Τα πιο θανατηφόρα όπλα που κατασκευάστηκαν ποτέ γίνονται επενδύσεις της ευρωπαϊκής βιομηχανίας κεφαλαίων ESG, αξίας σχεδόν 9 τρισεκατομμυρίων δολαρίων, καθώς μια ταμπέλα που συνδέεται εδώ και καιρό με τις ηθικές επενδύσεις διευρύνεται για να προσαρμοστεί στη γεωπολιτική κατάσταση.
Από την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία τον Φεβρουάριο του 2022, ο αριθμός των μετοχικών κεφαλαίων ESG που εκτίθενται στη βιομηχανία πυρηνικών όπλων έχει αυξηθεί κατά περισσότερο από 50% σε πάνω από 2.000. Αν και οι συμμετοχές αντιπροσωπεύουν κλάσμα του ευρύτερου αμυντικού τομέα, η μετατόπιση σημαίνει ότι περίπου τα μισά από τα εγγεγραμμένα σε ESG ευρωπαϊκά μετοχικά κεφάλαια διαθέτουν πλέον τουλάχιστον κάποιο κεφάλαιο σε εταιρείες που κατασκευάζουν, προμηθεύουν ή μεταφέρουν πυρηνικά όπλα, σύμφωνα με στοιχεία που συγκέντρωσε το Bloomberg.
Η εξέλιξη αυτή παρουσιάζει με τον πιο έντονο τρόπο τη δραματική εξέλιξη των περιβαλλοντικών, κοινωνικών και επενδυτικών (ESG) πρακτικών διακυβέρνησης. Και καθώς οι εντάσεις της Ευρώπης με τη Ρωσία κλιμακώνονται, η ιδέα του τι μπορεί να αντιπροσωπεύει το ESG έχει μετατραπεί από αιολικά πάρκα σε όπλα μαζικής καταστροφής με εκπληκτική ευκολία.
Κάποιοι χαρακτηρίζουν αυτή τη στιγμή ως την απόλυτη διαστροφή του ESG. Μια βιώσιμη επένδυση υποτίθεται ότι αφορά το να μην κάνεις «καμία ζημιά», είπε στο Bloomberg η Σάσα Μπέσλικ, επικεφαλής επενδυτικής στρατηγικής στην SDG Impact Japan, μια εταιρεία επενδύσεων με έδρα την πρώτη χώρα που ένιωσε την πλήρη δύναμη μιας πυρηνικής επίθεσης πριν από 80 χρόνια. «Και, ξέρετε, νομίζω ότι η τελική χρήση πυρηνικών όπλων θα κάνει μεγάλη ζημιά».
Άλλοι λένε ότι τα χρήματα ESG πρέπει να διοχετεύονται για την υπεράσπιση της οικονομικής και κοινωνικής σταθερότητας. Ο Ματ Κρίστενσεν, παγκόσμιος επικεφαλής βιώσιμων και επενδύσεων με αντίκτυπο στην Allianz Global Investors, λέει ότι γι’ αυτό ο διαχειριστής περιουσιακών στοιχείων ύψους 650 δισεκατομμυρίων δολαρίων θα αρχίσει φέτος να κατέχει κατασκευαστές πυρηνικών όπλων σε κεφάλαια που έχουν καταχωρηθεί ως προωθούντα κριτήρια ESG.
Με τον πόλεμο να μαίνεται στην αυλή τους, οι ηγέτες της Ευρώπης έχουν καταστήσει σαφές ότι δεν θέλουν κανένα ενδοιασμό ESG να εμποδίσει την ροή ιδιωτικού κεφαλαίου σε ένα στρατιωτικό αποτρεπτικό μέσο αρκετά ισχυρό για να αντισταθεί στη Ρωσία. Είναι μια έννοια που έχει αποτυπωθεί άψογα από τον διευθύνοντα σύμβουλο του χρηματιστηρίου Euronext NV.
Ένα νέο ESG
«Στο νέο ESG, μιλάμε για τη συμβολή στην κοινωνία ενισχύοντας την ενεργειακή αυτονομία και άμυνα της Ευρώπης: ενέργεια, ασφάλεια και γεωστρατηγική», λέει ο Διευθύνων Σύμβουλος της Euronext, Στεφάν Μουτζνά. «Έχουμε δει μια ισχυρή συλλογική προτίμηση να αναδύεται τους τελευταίους μήνες» από την κοινωνία των πολιτών, τους επενδυτές και τους ίδιους τους υπαλλήλους της Euronext, είπε.
