Κάπου μεταξύ θεάτρου, διπλωματίας, πραγματικότητας και γοήτρου, ο πρόεδρος Ντόναλντ Τράμπ έχει μπλέξει. Η προσπάθειά του να παρασύρει την Ευρώπη σε μια αντιπαράθεση με τις Η.Π.Α. δεν πέτυχε. Αντιθέτως, αναβαθμίζοντας τον Πούτιν στη συνάντησή τους στην Αλάσκα, κάθε άλλο παρά «μεγάλη» έκανε την Αμερική. Τη δε Δευτέρα 18 Αυγούστου, η συνάντησή του με τον Ουκρανό πρόεδρο Ζελένσκυ και Ευρωπαίους ηγέτες στο Λευκό Οίκο, μάλλον δεν του βγήκε όπως θα ήθελε.
Αυτή τη φορά δεν έπεσε σε παγίδα. Έξι μήνες αφότου ταπεινώθηκε από τον Ντόναλντ Τραμπ και τον Τζ. Ντ. Βανς στο Οβάλ Γραφείο, ο Βολοντίμιο Ζελένσκι πήρε το μάθημά του: τη Δευτέρα 18 Αυγούστου. Ήρθε στην Ουάσινγκτον με κοστούμι και πουκάμισο, ντυμένος στα μαύρα, και ξεκίνησε ευχαριστώντας τον οικοδεσπότη του για τις «προσωπικές του προσπάθειες» να τερματίσει τον πόλεμο, προτού αποτίσει φόρο τιμής στη Μελάνια Τραμπ για την επιστολή ειρήνης που έστειλε στον Πούτιν.
Γι’ αυτήν την κρίσιμη συνάντηση, τρεις ημέρες μετά τη σύνοδο κορυφής στο Άνκορατζ μεταξύ του Ντόναλντ Τραμπ και του Βλαντιμίρ Πούτιν, ο Ουκρανός πρόεδρος έλαβε σημαντικές ενισχύσεις: επτά Ευρωπαίους ηγέτες, οι οποίοι ήρθαν για να τον υποστηρίξουν στις διαπραγματεύσεις. Ο Μαρκ Ρούτε, Γενικός Γραμματέας του NATO, έφτασε πρώτος στον Λευκό Οίκο, μπροστά από την Πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν. Ακολούθησαν ο Κιρ Στάρμερ (Ηνωμένο Βασίλειο), η Τζόρτζια Μελόνι (Ιταλία), ο Αλεξάντερ Στουμπ (Φινλανδία) και ο Φρίντριχ Μερτς (Γερμανία). Ο Εμμανουέλ Μακρόν έφτασε τελευταίος.
Και είχε σημασία αυτό. Δεν ήθελε να προηγηθεί του Γερμανού Καγκελάριου.
Μετά την κατ’ ιδίαν συνάντησή του και μια μεγάλη οικογενειακή φωτογραφία, ο Βολοντίμιρ Ζελένσκι χαιρέτισε την «εποικοδομητική συνάντηση», «ίσως την καλύτερη» μέχρι στιγμής με τον Αμερικανό ομόλογό του, χαιρετίζοντας την «ενότητα» που επιδείχθηκε απέναντι στη Μόσχα. Ο Ντόναλντ Τραμπ, από την πλευρά του, τηλεφώνησε στον Πούτιν τη Δευτέρα το βράδυ και δήλωσε ότι «έχει ξεκινήσει την οργάνωση μιας συνάντησης» μεταξύ των προέδρων της Ρωσίας και της Ουκρανίας. Σύμφωνα με τον καγκελάριο Μερτς, αυτή θα μπορούσε να πραγματοποιηθεί εντός δύο εβδομάδων και θα ακολουθηθεί αν όλα πάνε καλά, από μια τριμερή σύνοδο κορυφής. Ακολουθούν τα κύρια συμπεράσματα μιας μαραθωνίου ημέρας.
Στην ενημέρωση που έδωσε μετά τη σύνοδο κορυφής, ο Γάλλος πρόεδρος Εμμανουέλ Μακρόν απόλαυσε σιωπηλά μια σημαντική διπλωματική νίκη. «Συμφωνήσαμε σε πολλά σημαντικά σημεία που δεν ήταν τόσο σαφή πριν από λίγες ημέρες», παραδέχτηκε με την απαιτούμενη μετριοφροσύνη. Μετάφραση: οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν μετατοπιστεί σε δύο θεμελιώδη σημεία.
Πρώτο σημείο: «Η αμερικανική δέσμευση να συνεργαστεί μαζί μας για τις εγγυήσεις ασφαλείας», είπε ο Εμμ. Μακρόν. Μόλις πριν από λίγες εβδομάδες, ο Ντόναλντ Τραμπ υποστήριζε την αμερικανική αποδέσμευση και την επιστροφή της Ευρώπης στις ευθύνες της. Σήμερα, συμφωνεί όχι μόνο να συμμετάσχει στις εγγυήσεις ασφαλείας της Ουκρανίας, αλλά και να τις «συντονίσει πολύ συγκεκριμένα» με τους Ευρωπαίους. Μια σημαντική στρατηγική ανατροπή! Επειδή αυτός ο περίφημος «συνασπισμός των προθύμων», που ξεκίνησε ο Πρόεδρος Μακρόν τον Φεβρουάριο, «συγκεντρώνει τώρα 30 χώρες» με λεπτομερή στρατιωτικά σχέδια: «έναν ουκρανικό στρατό που μπορεί να αντισταθεί και ακόμη και να αποτρέψει οποιαδήποτε ρωσική επιθετικότητα» με «αρκετές εκατοντάδες χιλιάδες στρατεύματα». Αυτό που ήταν μια καθαρά ευρωπαϊκή πρωτοβουλία γίνεται τώρα ένα διατλαντικό έργο.
