Σε μια από τις πιο απαιτητικές και αμφιλεγόμενες διαπραγματεύσεις των τελευταίων ετών εξελίσσεται η συζήτηση για τη νέα Κοινή Αγροτική Πολιτική (ΚΑΠ) για την περίοδο 2028 -2034. Οι προτεινόμενες αλλαγές έχουν ήδη προκαλέσει έντονες αντιδράσεις, με εκτιμήσεις να κάνουν λόγο για μακρά, σκληρή και επίπονη διαδικασία έγκρισης.
Η πρόταση της Επιτροπής με όλες τις αλλαγές στις ενισχύσεις και τις ανατροπές στην εφαρμογή της νέας ΚΑΠ, η οποία κατατέθηκε στα μέσα του Ιουλίου, αποτελεί απλώς την αφετηρία για ένα δύσκολο πολιτικό παζάρι, καθώς για να εγκριθεί το νέο πλαίσιο, απαιτείται απόλυτη πλειοψηφία στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και ομοφωνία στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο.
Κρίσιμα τα ζητήματα χρηματοδότησης, κατανομής πόρων και εθνικής ευχέρειας
Τον κώδωνα του κινδύνου για τις ανατροπές που θα φέρει το νέο πακέτο αλλαγών της νέας ΚΑΠ εις βάρος της παραγωγής και των εισοδημάτων των αγροτών, ήδη κρούει ο αγροτικός κόσμος όχι μόνο της χώρας μας, αλλά και σε ευρωπαϊκό επίπεδο, με τις ευρωομάδες να έχουν ήδη αντιδράσει στις προτεινόμενες αλλαγές.
Πάντως, όπως χαρακτηριστικά αναφέρουν στον ΟΤ πηγές, οι οποίες επισημαίνουν σοβαρές επιφυλάξεις σε κρίσιμα ζητήματα χρηματοδότησης, κατανομής πόρων και εθνικής ευχέρειες, η επόμενη περίοδος αναμένεται εξαιρετικά δύσκολη, καθώς οι περισσότερες από τις προτάσεις δεν πρόκειται να γίνουν δεκτές.
Σύμφωνα με τις ίδιες πηγές, η Ελλάδα αναμένεται να διαδραματίσει ενεργό ρόλο στη διαπραγμάτευση, με στόχο τη διατήρηση των πόρων και της ευελιξίας που είναι απαραίτητες για τη βιωσιμότητα του αγροτικού κόσμου της χώρας. Ήδη, οι αρμόδιες γενικές γραμματείες του υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων (Αγροτικής Πολιτικής και Διεθνών Σχέσεων και Ενωσιακών Πόρων και Υποδομών) έχουν συντονίσει τη δράση τους, θέτοντας ως προτεραιότητα την υπεράσπιση των εισοδημάτων των αγροτών και την προσαρμογή του νέου πλαισίου στις εθνικές ανάγκες.
Περικοπές και απώλειες
Σύμφωνα με την πρόταση, οι πόροι της νέας ΚΑΠ εμφανίζονται μειωμένοι πλέον του 20% σε πραγματικούς όρους σε σχέση με την περίοδο 2021- 27, ενώ απαγορεύει τη δυνατότητα των κρατών – μελών να μεταφέρουν κονδύλια μεταξύ των δύο Πυλώνων της ΚΑΠ, πλήττοντας τις εθνικές δυνατότητες στρατηγικού σχεδιασμού.
Ιδιαίτερη συζήτηση έχει προκαλέσει η ένταξη της ΚΑΠ στο γενικό Ενιαίο Ταμείο της ΕΕ, ενώ ανησυχία προκαλεί και η επιβολή συγχρηματοδότησης για τη στήριξη μειονεκτικών περιοχών, καθώς πλέον το 30% του κόστους θα βαρύνει τον εθνικό προϋπολογισμό. Μέχρι σήμερα, οι πληρωμές αυτές καλύπτονταν εξολοκλήρου από ευρωπαϊκά κονδύλια.
