Λειψυδρία: Το σχέδιο για τη διαχείριση των υδάτων στην Ελλάδα

Την ενοποίηση, κάτω από την «ομπρέλα» μιας νέας εταιρείας, των περίπου 700 φορέων με αρμοδιότητες διαχείρισης υδάτων της χώρας σχεδιάζει η κυβέρνηση. Στη νέα νομική οντότητα, η οποία θα έχει δημόσιο χαρακτήρα, θα εισφέρουν πάγια περιουσιακά στοιχεία και υποχρεώσεις και θα συμμετέχουν μετοχικά όλες οι δημοτικές επιχειρήσεις ύδρευσης – αποχέτευσης (ΔΕΥΑ) και οι Τοπικοί και Γενικοί οργανισμοί εγγείων βελτιώσεων (ΤΟΕΒ – ΓΟΕΒ) της χώρας.

Τη βάση για τη διαμόρφωση της νέας εθνικής στρατηγικής για το νερό αποτελεί μελέτη της Deloitte που υλοποιήθηκε για λογαριασμό της κυβέρνησης, η οποία αποτυπώνει τη σημερινή κατάσταση και εξετάζει πέντε σενάρια που μπορεί να επαναπροσδιορίσουν τη διαχείριση των υδάτων για ύδρευση και άρδευση, ξεκαθαρίζοντας τις αρμοδιότητες των εμπλεκομένων οργανισμών.

Σύμφωνα με το επικρατέστερο, το οποίο όπως διαφαίνεται αναμένεται να υιοθετηθεί με ορισμένες παραλλαγές από την κυβέρνηση, στη νέα οντότητα θα εισφέρουν και οι δημόσιοι φορείς τα μεγάλα έργα που έχουν στην κατοχή τους (φράγματα, Μονάδες Επεξεργασίας Νερού, δίκτυα κλπ.). Παράλληλα, ΔΕΥΑ και ΤΟΕΒ θα υπογράφουν και μια συμφωνία για την παροχή των διαφόρων υπηρεσιών όπως είναι π.χ. η είσπραξη οφειλών κ.λπ.

Με την εισφορά των παγίων και τη μεταφορά των υποχρεώσεων, η νέα εταιρεία που θα έχει τη μορφή ανώνυμης εταιρείας, θα καταλήξει με μεγάλη αξία ενεργητικού και σε συνδυασμό με τη σταθερή ροή εσόδων, μέσω της Ρυθμιζόμενης Περιουσιακής Βάσης, θα διασφαλίζεται πιστοληπτική ικανότητα, οπότε τα αναγκαία έργα θα μπορούν να χρηματοδοτούνται από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων (ΕΤΕπ) χωρίς να επιβαρύνουν το δημόσιο χρέος. Επίσης, η συμμετοχή στο μετοχικό κεφάλαιο της νέας εταιρείας όλων των φορέων της χώρας που ασχολούνται με τη διαχείριση υδάτων (εκτός της ΕΥΔΑΠ και της ΕΥΑΘ) θα αμβλύνει και τυχόν αντιδράσεις σε τοπικό ή περιφερειακό επίπεδο.

Το ζήτημα συζητήθηκε σε σύσκεψη που έγινε χθες για το πρόβλημα της λειψυδρίας και τους βασικούς άξονες αντιμετώπισής του στο Μέγαρο Μαξίμου υπό τον πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη, οπότε αποφασίστηκε ένας ολιστικός τρόπος αντιμετώπισης του κατακερματισμού των φορέων και του μοντέλου διαχείρισης των υδάτων, με ένα μοντέλο πιο λειτουργικό, με μεγαλύτερη αποδοτικότητα και περισσότερες επενδύσεις. Οι πέντε βασικοί άξονες του σχεδιασμού, που θα εξειδικευτούν το επόμενο διάστημα, είναι:

• Το νερό θα παραμείνει δημόσιο αγαθό
• Βιώσιμες εταιρείες ύδρευσης, άρδευσης και αποχέτευσης, με στόχο αποδεκτό κόστος για όλες τις χρήσεις
• Ολιστικός σχεδιασμός και κεντρική διαχείριση όλων των αναγκαίων έργων, μικρών και μεγάλων
• Κατεπείγουσες πρωτοβουλίες τους επόμενους έξι μήνες, σε συνδυασμό με εκστρατεία ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης των πολιτών
• Νέες τεχνολογίες και συμπληρωματικοί τρόποι παραγωγής νερού (αφαλάτωση, ανακύκλωση και επαναχρησιμοποίηση)

Αναγκαία έργα 10,24 δισ. ευρώ

Από τις βασικές απαιτήσεις της μεταρρύθμισης είναι η κατάρτιση ενός οδικού χάρτη με τα αναγκαία έργα και τις δράσεις για τη διαχείριση των υδάτων αλλά και η διασφάλιση των αναγκαίων οικονομικών πόρων.