Μια δεύτερη, πιο διακριτική νίκη: Ο Μακρόν επέβαλε το όραμά του για τη συνέχεια των διαπραγματεύσεων. Μετά τη σύνοδο κορυφής Τραμπ-Πούτιν στην Αλάσκα, ο Αμερικανός πρόεδρος φαινόταν έτοιμος να διαπραγματευτεί απευθείας μια ειρηνευτική συμφωνία. Οι Ευρωπαίοι πέτυχαν την προϋπόθεση για κάτι τέτοιο: «Δεν μπορούμε να συζητήσουμε μια ειρηνευτική συνθήκη που διαρκεί αρκετές ημέρες, αρκετές εβδομάδες υπό βόμβες». Πριν από τη συνάντηση, μπροστά στις κάμερες του κόσμου, ο καγκελάριος Μερτς είχε υπενθυμίσει στον Ντόναλντ Τραμπ αυτή την προϋπόθεση, ο οποίος απάντησε κοφτά: «Στους έξι πολέμους που έχω διευθετήσει, δεν έχουμε περάσει από το στάδιο της εκεχειρίας».
Αλλά η επίμονη των Ευρωπαίων ηγετών σε αυτό το σημείο κατά τη διάρκεια της συνάντησης κεκλεισμένων των θυρών προφανώς ανάγκασε τον Πρόεδρο Τραμπ να κάνει πίσω, αποδεχόμενος την ευρωπαική πρόταση, πρώτα «ας σταματήσουν οι δολοφονίες» και μετά διαπραγματεύσεις. Ο Ντόναλντ Τραμπ εγκαταλείπει τη λογική του για μια γρήγορη «συμφωνία» για να αποδεχτεί τον ευρωπαϊκό ρυθμό, ο οποίος ασχολείται περισσότερο με την απτή επαλήθευση των προθέσεων του Πούτιν μέσω πράξεων.
Ο Γάλλος πρόεδρος επισήμανε επίσης μαζί με τον Γερμανό καγκελάριο ότι προέχει πρώτα, μια διμερής συνάντηση μεταξύ Ζελένσκι και Πούτιν «τις επόμενες ημέρες» σε μια τοποθεσία που θα καθοριστεί γρήγορα, στη συνέχεια μια τριμερής συνάντηση με τον Τραμπ «σε δύο με τρεις εβδομάδες» και τέλος μια διεύρυνση που θα περιλαμβάνει Ευρωπαίους. Οι Ευρωπαίοι, αντί να αποκλείονται, εγκρίνουν κάθε βήμα.
«Προσωπικά, έχω τις μεγαλύτερες αμφιβολίες για την πραγματικότητα της επιθυμίας του Ρώσου προέδρου για ειρήνη», επανέλαβε ο Βρετανός πρωθυπουργός φεύγοντας από τον Λευκό Οίκο. Διότι «όσο πιστεύει ότι μπορεί να κερδίσει μέσω του πολέμου, θα το κάνει». Αυτή η δυσπιστία, που τώρα μοιράζεται με τον Ντόναλντ Τραμπ, δικαιολογεί την ευρωπαϊκή στρατηγική: την προετοιμασία του Σχεδίου Β.
Σχέδιο εξάλλου που αποδέχτηκε και η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάτιν, για την οποίαν ο Τράμπ είπε «είναι η πιο ισχυρή από όλους τους άνδρες το τραπέζι». Και αυτά τα λόγια όπως και άλλα, ο Αμερικανός πρόεδρος τα είπε στην Κεντρική Τραπεζαρία του Λευκού Οίκου, όπου είχε ετοιμάσει μια άνευ προηγούμενου διπλωματική επίδειξη.
Αλλά πίσω από μια φαινομενική υποταγή στο σόου του Τραμπ, η Ευρώπη ηγούνταν του παιχνιδιού της, πιο διακριτικά. Και κέρδισε: Ο Τραμπ ακολουθεί την ευρωπαϊκή θέση στα δύο κρίσιμα σημεία. Το σόου στην πραγματικότητα καλύπτει μια αμερικανική στρατηγική μετατόπιση. Όχι και τόσο άσχημα για την Ευρώπη, η οποία λέγεται ότι έχει εγκαταλείψει το παιχνίδι…
«Αυτό είναι ένα κρίσιμο βήμα προς τα εμπρός», δήλωσε ο Μαρκ Ρούτε, Γεν. Γ. του ΝΑΤΟ, που απέδωσε στον Τραμπ την «απεμπλοκή» της κατάστασης. Οι Ευρωπαίοι ηγέτες είχαν λάβει το υπόμνημα: η κολακεία πάντα λειτουργεί με τον οικοδεσπότη τους και πολλαπλασίασαν τις φράσεις εφησυχασμού («με δική σας πρωτοβουλία», «χάρη στην ηγεσία σας»). «Έχουμε σημειώσει μεγαλύτερη πρόοδο σε δύο εβδομάδες για τον τερματισμό του πολέμου παρά σε τρεισήμισι χρόνια», είπε ο Καγκελάριος Μερτζ, ο οποίος όλο και πιο πολύ, παίζει σημαντικό ρόλο στην ευρωπαϊκή εξωτερική πολιτική. Τουλάχιστον σε αυτή που είναι ήδη δεδηλωμένη στο θέμα της Ουκρανίας.
