστήριξε ότι η ΕΕ θα πρέπει να αυξήσει τις δαπάνες της για έρευνα και ανάπτυξη στα 220 δισεκατομμύρια ευρώ προκειμένου να παραμείνει ανταγωνιστική.
Η κατανομή για το Erasmus+, που υποστηρίζει την κινητικότητα των φοιτητών, αυξήθηκε κατά 50% σε πάνω από 40 δισεκατομμύρια ευρώ. Η Επιτροπή ανακοίνωσε επίσης ένα νέο πρόγραμμα «AgoraEU» αξίας 8,6 δισεκατομμυρίων ευρώ που θα υποστηρίξει τον πολιτισμό, τα μέσα ενημέρωσης και τις οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών.
Υπό συζήτηση το πρόγραμμα συνοχής
Το πρόγραμμα χρηματοδότησης συνοχής της ΕΕ που θεωρητικά έχει ως στόχο να ενισχύσει την ανάπτυξη στις φτωχότερες περιφέρειες της Ένωσης και να μειώσει την ανισότητα, αυτήν τη στιγμή αντιπροσωπεύει περισσότερο από το ένα τρίτο του τρέχοντος προϋπολογισμού της ΕΕ.
Ομως, στον νέο προϋπολογισμό, αντιμετωπίζεται μέσω των λεγόμενων Εθνικών και Περιφερειακών Σχεδίων Εταιρικής Σχέσης που έχουν αναπτυχθεί από τις εθνικές κυβερνήσεις.
Σε μια συμφωνία της τελευταίας στιγμής, η Επιτροπή αναφέρει ότι οι φτωχότερες περιφέρειες της Ένωσης θα λάβουν 218 δισεκατομμύρια ευρώ στον επόμενο προϋπολογισμό. Ωστόσο, δεν έχουν δοθεί τέτοιες εγγυήσεις για την υπόλοιπη ΕΕ, γεγονός που προκαλεί φόβους ότι το συνολικό ποσό που διατίθεται για την περιφερειακή ανάπτυξη θα είναι μικρότερο από ό,τι στον τρέχοντα προϋπολογισμό. Αυτά είναι άσχημα νέα για τις πόλεις και τις αγροτικές περιοχές που βασίζονται σε κεφάλαια συνοχής για να χρηματοδοτήσουν τα πάντα, από δρόμους έως δημόσιες βιβλιοθήκες.
Επιπλέον, οι τοπικοί και περιφερειακοί ηγέτες ανησυχούν για την προσπάθεια του προτεινόμενου προϋπολογισμού να δώσει στις κεντρικές κυβερνήσεις υπερβολική εξουσία να διαχειρίζονται και να κατανέμουν τα χρήματα της ΕΕ μέσω του σχεδίου εταιρικής σχέσης και ανησυχούν ότι οι εθνικοί ηγέτες θα μπορούσαν να αξιοποιήσουν αυτή τη δυνατότητα εμποδίζοντας σε πολιτικούς αντιπάλους τους την πρόσβαση στα κεφάλαια.
