Χρηματοοικονομική εκπαίδευση από το Δημοτικό; Μα Φυσικά!

Πόσες φορές δεν έχουμε σκεφτεί ότι «μακάρι να μας είχαν μάθει στο σχολείο πώς να διαχειριζόμαστε τα χρήματά μας» αφού στην Ελλάδα, η χρηματοοικονομική παιδεία παραμένει το μεγάλο ζητούμενο. Κι όμως, η ανάγκη της είναι πιο επιτακτική από ποτέ. Οι μαθητές μας μεγαλώνουν σε έναν κόσμο όπου οι χρηματοοικονομικές αποφάσεις —από το χαρτζιλίκι μέχρι την πρώτη κάρτα ή δάνειο— επηρεάζουν άμεσα την καθημερινότητά τους. Γι’ αυτό η απάντηση στο ερώτημα «Χρηματοοικονομική εκπαίδευση από το Δημοτικό;» είναι μία: μα φυσικά!

Τι σημαίνει στην πράξη

Χρηματοοικονομική παιδεία δεν σημαίνει να μιλάμε σε ένα παιδί για χρηματιστήρια ή περίπλοκα προϊόντα. Σημαίνει να μάθει να ξεχωρίζει τις ανάγκες από τις επιθυμίες, να κατανοεί την αξία της αποταμίευσης, να οργανώνει έναν απλό προϋπολογισμό (π.χ. για μια εκδρομή) και να βλέπει ότι κάθε οικονομική του επιλογή έχει συνέπειες.

Ένας κουμπαράς στην τάξη, μια ομαδική δραστηριότητα προϋπολογισμού ή ένα παιχνίδι ρόλων όπου οι μαθητές «τρέχουν» ένα μικρό κατάστημα ή μία εικονική επιχείρηση είναι αρκετά για να δώσουν στα παιδιά πολύτιμες εμπειρίες.

Οι διεθνείς εξελίξεις

Η Ελλάδα δεν είναι μόνη σε αυτή τη συζήτηση και σίγουρα αφορά ολόκληρο τον κόσμο.

Στη Νέα Υόρκη, ο δήμαρχος Έρικ Άνταμς ανακοίνωσε πριν από λίγους μήνες την έναρξη του προγράμματος FLY (Financial Literacy for Youth) στα Δημόσια σχολεία της πόλης από την Πρωτοβάθμια έως την Δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Από το φθινόπωρο ξεκινά το πρόγραμμα σε 15 σχολικές περιφέρειες καλύπτοντας 350.000 μαθητές με στόχο την πανδημοτική εφαρμογή έως το 2030!

Στην Κύπρο, το Υπουργείο Παιδείας έχει ήδη ξεκινήσει την εισαγωγή χρηματοοικονομικών γνώσεων στο Δημοτικό στο μάθημα της Αγωγής Υγείας , μέσα από ένα παιδικό παραμύθι παρουσιάζοντας την σημαντικότητα της αποταμίευσης, του προϋπολογισμού και της υπευθυνότητας. Το κυπριακό μοντέλο αναγνωρίζεται διεθνώς ως καλή πρακτική, καθώς συνδυάζει την εκπαίδευση με δράσεις ενημέρωσης γονέων.

Στην Ολλανδία, αν και η χρηματοοικονομική παιδεία δεν διδάσκεται ως ξεχωριστό μάθημα στο Δημοτικό, εδώ και χρόνια υλοποιείται η «Εβδομάδα Χρήματος» (Money Week). Κατά τη διάρκειά της εβδομάδας αυτής, μαθητές όλων των ηλικιών συμμετέχουν σε παιχνίδια, εργαστήρια και συζητήσεις με ειδικούς για την αποταμίευση, τις δαπάνες και τον προγραμματισμό. Έτσι, χωρίς να υπάρχει τυπικό μάθημα, η χρηματοοικονομική παιδεία έχει γίνει αναπόσπαστο κομμάτι της σχολικής ζωής των παιδιών.

