Τεχνητή νοημοσύνη: Τι θα συμβεί αν σκάσει η «φούσκα»

Από το 2022, όταν κυκλοφόρησε το ChatGPT, η αξία του αμερικανικού χρηματιστηρίου έχει αυξηθεί κατά 21 τρισ. δολάρια. Ένα πολύ μικρό γκρουπ εταιρειών – μόλις δέκα, όπως η Amazon, η Broadcom, η Meta και η Nvidia – ευθύνονται για το 55% αυτής της ανόδου.

Αυτές οι εταιρείες εκμεταλλεύονται τον ενθουσιασμό γύρω από την τεχνητή νοημοσύνη (AI) και δεν είναι μόνες, φυσικά, σύμφωνα με ανάλυση του Economist. Άλλωστε, το πρώτο εξάμηνο του 2025, όλες οι επενδύσεις στον τομέα της πληροφορικής ήταν η κινητήρια δύναμη της αμερικανικής οικονομικής ανάπτυξης. Παράλληλα, το ένα τρίτο των venture capital στη Δύση έχει κατευθυνθεί σε εταιρείες AI.

Η πίστη στην «επανάσταση» της Τεχνητής Νοημοσύνης

Πολλοί επενδυτές βλέπουν την AI ως τη μεγαλύτερη οικονομική επανάσταση από την Βιομηχανική Επανάσταση. Εταιρείες όπως η Sequoia Capital το υποστηρίζουν ανοιχτά, ενώ ειδικοί, όπως ο Gavin Baker, μιλούν για έναν αγώνα δημιουργίας ενός «Ψηφιακού Θεού». Αυτό το όραμα έχει οδηγήσει σε πρωτοφανείς δαπάνες και επενδύσεις.

Ωστόσο, η πραγματικότητα είναι πιο συγκρατημένη. Έκθεση της UBS δείχνει ότι οι ετήσιες εισροές εσόδων από τις κορυφαίες AI εταιρείες της Δύσης φτάνουν μόλις τα 50 δισ. δολάρια, λιγότερο από το 2% των 2,9 τρισ. δολαρίων που αναμένεται να επενδυθούν παγκοσμίως σε data centers μεταξύ 2025-2028.

Επιπλέον, οι πραγματικές αποδόσεις επένδυσης είναι ασαφείς, καθώς το 95% των οργανισμών δεν βλέπει κέρδη από τις επενδύσεις σε γενετική AI, σύμφωνα με μελέτη του MIT.

Φούσκα ή ευκαιρία;

Η μεγάλη αυτή ανισορροπία κάνει όλο και περισσότερους να αμφισβητούν το αν η επένδυση στην AI έχει φτάσει σε επίπεδα υπερβολικής ευφορίας.

Αναλυτές και hedge funds μιλούν για «κόκκινες σημαίες» και συγκρίνουν τη σημερινή κατάσταση με τη φούσκα των dotcom του 1999 και άλλες ιστορικές τεχνολογικές φούσκες.

Ακόμα και ο Sam Altman, CEO της OpenAI, παραδέχεται δημόσια πως υπάρχει υπερβολικός ενθουσιασμός στην αγορά.

Οι τεχνολογικές φούσκες δεν είναι κάτι νέο

Η ιστορία δείχνει ότι οι φούσκες συνοδεύουν συχνά μεγάλες τεχνολογικές καινοτομίες. Στον 19ο αιώνα, για παράδειγμα, η Βρετανία είχε δύο σημαντικές σιδηροδρομικές φούσκες, αλλά κατέληξε με ένα εκτεταμένο δίκτυο.

Στις ΗΠΑ, οι επενδυτές έχασαν πολλά στα ηλεκτρικά φώτα στα τέλη του 19ου αιώνα, αλλά η τεχνολογία παραμένει σήμερα βασική. Οι φούσκες μπορεί να είναι παροδικές, αλλά οι τεχνολογίες που τις προκαλούν συχνά διαμορφώνουν το μέλλον.