Σε πραγματικούς όρους, οι πόροι της νέας ΚΑΠ είναι μειωμένοι κατά περισσότερο από 20% σε σχέση με την περίοδο 2021–2027, χωρίς να συνυπολογίζεται ο πληθωρισμός
Ειδικότερα, τα κρίσιμα προβλήματα που εντοπίζονται για το μέλλον της αγροτικής πολιτικής και των εισοδημάτων των αγροτών και των κτηνοτρόφων σε σχέση με την τρέχουσα ΚΑΠ εντοπίζονται στα εξής:
- Οριζόντια μείωση πόρων (πλέον του 20%): Σε πραγματικούς όρους, οι πόροι της νέας ΚΑΠ είναι μειωμένοι κατά περισσότερο από 20% σε σχέση με την περίοδο 2021–2027, χωρίς να συνυπολογίζεται ο πληθωρισμός. Υπενθυμίζεται ότι και για την τρέχουσα προγραμματική περίοδο προβλεπόταν μείωση στον προϋπολογισμό της ΚΑΠ αλλά η χώρα μας κατάφερε να εξασφαλίσει τους ίδιους πόρους για τους Έλληνες αγρότες με την προηγούμενη περίοδο.
- Κατάργηση εθνικής ευελιξίας (μεταφορά/ανακατανομή): Η απαγόρευση μεταφοράς πόρων από Πυλώνα Ι σε Πυλώνα ΙΙ περιορίζει τα κράτη μέλη — ειδικά μικρότερες χώρες με ανάγκες σε αναπτυξιακές επενδύσεις — από το να σχεδιάσουν προγράμματα πιο προσαρμοσμένα στις τοπικές προτεραιότητες.
- Συρρίκνωση του Πυλώνα ΙΙ : Η συρρίκνωση του Πυλώνα ΙΙ αφαιρεί την προοπτική από την ΚΑΠ. Χωρίς ανανέωση γενεών, χωρίς αγροτική ανάπτυξη, χωρίς εκσυγχρονισμό, δεν υπάρχει μέλλον για την ευρωπαϊκή γεωργία.
- Συγχρηματοδότηση μειονεκτικών περιοχών: Για πρώτη φορά, η στήριξη για περιοχές με φυσικούς ή ειδικούς περιορισμούς απαιτούν 30% συγχρηματοδότηση από τον εθνικό προϋπολογισμό. Μέχρι σήμερα οι πληρωμές αυτές ήταν 100% ευρωπαϊκές. Πρόκειται για δομική υπονόμευση της κοινωνικής και εδαφικής συνοχής, ειδικά για νησιωτικές και ορεινές περιοχές.
- Ασαφής προσέγγιση εξωτερικής σύγκλισης: Η διατύπωση περί «προοδευτικής σύγκλισης προς τον μέσο όρο της ΕΕ» χωρίς μηχανισμό εξαιρέσεων ή επιβράδυνσης συνιστά σοβαρή απειλή. Για την Ελλάδα, μια τέτοια πολιτική θα σήμαινε περαιτέρω απώλειες.
- Τύποι επιδοτήσεων και αναδιανομή: Εφαρμόζονται περικοπές στις εισοδηματικές ενισχύσεις πάνω από κάποια όρια (25 000 €, 50 000 €, 75 000 €), ποσά που αναδιανέμονται στους υπόλοιπους δικαιούχους. Η ενίσχυση δεν μπορεί να υπερβαίνει τα 100.000 €.
- Αποδυνάμωση της θεσμικής ταυτότητας της ΚΑΠ: Η ένταξη της ΚΑΠ στο γενικό Ενιαίο Ταμείο αποδυναμώνει την πολιτική της υπόσταση. Η γεωργία αντιμετωπίζεται πια ως «γραμμή παρέμβασης» και όχι ως ξεχωριστή πολιτική της Ένωσης, με διακριτό θεσμικό και κοινωνικό ρόλο.
