Από τις 25 μειώσεις εμμέσων φόρων την περίοδο 2019 -2026 του πίνακα που έδωσε στη δημοσιότητα το υπουργείο Εθνικής Οικονομίας και οικονομικών, οι 19 αφορούν συντελεστές ΦΠΑ που έχουν άμεσα ή έμμεσα σχέση με την ακρίβεια, ενώ οι άλλες έξι αφορούν το … μέλλον (2026-2027). Στο τέλος του άρθρου παραθέτω τις 19 μειώσεις ΦΠΑ που έχουν εφαρμοστεί έως τώρα, αρχής γενομένης από το 2020, και που τις κατάπιε η κυβερνητική αδράνεια για την προώθηση παραλλήλως των αντίστοιχων πραγματικών μεταρρυθμίσεων.
Γι΄ αυτές τις μειώσεις έμμεσων φόρων και, κυρίως, ΦΠΑ, τόσο ο πρωθυπουργός όσο και στελέχη της κυβέρνησής του, όπου βρεθούν κι όπου σταθούν μιλάνε συνεχώς και μάλιστα πανηγυρικά σαν να έχει «παταχθεί» ολοκληρωτικά η ακρίβεια, ενώ, όπως προκύπτει από τον παρατιθέμενο πίνακα, θα έπρεπε να σιγούν, καθώς ο «θησαυρός» των παραπάνω μειώσεων είναι «άνθρακες» και μάλιστα μονίμως πυρακτωμένοι στο «Καλάθι του Νοικοκυριού»!
Υπενθυμίζω ότι από τον Αύγουστο του 2021, όταν άρχισε να πυρακτώνεται το πληθωριστικό υπόβαθρο, λόγω της «συνετής οικονομικής πολιτικής», όπως τόνισε ο πρωθυπουργός στην ομιλία στη ΔΕΘ, η οποία εμφανίζεται με εξασφάλιση υπερεσόδων (που δεν δικαιολογούνται όλα από τη μεταβολή του ονομαστικού ΑΕΠ, αλλά από την υπερβάλλουσα ζήτηση με ένα εφιαλτικό «παραγωγικό κενό») και υψηλών πρωτογενών πλεονασμάτων, τα οποία δεν είναι όλα πραγματικά και για τα οποία κατηγορούσε στην ομιλία του στη ΔΕΘ το 2028 τον Αλέξη Τσίπρα ότι με αυτά πλήττει τη μεσαία τάξη, όλοι σχεδόν (κυρίως η αντιπολίτευση) προτείνουν ως ανάχωμα στην ακρίβεια τη μείωση των συντελεστών ΦΠΑ.
Η κυβέρνηση αρνείται με πείσμα μείωση συντελεστών ΦΠΑ για μείωση της ακρίβειας, ενώ τόσο στην ομιλία του στη ΔΕΘ το 2018, όσο και τον Ιούνιο του 2019 (προεκλογικά δηλαδή) ο Κυριάκος Μητσοτάκης είχε εξαγγείλει τον περιορισμό των συντελεστών ΦΠΑ μόνο σε δύο από τρεις, δηλαδή 11% και 22% έως το 2023, δηλαδή έως το τέλος της πρώτης κυβερνητικής θητείας. Αυτό όμως δεν έγινε ποτέ καθώς το 2023 ο τότε υπουργός Οικονομικών Χρήστος Σταϊκούρας ανακοίνωσε την παράταση του καθεστώτος εφαρμογής των τριών συντελεστών, παρά επονείδιστες διατυπώσεις γνώμης του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, που δείχνουν τον δρόμο για το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο, για τη μη συμμόρφωση της Ελλάδος με το κοινοτικό δίκαιο (ΦΠΑ κλπ)!