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι ο μέσος θεσμικός κάτοχος περιουσιακών στοιχείων αλλάζει τώρα τον τρόπο που σκέφτεται για τους κατασκευαστές όπλων στην Ευρώπη, σημειώνει ο Μπέντζαμιν Μπράουν, επίκουρος καθηγητής πολιτικής οικονομίας και πολιτικών επιστημών στο London School of Economics. Στο παρελθόν, «θεωρούνταν ομόφωνα ως κάτι κακό», αλλά ο επανεξοπλισμός πλέον θεωρείται αναγκαιότητα, κάτι που αντικατοπτρίζεται στον κλάδο της διαχείρισης επενδύσεων, λέει.
Συνολικά, τα στοιχεία του Bloomberg δείχνουν ότι τα μετοχικά κεφάλαια που έχουν καταχωρηθεί ως «προωθητικά» ESG κατέχουν περίπου 20 δισεκατομμύρια δολάρια σε εταιρείες που συμβάλλουν στην κατασκευή, διανομή ή παράδοση πυρηνικών όπλων, ποσό που ισοδυναμεί με μόλις 1,2% της συνολικής συνδυασμένης αγοραίας αξίας των εταιρειών που χρησιμοποιήθηκαν στην ανάλυση δεδομένων.
Ωστόσο, με την Ευρώπη να αντιπροσωπεύει περίπου το 80% των παγκόσμιων περιουσιακών στοιχείων ESG, η σταδιακή μετατόπιση της ΕΕ στον τρόπο με τον οποίο εφαρμόζει τα κριτήρια έχει σημαντικές επιπτώσεις στον τρόπο κατανομής των κεφαλαίων στο μέλλον. Επιπλέον, η μετατόπιση αυτή εκτυλίσσεται καθώς ορισμένες από τις πολιτικές του Ντόναλντ Τραμπ οδηγούν τις επενδυτικές ροές μακριά από τις ΗΠΑ και προς την Ευρώπη, όπου τα ESG έχουν αναδιαμορφώσει ολόκληρο το τοπίο της διαχείρισης κεφαλαίων.
Ο Πολ Κλέντς-Χαντ, ο πρώην αξιωματούχος του ΟΗΕ που ηγήθηκε της ομάδας που επινόησε το όρο ESG πιστεύει ότι ο όρος παραμένει ευρέως παρεξηγημένος, ακόμη και από επαγγελματίες του κλάδου των αμοιβαίων κεφαλαίων.
«Το ESG αφορά την ουσιαστικότητα και το καθήκον εμπιστευτικότητας», λέει. Και αυτή η πτυχή «έχει χαθεί τα τελευταία 20 χρόνια, όσον αφορά τους ανθρώπους που σκέφτονται το ESG και το συγχέουν με ηθικά, κοινωνικά και δεοντολογικά ζητήματα». Το ESG «δεν είναι ηθική, δεν είναι ηθικό, δεν αφορά κοινωνικά υπεύθυνες επενδύσεις».
Με άλλα λόγια, λέει ο Κλέμεντς-Χαντ, το ESG «δέχεται» την κατοχή αμυντικών περιουσιακών στοιχείων, ακόμη και πυρηνικών όπλων.
Οι δείκτες δείχνουν κέρδη από την αμυντική βιομηχανία
Αυτά είναι καλά νέα για τους επενδυτές ESG που επιθυμούν να βελτιώσουν τις αποδόσεις τους. Ένας δείκτης S&P που παρακολουθεί την αεροδιαστημική και την άμυνα, ο οποίος περιλαμβάνει εταιρείες που παράγουν εισόδημα από πυρηνικά όπλα, έχει αυξηθεί περίπου 40% φέτος, σχεδόν διπλάσιο από το κέρδος ενός δείκτη S&P αφιερωμένου σε μετοχές καθαρής ενέργειας.
Η ροή χρημάτων ESG σε μερικές από τις πιο καταστροφικές πλευρές της βιομηχανίας όπλων συμπίπτει με αυξανόμενες ενδείξεις για αυτό που το Διεθνές Ινστιτούτο Έρευνας για την Ειρήνη της Στοκχόλμης λέει ότι μπορεί να είναι η αρχή μιας «νέας κούρσας πυρηνικών εξοπλισμών».