Αλλαγές στην ΚΑΠ σε πολλά επίπεδα
Η νέα πρόταση εισάγει αλλαγές σε πολλά επίπεδα. Μεταξύ των θετικών, καταγράφεται η απλούστευση του διοικητικού πλαισίου, με ενιαία εφαρμογή κανόνων και ελέγχων, καθώς και η ενίσχυση του Αγροτικού Αποθεματικού, το οποίο θα χρηματοδοτείται πλέον με 900 εκατ. ευρώ, από 450 εκατ. που ήταν προηγουμένως.
Ειδικότερα, οι θετικές βελτιώσεις εντοπίζονται, όπως επισημαίνουν πηγές στον ΟΤ σε:
- Απλούστευση διοικητικού πλαισίου: Η ενοποίηση διατάξεων στο Ενιαίο ταμείο (NRPF) και η κατάργηση του Κανονισμού 2021/2116 ως ξεχωριστή οντότητα, μειώνει τη γραφειοκρατία. Οι ενιαίοι κανόνες για επιλεξιμότητα, ελέγχους και auditing, υπό ενιαίο reporting, διευκολύνουν την υλοποίηση και δίνουν καθαρότερη εικόνα στους δικαιούχους και στη διοίκηση.
- Αναβάθμιση του Αγροτικού Αποθεματικού: Διπλάσια πλέον είναι η χρηματοδότηση για το γεωργικό αποθεματικό (από 450 στα 900εκ), ενώ επιπλέον δίνεται η δυνατότητα προσφυγής σε εσωτερικό re‑profiling και στο cushion (έως 25%) του Πυλώνα ΙΙ. Τα παραπάνω εργαλεία διαχείρισης κρίσεων αποτελούν βελτίωση σε σχέση με την παρούσα περίοδο όπου τα μέσα κρίσης είναι περιορισμένα και ad hoc.
- Μείωση περιβαλλοντικής πολυπλοκότητας: Η ενοποίηση SMRs, κοινωνικής αιρεσιμότητας και παλιών GAEC εφαρμόζονται ενιαία στο πλαίσιο ελέγχων του NRPF, μειώνουν τον διοικητικό φόρτο, διασφαλίζοντας συμμόρφωση, διαφάνεια και αποτελεσματικότητα (εξαιρούνται της υποχρέωσης οι μικροί αγρότες). Πρόκειται για αναγκαία διόρθωση των υπερβολών της Πράσινης Αρχιτεκτονικής της ΚΑΠ 2021–2027.
- Ενίσχυση εργαλείων για νέους και μικρούς γεωργούς: Η πρόβλεψη για ένα ενιαίο Starter Pack στους νέους γεωργούς, που συνδυάζει ενίσχυση, εκπαίδευση και επενδυτικά εργαλεία, και η διατήρηση των μικρών αγροτών με απλοποιημένες διαδικασίες χωρίς υποχρεώσεις συμμόρφωσης, κινούνται προς τη σωστή κατεύθυνση.
- Στήριξη ενεργών αγροτών: Η ενίσχυση απευθύνεται αποκλειστικά σε ενεργούς αγρότες (όσους έχουν κύρια δραστηριότητα τη γεωργία ή πληρούν ελάχιστα εθνικά κριτήρια)
- Τύποι επιδοτήσεων & αναδιανομή: Οι βασικές άμεσες ενισχύσεις και οι μικροί αγρότες χρηματοδοτούνται 100% από το κοινοτικά κονδύλια.
- Μικρά νησιά Αιγαίου και βαμβάκι: Οι ειδικές παρεμβάσεις για τα μικρά νησιά Αιγαίου και το βαμβάκι διατηρούνται ως έχουν, με κοινοτική χρηματοδότηση.
