Το φάσμα της λειψυδρίας παραμένει απειλητικό πάνω από την Ελλάδα. Και ενώ πηγές σιγά σιγά στερεύουν, οι βρύσες «στεγνώνουν» και οι αγρότες κοιτούν τον ουρανό με αγωνία, πολύτιμοι υδάτινοι πόροι από τα Κέντρα Επεξεργασίας Λυμάτων χάνονται στη θάλασσα, σε χειμάρρους και ποτάμια. Η «ανακύκλωση» υδάτων, ήτοι η επαναχρησιμοποίηση επεξεργασμένων υγρών αποβλήτων -μια πρακτική που εφαρμόζεται διεθνώς σε περιοχές με «φτωχούς» υδατικούς πόρους- στην Ελλάδα παραμένει σχεδόν ανεκμετάλλευτη.
Το πρώτο μεγάλο βήμα στο Ηράκλειο Κρήτης
Ωστόσο, στο Ηράκλειο Κρήτης ολοκληρώνεται ένα μεγάλο project το οποίο έχει ήδη αρχίσει να παράγει «ανακυκλωμένο» νερό που χρησιμοποιείται για άρδευση καλλιεργειών. Την υλοποίηση του έργου της Δημοτικών Επιχειρήσεων Ύδρευσης-Αποχέτευσης (ΔΕΥΑ) Ηρακλείου για την προσθήκη τριτοβάθμιας επεξεργασίας στη Μονάδα Επεξεργασίας Λυμάτων Ηρακλείου και την αξιοποίηση της εκροής για άρδευση έχει αναλάβει από τον Φεβρουάριο του 2024 η εταιρεία «Thalis» του ομίλου Motor Oil.
Το έργο, το οποίο θα τεθεί σε πλήρη λειτουργία το πρώτο τρίμηνο του 2026, επιτυγχάνει την πλήρη τριτοβάθμια επεξεργασία του συνόλου των λυμάτων μέσω μονάδας υπερδιήθησης ενώ με συνδυασμένη χρήση ενεργού άνθρακα επιτυγχάνει την κάλυψη των απαιτήσεων της αναθεωρημένης ευρωπαϊκής οδηγίας για την απομάκρυνση των μικρορυπαντών, υιοθετώντας τις νέες κατευθύνσεις της Κομισιόν για τα αστικά λύματα.
Ήδη με την προσθήκη τριτοβάθμιας επεξεργασίας στον βιολογικό καθαρισμό του Ηρακλείου Κρήτης (έχει σχεδιαστεί για να επεξεργάζεται 36.000 m3 αστικών λυμάτων ημερησίως) περίπου 6.000 κυβικά νερού ανά ημέρα οδεύουν προς άρδευση, ποσότητα που θα πολλαπλασιαστεί από το επόμενο έτος, οπότε θα μπορεί να χρησιμοποιηθεί το σύνολο της εκροής.
Στο 2% η «ανακύκλωση» νερού στην Ελλάδα
«Στη χώρα μας η επαναχρησιμοποίηση δεν έχει προχωρήσει. Συγκεκριμένα εκτιμάται ότι είναι στο 2%», αναφέρει στον «Οικονομικό Ταχυδρόμο» η Γενική Διευθύντρια της Ένωσης Δημοτικών Επιχειρήσεων Ύδρευσης-Αποχέτευσης (Ε.Δ.Ε.Υ.Α.) της Ελλάδας κυρία Όλγα Κοτσελίδου, επισημαίνοντας την επιτακτική ανάγκη για ενίσχυση των υδατικών αποθεμάτων.
«Η επαναχρησιμοποίηση θα μπορούσε να συμβάλει αποτελεσματικά, λαμβάνοντας υπόψη ότι η χρήση αρδευτικού νερού αποτελεί το 85% της συνολικής χρήσης νερού στη χώρα μας. Ωστόσο, για να επιτευχθεί αυτό επιβάλλεται ένας συνολικός κεντρικός σχεδιασμός από τα συναρμόδια υπουργεία Αγροτικής Ανάπτυξης και Περιβάλλοντος, ένα action plan που θα ενσωματώνει τις καλές πρακτικές και τη διεθνή εμπειρία και θα κινητοποιεί όλους τους stakeholders, όλα τα εμπλεκόμενα μέρη (επιχειρήσεις ύδρευσης, αγρότες, γεωπόνους, επιμελητήρια κ.λ.π.)», τονίζει η ίδια.
Επιβάλλεται ωστόσο, σύμφωνα με την κυρία Κοτσελίδου μια ευρύτατη καμπάνια ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης των πολιτών για να αποδυναμωθούν οι προκαταλήψεις και τα στερεότυπα για το επεξεργασμένο νερό με στόχο την ενίσχυση της εφαρμογής της επαναχρησιμοποίησης.