Σύμφωνα με την αποτύπωση που έγινε, συνολικά για τα έργα ύδρευσης και άρδευσης απαιτούνται 10,24 δισ. ευρώ, με βάση τα στοιχεία του 2022 που αναμένεται να επικαιροποιηθούν εντός του έτους. Σε αυτά δεν περιλαμβάνονται τα 500-700 εκατ. ευρώ (ανάλογα με τα έργα που τελικά θα προκριθούν) τα οποία απαιτούνται για να “ξεδιψάσει” η Αττική.

Πέρα από το Λεκανοπέδιο, η μελέτη της Deloitte αναδεικνύει ως κρίσιμες περιοχές εκείνες των νησιών του Νοτίου Αιγαίου και των Ιονίων νήσων, την Κρήτη, τη Θεσσαλία και την Πελοπόννησο, λαμβάνοντας υπόψη τον πληθυσμό σε κάθε υδάτινο διαμέρισμα της χώρας και το κλίμα.

Η χρηματοδότηση

Οσο για τους αναγκαίους πόρους, η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων (ΕΤΕπ) μπορεί να παρέχει χρηματοδότηση δύο-τριών δισ. ευρώ ανά έτος για έργα που σχετίζονται με τη διαχείριση των υδάτων (δίκτυα, φράγματα κ.λπ.) σε νομικές οντότητες με τη μορφή Ανώνυμων Εταιρειών (ΑΕ) με πιστοληπτική ικανότητα, οι οποίες ελέγχονται από κάποιον ρυθμιστή. Αυτή τη μορφή θα έχει η νέα νομική οντότητα που ετοιμάζει η κυβέρνηση.

Πάντως, οι μελετητές της Deloitte είχαν προτείνει και το σενάριο της δημιουργίας μιας νέας νομικής οντότητας με τη μορφή Ανώνυμης Εταιρείας για κάθε Λεκάνη Απορροής Ποταμού (συνολικά υφίστανται 45 ΛΑΠ στην Ελλάδα) ή για κάθε γεωγραφική περιοχή. Και σε αυτήν την περίπτωση έκριναν ότι η συγκέντρωση παγίων θα δημιουργούσε μια Ρυθμιζόμενη Περιουσιακή Βάση (ΡΠΒ) και θα τους έφερνε έσοδα διασφαλίζοντας την πιστοληπτική ικανότητά τους ώστε να μπορούν να χρηματοδοτηθούν από την ΕΤΕπ.

Συνολικά τα έργα, τα πάγια και οι επενδύσεις σε όλη τη χώρα εκτιμώνται σε 15-20 δισ. ευρώ. Μόνο τα πάγια των ΕΥΔΑΠ, ΕΥΑΘ και ΟΑΚ (Οργανισμός Ανάπτυξης Κρήτης) ανέρχονται αθροιστικά περίπου στο 1 δισ. ευρώ.

Προβλέπεται αύξηση του κόστους νερού

Η μελέτη της Deloitte αποτυπώνει και το κόστος του νερού, βάσει των στοιχείων της EurEau, δηλαδή της Ευρωπαϊκής Ομοσπονδίας Εθνικών Συνδέσμων Υπηρεσιών Υδρευσης, η οποία εκπροσωπεί εταιρείες από 33 χώρες. Οπως αναφέρεται, στην Ελλάδα αναμένεται να αυξηθεί (ενδεχομένως άνω του ευρωπαϊκού μέσου όρου) λαμβάνοντας υπόψη τους εξής τρεις παράγοντες:

• Ανάκτηση κόστους και έργων σε ΕΥΔΑΠ και ΕΥΑΘ. Οι δύο εταιρείες εξυπηρετούν την Αττική και τη Θεσσαλονίκη, δηλαδή το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού της χώρας και η όποια αύξηση θα επηρεάσει τον μέσο όρο της τιμής του νερού.
• Ανάκτηση κόστους αλλά και μη βιώσιμη λειτουργία των ΔΕΥΑ και των ΤΟΕΒ. Πολλές επιχειρήσεις ύδρευσης ή οργανισμοί εγγείων βελτιώσεων δεν μπορούν να καλύψουν τα λειτουργικά τους κόστη.
• Ανάκτηση κόστους για νέα έργα που δεν συμβάλλουν στην αύξηση των υδάτινων πόρων όπως είναι η ψηφιοποίηση των δικτύων, η λογιστική παρακολούθηση κ.λπ.
• Ανάκτηση κόστους για έργα που συμβάλλουν στην αύξηση του διαθέσιμου πόσιμου ή αρδευτικού νερού, όπως φράγματα, δίκτυα κ.ά.

Μάλιστα, η αύξηση του κόστους, σύμφωνα με τη μελέτη, ενδέχεται να είναι ανισοβαρής και να επιβαρύνει περισσότερο περιοχές της χώρας με προβλήματα λειψυδρίας.