Άλλωστε, όταν οι φούσκες σπάνε, συχνά οι μεγάλες και παλιές εταιρείες αντικαθίστανται από νεότερες και πιο ευέλικτες. Δεν είναι σίγουρο αν σε 10 χρόνια όλες οι μεγάλες σημερινές εταιρείες AI θα υπάρχουν ακόμα.

Σε ορισμένες περιπτώσεις, μάλιστα, οι συνέπειες στην οικονομία είναι περιορισμένες, όπως στην φούσκα της ηλεκτρονικής των 1960s, ενώ σε άλλες, όπως στην σιδηροδρομική φούσκα του 1870, προκάλεσαν βαθιά και παρατεταμένη ύφεση.

Οι κρίσεις (που προκάλεσαν «φούσκες») και η έκταση των συνεπειών τους

Τι καθορίζει το μέγεθος της ζημιάς;

Κατά τον Economist, η σοβαρότητα της κρίσης εξαρτάται από τέσσερις παράγοντες:

– Η αιτία που πυροδότησε τη φούσκα: Τεχνολογική καινοτομία ή πολιτική παρέμβαση. Οι φούσκες που προκαλούνται από πολιτικές αλλαγές (π.χ. φορολογικές ελαφρύνσεις) τείνουν να είναι πιο καταστροφικές.

– Το μέγεθος και η διάρκεια των επενδύσεων: Μεγάλες επενδύσεις σε μεγάλο χρονικό διάστημα εντείνουν τις επιπτώσεις.

– Ο τρόπος χρήσης των κεφαλαίων: Αν τα κεφάλαια οδηγούν στη δημιουργία διαρκών υποδομών, οι ζημιές μπορεί να είναι λιγότερο επώδυνες.

– Το ρίσκο και οι απώλειες: Όταν πολλές μικρές απώλειες διαχέονται σε πολλούς επενδυτές, η οικονομική ζημία είναι πιο περιορισμένη. Αντίθετα, όταν οι απώλειες συγκεντρώνονται σε λίγους μεγάλους φορείς (π.χ. τράπεζες), η κρίση μπορεί να γενικευτεί.

Η θέση της AI

Η φούσκα της AI έχει τεχνολογική αφετηρία, αλλά πλέον ενισχύεται από πολιτικές παρεμβάσεις, με τις ΗΠΑ και χώρες του Κόλπου να επενδύουν τεράστια κεφάλαια και να χαλαρώνουν ρυθμίσεις.

Οι επενδύσεις έως τώρα είναι μικρότερες σε σχέση με άλλες ιστορικές φούσκες, αλλά αναμένεται να αυξηθούν σημαντικά, ειδικά στην κατασκευή data centers.

Επιπλέον, πολλά από τα κεφάλαια πηγαίνουν σε γρήγορα απαξιωτικά περιουσιακά στοιχεία, όπως προηγμένα chips που σύντομα θα θεωρούνται ξεπερασμένα.

Ποιοι επενδύουν και ποιοι θα χάσουν

Μεγάλο μέρος των κεφαλαίων προέρχεται από μεγάλες τεχνολογικές εταιρείες, ασφαλιστικά ταμεία, συνταξιοδοτικά ταμεία και ιδιωτικά επενδυτικά funds. Οι τράπεζες έχουν περιορισμένη άμεση έκθεση, γεγονός που περιορίζει τους κινδύνους για το χρηματοπιστωτικό σύστημα συνολικά.

Ταυτόχρονα, η συμμετοχή των ιδιωτών επενδυτών στο χρηματιστήριο είναι σήμερα σε ιστορικά υψηλά επίπεδα, με περίπου το 30% του πλούτου των αμερικανικών νοικοκυριών να προέρχεται από μετοχές.

Έτσι, εάν ο «Ψηφιακός Θεός» της AI δεν υλοποιηθεί, η πτώση θα είναι οδυνηρή και πιθανόν καταστροφική, εκτιμά ο Economist.