Το παράδειγμα της Λαμίας
Εκτός από το Ηράκλειο, καλή εφαρμογή επαναχρησιμοποίησης υδάτων έχει και στη Λαμία. Επεξεργασμένο νερό βιολογικών καθαρισμών, από την Εγκατάσταση Επεξεργασίας Λυμάτων (ΕΕΛ) Λαμίας, χρησιμοποιείται εδώ και έναν χρόνο για την άρδευση των καλλιεργειών του τοπικού ΤΟΕΒ Μεγάλης Βρύσης – Ροδίτσας – Αυλακίου. Το επεξεργασμένο νερό καλύπτει 20% – 25% των αρδευτικών αναγκών κατά την περίοδο Μαΐου – Σεπτεμβρίου, συνολικής έκτασης 14.000 στρεμμάτων και τους υπόλοιπους μήνες εμπλουτίζει τον υδροφόρο ορίζοντα.
Σταδιακά νερό από μονάδες επεξεργασίας λυμάτων, αλλά σε εξαιρετικά περιορισμένη κλίμακα, για άρδευση καλλιεργειών καταγράφεται σε ορισμένες περιοχές της Θεσσαλίας, της Θεσσαλονίκης, της Λέσβου κλπ. ενώ μικρές μονάδες επεξεργασίας και επαναχρησιμοποίησης λυμάτων χρησιμοποιούν αρκετές βιομηχανίες και ξενοδοχειακές μονάδες, ειδικά σε άνυδρες περιοχές της χώρας.
Στην επαναχρησιμοποίηση «ποντάρει» και η ΕΥΔΑΠ
Στην Αττική η χρήση ανακυκλωμένου νερού περιορίζεται μόνο εντός των τριών μεγάλων Κέντρων Επεξεργασίας Λυμάτων (ΚΕΛ) της ΕΥΔΑΠ, στην Ψυτάλλεια, στο Θριάσιο και τη Μεταμόρφωση. Ωστόσο, ο σχεδιασμός για το μέλλον είναι φιλόδοξος: έως το τέλος της τρέχουσας δεκαετίας αναμένεται ότι θα υπάρχει διαθέσιμο ανακυκλωμένο νερό από τις επεξεργασμένες εκροές των επτά υφιστάμενων και υπό κατασκευή ΚΕΛ του λεκανοπεδίου, σε ποσότητες ικανές να καλύψουν ανάγκες άρδευσης καλλιεργήσιμων εκτάσεων και περιαστικού πρασίνου, αλλά και εμπλουτισμού του υδροφόρου ορίζοντα.
Ο σχεδιασμός της ΕΥΔΑΠ περιλαμβάνει εφαρμογή τεχνολογιών αιχμής στα υφιστάμενα ΚΕΛ Ψυτάλλειας, Μεταμόρφωσης, Θριασίου Πεδίου, Κορωπίου – Παιανίας, Μεγάρων και στα νέα ΚΕΛ Μαραθώνα και Ραφήνας της Ανατολικής Αττικής. Ειδικά στην Ψυτάλλεια, που αποτελεί και τη μεγαλύτερη υποδομή του λεκανοπεδίου καθώς σε αυτή καταλήγουν τα μισά λύματα της χώρας, στέλεχος της ΕΥΔΑΠ αναφέρει στον «Οικονομικό Ταχυδρόμο» ότι προς τα τέλη του έτους θα προκηρυχθεί ο διαγωνισμός για το έργο «Ψυτάλλεια 3.0» που περιλαμβάνει, μεταξύ άλλων, την πλήρη επαναχρησιμοποίηση νερού για βιομηχανική και αρδευτική χρήση αλλά και για παραγωγή υδρογόνου με στόχο την παραγωγή ενέργειας.
Για τα νέα ΚΕΛ της Ανατολικής Αττικής ο σχεδιασμός τους έχει εξαρχής βασιστεί στις προδιαγραφές επαναχρησιμοποίησης των εκροών. Ειδικά στο ΚΕΛ Μαραθώνα, για το οποίο ο διαγωνισμός βρίσκεται σε εξέλιξη (έχουν κατατεθεί προσφορές), το 65% των επεξεργασμένων εκροών κατά την καλοκαιρινή περίοδο θα υπόκειται σε τριτοβάθμια επεξεργασία για απεριόριστη άρδευση. Το ΚΕΛ Ραφήνας-Πικερμίου και Σπάτων-Αρτέμιδας σχεδιάζεται να κατασκευασθεί για μέση ημερήσια δυναμικότητα 15.570 m3/ημέρα τον χειμώνα και 23.650 m3/ημέρα το καλοκαίρι, ωστόσο ο διαγωνισμός έχει «παγώσει» λόγω προσφυγών.