Αντί, λοιπόν, ο κ. Μητσοτάκης να σπεύσει να περιορίσει τους συντελεστές ΦΠΑ σε δυο κατηγορίες, όπως είχε υποσχεθεί, άρχισε από το 2020, όταν ακόμα ο πληθωρισμός στη χώρα μας ήταν αρνητικός, να εξαγγέλλει και να εφαρμόζει επιλεκτικά μειώσεις συντελεστών ΦΠΑ για συγκεκριμένες ομάδες ή υποομάδες αγαθών και υπηρεσιών. Η επιλογή αυτή, αντί της υπεσχημένης, οδήγησε την ταπεινότητά μου στην κατάρτιση του παρατιθέμενου πίνακα, από τον οποίο προκύπτει ότι θα «καιγόταν» κι αυτή η σημαντική για τον περιορισμό της ακρίβειας παρέμβαση, όπως και οι παραπάνω … 19!
Οικονομολόγοι της Τράπεζας της Ελλάδος διαλύουν το «αφήγημα» Χατζηδάκη!
Και το εύλογο ερώτημα προκύπτει είναι: γιατί η κυβέρνηση δεν υλοποίησε την προεκλογική υπόσχεση για περιορισμό των κατηγοριών συντελεστών ΦΠΑ σε δύο και μάλιστα σε πολύ χαμηλότερα επίπεδα και, το κυριότερο, γιατί επιμένει στην άρνηση μείωσης συντελεστών ΦΠΑ τουλάχιστον σε ομάδες ή υποομάδες αγαθών, όπου οι πληθωριστικές πιέσεις είναι επίμονες και μάλιστα σημαντικές;
Την απάντηση έχει δώσει πολλές φορές η κυβέρνηση και ιδιαίτερα ο Κωστής Χατζηδάκης τόσο ως υπουργός Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών όσο και τώρα ως αντιπρόεδρος της κυβέρνησης, επαναλαμβάνοντας αυτές τις ημέρες στο MEGA το γνωστό του «αφήγημα» (μολονότι η λέξη σημαίνει «ιστορίες» ή «παραμύθι» χρησιμοποιείται κατά κόρον και από τον ίδιο τον κ. Χατζηδάκη!) ότι η κυβέρνηση δεν μείωσε τον ΦΠΑ και γενικότερα τους έμμεσους φόρους, καθώς επέλεξε διαφορετικό τρόπο για να ενισχύσει το εισόδημα. Συγκεκριμένα, υποστήριξε τα εξής:
«(Ο ένας τρόπος) Είναι η μείωση του ΦΠΑ, με την προσδοκία ότι θα πέσουν οι τιμές των τροφίμων, αγαθών και υπηρεσιών, αλλά εξαρτάσαι από τρίτους και τέταρτους προκειμένου να φτάσει στον καταναλωτή. Υπάρχει και ο άλλος δρόμος, μειώνεις τους άμεσους φόρους και έχεις παραπάνω λεφτά στη τσέπη σου». «Ανάμεσα στο να δώσουμε στον φορολογούμενο παραπάνω εισόδημα με μείωση φόρων ή να του δώσουμε παραπάνω εισόδημα μέσω τρίτων και τέταρτων, προτιμούμε αυτό το ποσό να το πάρει κατευθείαν στην τσέπη του».
Κι όμως, όπως προκύπτει από τον παρατιθέμενο πίνακα, συμβαίνει το αντίθετο, καθώς, στην ουρανομήκη αδυναμία του κράτους να ελέγξει τους τρίτους και τους τέταρτους με πραγματικές μεταρρυθμίσεις, προτιμά να πηγαίνει τα λεφτά κατευθείαν στα δημόσια ταμεία για να κάνει με αυτά τον «Καλό Πατερούλη»!
Ηχηρότατη επιβεβαίωση της απογοητευτικής αυτής διαπίστωσης γίνεται από τους οικονομολόγους της Τράπεζας της Ελλάδος Γεώργιο Παλαιοδήμο και Δημήτρη Παπαγεωργίου με την άρτια επιστημονικώς μελέτη που δημοσιεύθηκε πρόσφατα στο 61ο τεύχος (Ιούλιος 2025) του Οικονομικού Δελτίου της Κεντρικής Τράπεζας υπό τον τίτλο «Μεταβολές του ΦΠΑ και πληθωρισμός: μια εμπειρική και θεωρητική ανάλυση για την ελληνική οικονομία».
