Commerzbank: Τρομάζουν τα χρέη στην Ευρωζώνη, αλλά η ΕΚΤ έχει πλέον εμπειρία

Τον κώδωνα του κινδύνου για το δημόσιο χρέος στις χώρες της Ευρωζώνης κρούει η Commerzbank, καθώς σε πολλά κράτη το χρέος ως ποσοστό του ΑΕΠ έχει ήδη ξεπεράσει τα επίπεδα που ίσχυαν πριν από το ξέσπασμα της κρίσης χρέους το 2010. Αν και κάποιοι επενδυτές φοβούνται ότι η ιστορία μπορεί να επαναληφθεί, η γερμανική τράπεζα εκτιμά ότι το πιο προφανές σενάριο –μια νέα κρίση χρέους– δεν είναι απαραίτητα και το πιθανότερο.

Ραγδαία αύξηση του χρέους

Σύμφωνα με την ανάλυση της Commerzbank, η δημοσιονομική επιβάρυνση θα συνεχίσει να αυξάνεται τα επόμενα χρόνια. Ομόλογα με πολύ χαμηλά επιτόκια λήγουν και αντικαθίστανται με νέα, ακριβότερα. Παράλληλα, οι κρατικές δαπάνες διογκώνονται λόγω της γήρανσης του πληθυσμού και της αύξησης των στρατιωτικών προϋπολογισμών.

Η Commerzbank προβλέπει ότι το δημόσιο χρέος της Ιταλίας μπορεί να αγγίξει σχεδόν το 150% του ΑΕΠ σε βάθος δεκαετίας. Στη Γαλλία, ο ρυθμός αύξησης είναι ταχύτερος από κάθε άλλη μεγάλη χώρα της Ευρωζώνης, πλησιάζοντας τα ιταλικά επίπεδα. Ακόμα και η Γερμανία, που άλλοτε αποτελούσε «πρότυπο», αναμένεται να δει τον δείκτη χρέους της να σκαρφαλώνει από λίγο πάνω από το 60% σε περίπου 90% του ΑΕΠ.

Η συσσώρευση αυτού του χρέους, σύμφωνα με την τράπεζα, μπορεί να προκαλέσει σοβαρές αναταράξεις στις αγορές ομολόγων. Ωστόσο, η διαφορετική στάση της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (ΕΚΤ) θεωρείται ότι μειώνει τον κίνδυνο επανάληψης μιας κρίσης όπως το 2010-2012.

Η ΕΚΤ πιο έτοιμη αυτή τη φορά

Η εμπειρία της κρίσης χρέους πριν από δώδεκα χρόνια, όταν η ίδια η ύπαρξη της Ευρωζώνης τέθηκε εν αμφιβόλω, έχει αλλάξει τη στάση της ΕΚΤ. Η Commerzbank θεωρεί ότι σε περίπτωση νέας αναταραχής η κεντρική τράπεζα θα επέμβει πολύ ταχύτερα, χωρίς να περιμένει τις πολιτικές ηγεσίες.

Επιπλέον, η ΕΚΤ διαθέτει πλέον πιο αποτελεσματικά εργαλεία. Σε αντίθεση με το πρόγραμμα OMT του 2012, που προϋπέθετε αίτηση στον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότητας και μεταρρυθμίσεις, το νέο εργαλείο TPI (2022) της δίνει τη δυνατότητα να αγοράζει απευθείας ομόλογα κρατών-μελών χωρίς προϋποθέσεις και χωρίς την έγκριση των υπόλοιπων κυβερνήσεων.

Έτσι, οι μαζικές παρεμβάσεις δεν αποτελούν πλέον «ταμπού», αναφέρει η Commerzbank.

Οι παρενέργειες

Παρά τα παραπάνω, η Commerzbank τονίζει ότι η συστηματική παρέμβαση της ΕΚΤ δεν είναι χωρίς κόστος. Εντοπίζει τέσσερις σοβαρές παρενέργειες:

– Σύγκρουση στόχων: Η ΕΚΤ δεν μπορεί μακροπρόθεσμα να διασφαλίζει ταυτόχρονα τη σταθερότητα των τιμών και τη βιώσιμη χρηματοδότηση υπερχρεωμένων κρατών. Οι μαζικές αγορές ομολόγων αυξάνουν τελικά την προσφορά χρήματος και τον πληθωρισμό – κάτι που φάνηκε και στην περίοδο της πανδημίας.

– Ηθικός κίνδυνος: Η εγγύηση της ΕΚΤ ωθεί τις κυβερνήσεις να δανείζονται ακόμη περισσότερο, μειώνοντας πόρους από τον ιδιωτικό τομέα και αποδυναμώνοντας την ανάπτυξη.

– Σπιράλ παρεμβάσεων: Αν εξαντληθεί η ισχύς των αγορών ομολόγων, οι κυβερνήσεις μπορεί να καταφύγουν σε έκτακτα μέτρα («ανορθόδοξα»), όπως η υποχρεωτική διακράτηση ομολόγων από τράπεζες ή η επιβολή περιορισμών στη μεταφορά κεφαλαίων και στον χρυσό – πρακτικές που εφαρμόστηκαν στη Δύση μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο.

– Κίνδυνος διάσπασης: Η μαζική μεταφορά ρίσκου από τις χώρες με υψηλό χρέος προς τις πειθαρχημένες οικονομίες μπορεί να διαταράξει την πολιτική συνοχή της Ευρωζώνης. Σε περίπτωση επίμονου πληθωρισμού, λαοί «σκληρού νομίσματος» ίσως φτάσουν να αμφισβητήσουν την παραμονή τους στο ευρώ.

Η Commerzbank καταλήγει ότι η ΕΚΤ έχει πλέον τα μέσα να αποτρέψει μια νέα κρίση χρέους. Όμως, η συστηματική χρήση αυτών των εργαλείων κινδυνεύει να αλλοιώσει τη φύση της νομισματικής ένωσης και να υπονομεύσει τα πολιτικά θεμέλια της Ευρωζώνης.