Οι εταιρείες που εμφανίζονται σε κεφάλαια ESG που αναλύθηκαν από το Bloomberg περιλαμβάνουν τις Thales, Babcock International Group, Leonardo, BAE Systems, Airbus και Safran . με τις τρεις τελευταίες να έχουν τοποθετηθεί σε λίστα αποκλεισμού από το νορβηγικό κρατικό ταμείο πλούτου, το μεγαλύτερο στον κόσμο. Η απόφαση βασίζεται σε μια εκτίμηση ότι η «κανονική χρήση» του πυρηνικού εξοπλισμού που παράγουν οι εταιρείες «ενδέχεται να παραβιάζει θεμελιώδεις ανθρωπιστικές αρχές», σύμφωνα με το ταμείο. Ωστόσο, κόμματα της αντιπολίτευσης έχουν προτείνει ότι είναι καιρός να επανεξεταστεί η λίστα, δεδομένων των στρατιωτικών απειλών που αντιμετωπίζει τώρα η Ευρώπη.
Η βιομηχανία πυρηνικών όπλων κάνει επίσης διείσδυση σε κεφάλαια ESG παγκοσμίως, σύμφωνα με ανάλυση του Bloomberg Intelligence. Ενώ αυτό μπορεί να ενισχύσει τις αποδόσεις, απειλεί επίσης να εκθέσει τους επενδυτές σε «πιθανό κίνδυνο φήμης», λέει η Σαχίν Κοντράκτορ, ανώτερη αναλύτρια ESG στο Bloomberg Intelligence στη Νέα Υόρκη. Η BI εξέτασε περισσότερα από 1.500 funds με ESG ή ισοδύναμες ετικέτες που αντιπροσωπεύουν πάνω από 1,5 τρισεκατομμύρια δολάρια συνολικού ενεργητικού παγκοσμίως και διαπίστωσε ότι το 9% κατέχει τουλάχιστον μία από τις 14 εταιρείες που εξαιρούνται από το κρατικό επενδυτικό ταμείο της Νορβηγίας λόγω της εμπλοκής τους στη βιομηχανία πυρηνικών όπλων.
Η PAX, μέρος του παγκόσμιου δικτύου που υποστηρίζει τη Διεθνή Εκστρατεία για την Κατάργηση των Πυρηνικών Όπλων — βραβευμένη με Νόμπελ Ειρήνης — αναφέρει ότι οι επενδυτές που υποστηρίζουν εταιρείες, συμπεριλαμβανομένων των Airbus, Babcock, BAE, Safran, Thales και Leonardo, εκτίθενται σε «σημαντικούς κινδύνους για τα ανθρώπινα δικαιώματα».
Η PAX «δεν αντιτίθεται καταρχήν στις επενδύσεις στη βιομηχανία όπλων», λέει η Αλεχάντρα Μουνιόζ Βαλντέζ, ανώτερη υπεύθυνη έργου του ομίλου για τον ανθρωπιστικό αφοπλισμό. «Ωστόσο, πιστεύουμε ότι τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα θα πρέπει να έχουν σαφή κριτήρια για να αποφεύγουν τις επενδύσεις σε εταιρείες που ασχολούνται με την ανάπτυξη και συντήρηση όπλων, τα οποία, λόγω των εγγενών χαρακτηριστικών τους, προκαλούν αδιάκριτη ταλαιπωρία και μακροχρόνια περιβαλλοντική και κοινωνική ζημία».
Όλα τα κράτη μέλη της ΕΕ είναι συμβαλλόμενα μέρη της Συνθήκης για τη Μη Διάδοση των Πυρηνικών Όπλων, η οποία απαγορεύει τις εξαγωγές σε χώρες που δεν είχαν προσχωρήσει στη συνθήκη όταν υπογράφηκε το 1968. Ωστόσο, το εγχειρίδιο κανόνων επενδύσεων ESG της ΕΕ, γνωστό ως Κανονισμός Γνωστοποίησης Βιώσιμων Χρηματοοικονομικών, δεν περιλαμβάνει τα πυρηνικά όπλα στον κατάλογο των «αμφιλεγόμενων όπλων». Αντ’ αυτού, οι τράπεζες και οι διαχειριστές περιουσιακών στοιχείων πρέπει να εξηγήσουν πώς οι επενδύσεις πληρούν τα κριτήρια βιωσιμότητας.
