Δημογραφικό: Μια βραδυφλεγής βόμβα στα θεμέλια της οικονομίας

Η Ελλάδα βρίσκεται αντιμέτωπη με μια βαθιά δημογραφική κρίση. Το μέγεθος του προβλήματος είναι τόσο μεγάλο που μπορεί να προκαλέσει τεράστια ζημιά στις προοπτικές ανάπτυξης της οικονομίας.

Πρόσφατη μελέτη του ΙΟΒΕ, αλλά και τα στοιχεία της Eurostat δείχνουν ότι ο πληθυσμός αναμένεται να συρρικνωθεί από περίπου 10,4 εκατ. σήμερα σε μόλις 9,5 εκατ. έως το 2050, και σημαντικά κάτω από τα 9 εκατ. έως το 2100. Η συρρίκνωση θα συνοδεύεται από τη γήρανση του πληθυσμού με αποτέλεσμα η σχέση ηλικιωμένων με τον ενεργό πληθυσμό να θα διαμορφωθεί πάνω από το 0,60 μετά το 2050, από 0,35 που ήταν το 2020.

Ο άμεσος αντίκτυπος στο εργατικό δυναμικό θα είναι δραματικός, καθώς η συρρίκνωση του εργατικού δυναμικού σημαίνει και υποχώρηση του ΑΕΠ. Το ΙΟΒΕ εκτιμά ότι, εάν οι τρέχουσες δημογραφικές τάσεις συνεχιστούν, το ΑΕΠ μέχρι το 2100 θα έχει μειωθεί κατά 31%, χάνοντας 58 δισ. ευρώ σε σταθερές τιμές. Αντίστοιχα στην αγορά εργασίας αναμένεται να χαθούν σχεδόν 2,1 εκατ. θέσεις. Αντίστοιχα, οι ΜμΕ, αναμένεται να πληγούν εξαιτίας της έλλειψης εργατικών χεριών, αλλά και εξαιτίας της μείωσης της εγχώριας ζήτησης εξαιτίας της συρρίκνωσης του πληθυσμού.

Ο άμεσος αντίκτυπος στο εργατικό δυναμικό θα είναι δραματικός, καθώς η συρρίκνωση του εργατικού δυναμικού σημαίνει και υποχώρηση του ΑΕΠ

Διπλό χτύπημα

Οι επιπτώσεις στην ανάπτυξη θα είναι δραματικές. Σε μελέτη της Τράπεζας της Ελλάδας προκύπτει ότι μια αύξηση κατά 10% στο ποσοστό του πληθυσμού άνω των 60 ετών συνδέεται με μείωση του κατά κεφαλήν ΑΕΠ κατά περίπου 5,5 μονάδες. Σημαίνει οτι το ΑΕΠ θα χάσει μόνο από αυτή την εξέλιξη περίπου 1,2%. Εκτίναξη του δημοσιονομικού κινδύνου αποτελεί και το γεγονός ότι για την περίοδο 2017–2057 η επιπλέον δημοσιονομική επιβάρυνση που θα προκύπτει από το ασφαλιστικό σύστημα θα ξεπερνά το 1,3 δισ. ευρώ ετησίως.

Οι εξελίξεις αυτές θα ανοίξουν τη συζήτηση τόσο για την αντοχή του ασφαλιστικού συστήματος και την ανάγκη στήριξης του μέσω της αύξησης εισφορών και φόρων, αλλά και για τις δημόσιες δαπάνες για υγειονομική και μακροχρόνια φροντίδα.

Χωρίς σχέδιο

Παρά το γεγονός οτι όλα τα στοιχεία δείχνουν ότι το πρόβλημα είναι υπαρκτό και ήδη έχει επηρεάσει τις οικονομίες, τόσο η Ευρωπαϊκή Ένωση, όσο και η Ελλάδα δεν έχουν κανένα σοβαρό στρατηγικό σχεδιασμό για το δημογραφικό. Κανένα κοινό σχέδιο της ΕΕ δεν υπάρχει που να καλύπτει την ανάγκη ανάσχεσης του προβλήματος.

Αντίστοιχα, δεν υπάρχει ολοκληρωμένο σχέδιο ούτε για τη χρηματοδότηση των συντάξεων ή την ενσωμάτωση προσφύγων και μεταναστών με ολοκληρωμένο σχέδιο για συγκεκριμένους κλάδους.

Αντίθετα, οι λύσεις είναι αποσπασματικές χωρίς συγκεκριμένη στόχευση. Κάποια κράτη προωθούν επιδοτήσεις για τη γονιμότητα, άλλες ενισχύουν την εισροή υψηλά καταρτισμένου ανθρώπινου δυναμικού, χωρίς όμως η Ευρωπαϊκή Ένωση να δίνει συγκεκριμένες κατευθύνσεις. Η απουσία στρατηγικού σχεδιασμού δείχνει ότι το πρόβλημα αντιμετωπίζεται ως παροδικό, όχι ως μακροπρόθεσμη οικονομική απειλή.