Στη Σουηδία, η χρηματοοικονομική εκπαίδευση εντάσσεται στη διδασκαλία της κοινωνικής αγωγής. Τα παιδιά μαθαίνουν όχι μόνο πώς να διαχειρίζονται τα χρήματα, αλλά και πώς οι καταναλωτικές τους επιλογές επηρεάζουν την κοινωνία και το περιβάλλον. Έτσι η χρηματοοικονομική εκπαίδευση συνδέεται με αξίες και υπευθυνότητα.
Όλα αυτά δείχνουν ότι η διεθνής τάση είναι σαφής: η χρηματοοικονομική παιδεία μπαίνει νωρίς στο σχολείο, με βιωματικό και αξιακό χαρακτήρα.

Η ελληνική πραγματικότητα

Στην Ελλάδα, η ανάγκη είναι ακόμα μεγαλύτερη. Οι συνέπειες της κρίσης, τα κόκκινα δάνεια και η υπερχρέωση και πρόσφατα οι πιέσεις από τον πληθωρισμό έδειξαν πόσο ευάλωτα είναι τα νοικοκυριά όταν δεν έχουν βασικές γνώσεις διαχείρισης χρημάτων. Από τον Ιανουάριο του 2024, η χώρα απέκτησε για πρώτη φορά Εθνική Στρατηγική Χρηματοοικονομικού Αλφαβητισμού, σε συνεργασία με τον ΟΟΣΑ και την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Πρόκειται για ιστορικό βήμα. Όμως, η επιτυχία της θα κριθεί από την ταχύτητα υλοποίησης των δράσεων: το μάθημα πρέπει να φτάσει στις σχολικές αίθουσες, οι δάσκαλοι να επιμορφωθούν και οι οικογένειες να στηριχθούν.

Σχολείο, οικογένεια, κοινωνία

Η χρηματοοικονομική παιδεία δεν είναι υπόθεση μόνο του σχολείου. Η οικογένεια δίνει το πρώτο παράδειγμα, τα παιδιά φέρνουν τη γνώση στο σπίτι και έτσι δημιουργείται ένας κύκλος μάθησης που ενισχύει ολόκληρη την κοινωνία. Όμως το σχολείο είναι το μόνο σημείο όπου όλα τα παιδιά, ανεξάρτητα από το κοινωνικό τους υπόβαθρο, έχουν ίσες ευκαιρίες να αποκτήσουν αυτές τις γνώσεις. Γι’ αυτό σύμφωνα με διεθνείς μελέτες ,το Δημοτικό είναι το ιδανικό σημείο εκκίνησης της χρηματοοικονομικής παιδείας.

Συμπέρασμα

Η χρηματοοικονομική εκπαίδευση από το Δημοτικό δεν είναι πολυτέλεια, αλλά αναγκαιότητα. Το δείχνουν οι διεθνείς πρακτικές, το επιβεβαιώνει η εμπειρία της Κύπρου, της Ολλανδίας , της Σουηδίας αλλά και άλλων χωρών και το υλοποιεί ήδη η Νέα Υόρκη. Η Ελλάδα έχει κάνει το πρώτο βήμα με την Εθνική Στρατηγική του 2024 με πολύ μεγάλη καθυστέρηση . Τώρα χρειάζεται να περάσουμε από τις εξαγγελίες στην πράξη: να δώσουμε στα παιδιά μας τα εφόδια για να γίνουν υπεύθυνοι πολίτες σε έναν κόσμο που αλλάζει με απίστευτα μεγάλες ταχύτητες.

Ο Νικόλαος Δ. Φίλιππας είναι Καθηγητής Χρηματοοικονομικής, Πανεπιστήμιο Πειραιώς και Προέδρος του Ινστιτούτου Χρηματοοικονομικού Αλφαβητισμού