Σημαντικές περιβαλλοντικές επιπτώσεις
Η Μαριγιάν Νικόλοφ, υπεύθυνη πολιτικής στην Better Finance, της οποίας οι οργανισμοί-μέλη εκπροσωπούν τέσσερα εκατομμύρια επενδυτές σε όλη την Ευρώπη, λέει ότι, όπως ισχύουν οι κανόνες φαίνεται ότι οι κατασκευαστές πυρηνικών όπλων δεν εξαιρούνται καν από τον κατάλογο των περιβαλλοντικά βιώσιμων επιχειρηματικών δραστηριοτήτων της ΕΕ.
Το επιπλέον κεφάλαιο που διατίθεται για την άμυνα έχει σημαντικές κλιματικές επιπτώσεις, σύμφωνα με την Greenly, εταιρεία ειδικών στη λογιστική άνθρακα. Εκτιμά ότι το αποτύπωμα άνθρακα των στρατιωτικών δαπανών του ΝΑΤΟ για το 2024 ήταν περίπου 256 εκατομμύρια τόνοι, ή περίπου πέντε φορές τις ετήσιες εκπομπές της Ελλάδας. Αυτό το αποτύπωμα αναπόφευκτα θα αυξηθεί.
Οι διαχειριστές κεφαλαίων που βάζουν στα χαρτοφυλάκιά τους κατασκευαστές πυρηνικών όπλων λένε ότι η τρέχουσα γεωπολιτική κατάσταση σημαίνει ότι δεν είναι πλέον σκόπιμο να υπάρχουν ολοκληρωτικές απαγορεύσεις για κατασκευαστές όπλων. Και επειδή πολλές αμυντικές εταιρείες βγάζουν λεφτά και από τη βιομηχανία πυρηνικών όπλων, οι χαλαρότερες πολιτικές αποκλεισμού σημαίνουν ότι τα κεφάλαια ESG θα εκτεθούν σε κατασκευαστές πυρηνικών όπλων.
Η αλλαγή σημαίνει ότι η AkademikerPension, με έδρα τη Δανία, η οποία διαχειρίζεται περιουσιακά στοιχεία περίπου 25 δισεκατομμυρίων δολαρίων, έχει άρει τις εξαιρέσεις για τις Babcock, Airbus, Safran, Thales και Leonardo.
Ο Μπενουά Σορέλ, παγκόσμιος επικεφαλής ETF και index funds στην Amundi SA, μόλις επέβλεψε την έναρξη του πρώτου χρηματιστηριακού αμοιβαίου κεφαλαίου με θέμα την άμυνα, αξίας 2,7 τρισεκατομμυρίων δολαρίων, από τον διαχειριστή περιουσιακών στοιχείων. Το ETF δεν διατίθεται στην αγορά ως ESG, αλλά η Amundi διαφημίζεται ως «πρωτοπόρος στις υπεύθυνες επενδύσεις» με στόχο την ενσωμάτωση των ESG στις επενδυτικές της στρατηγικές.
Η ShareAction, ένας μη κερδοσκοπικός οργανισμός με έδρα το Λονδίνο, λέει ότι οποιαδήποτε υπόνοια ότι τέτοιες συμμετοχές δεν αντιπροσωπεύουν μια σκόπιμη επιλογή είναι ανειλικρινής.
Είναι δυνατό για τους διαχειριστές περιουσιακών στοιχείων να επεκτείνουν τους περιορισμούς σε συγκεκριμένες κατηγορίες περιουσιακών στοιχείων, εάν το θέλουν, λέει ο Αμπιτζάι Σουντ, ανώτερος διευθυντής έρευνας στην ShareAction.
Η Μπέσλικ, από την εκτελεστική εταιρεία βιωσιμότητας με έδρα την Ιαπωνία, ενθαρρύνει όσους αναρωτιούνται εάν η ESG και τα πυρηνικά όπλα αποτελούν κατάλληλους συνεργάτες να επισκεφθούν τη Χιροσίμα, η οποία στις 6 Αυγούστου 1945 έγινε η πρώτη πόλη που έγινε στόχος πυρηνικής επίθεσης, και μετά να το ξανασκεφτούν.