Το γενικό, λοιπόν, συμπέρασμα της μελέτης, που αποτελεί ηχηρή προειδοποίηση προς πάντα λαλούντα αυτάρεσκα για «μεταρρυθμίσεις», οι οποίες, όπως για μιαν άλλη καταδεικνύεται είναι «κούφιες ή «κουφές», μολονότι η στατιστική πραγματικότητα είναι πολύ σκληρή, είναι ότι η «μείωση του ΦΠΑ, από μόνη της, δεν επαρκεί ως εργαλείο για την αποκλιμάκωση των πληθωριστικών πιέσεων στην ελληνική οικονομία, καθώς η αποτελεσματικότητά της εξαρτάται από το ευρύτερο θεσμικό και διαρθρωτικό περιβάλλον».
Και για να γίνει ακόμα πιο ηχηρό το ακατάλληλο για στρουθοκαμήλους μάθημα, οι μελετητές συμπεραίνουν ότι «η αξιοποίηση του ΦΠΑ ως αποτελεσματικού μέτρου αποπληθωριστικής παρέμβασης προϋποθέτει την ένταξή του σε ένα ευρύτερο πλαίσιο οικονομικής πολιτικής, το οποίο περιλαμβάνει συμπληρωματικές διαρθρωτικές παρεμβάσεις που στοχεύουν στην ενίσχυση του ανταγωνισμού στις αγορές προϊόντων και υπηρεσιών και στη μείωση των στρεβλώσεων στην οικονομία».
Δηλαδή, η ανάλυση των επιδράσεων μιας μείωσης του ΦΠΑ στον πληθωρισμό, καταδεικνύει τον σημαντικό ρόλο των διαρθρωτικών και θεσμικών χαρακτηριστικών, δηλαδή των μεταρρυθμίσεων, όπως ο βαθμός ανταγωνισμού στις αγορές προϊόντων και υπηρεσιών και οι δυσκαμψίες τιμών και μισθών, στη μετακύλιση της μείωσης του ΦΠΑ στις τιμές καταναλωτή. Δηλαδή, τα αποτελέσματα της μελέτης δείχνουν ότι η αποτελεσματικότητα μιας μεμονωμένης, προσωρινής μείωσης, του ΦΠΑ ως μέτρου περιορισμού του πληθωρισμού στην ελληνική οικονομία είναι σημαντικά περιορισμένη, όταν δεν συνοδεύεται από διαρθρωτικά μέτρα που ενισχύουν τον ανταγωνισμό στις αγορές προϊόντων και υπηρεσιών και περιορίζουν τις στρεβλώσεις στην οικονομία. Επιπλέον, οι μόνιμες μειώσεις του ΦΠΑ αποδεικνύονται πιο αποτελεσματικές από τις προσωρινές, καθώς ενισχύουν την αξιοπιστία της οικονομικής πολιτικής και επηρεάζουν θετικά τις προσδοκίες νοικοκυριών και επιχειρήσεων.
Διαρθρωτικοί κίνδυνοι απειλούν την οικονομία και τον καταναλωτή
Τα ίδια περίπου επισημαίνει η Τράπεζα της Ελλάδος και στην περιοδική της ανάλυση “Note on the Greek Economy“, που δημοσιεύτηκε σχεδόν ταυτόχρονα, αλλά εις ώτα αδόντων χαζοχαρούμενα του «Καλαθιού του Νοικοκυριού» εμπιπραμένου!. Όπως επισημαίνει, ο πυρήνας του πληθωρισμού (εναρμονισμένος δείκτης τιμών καταναλωτή χωρίς ενέργεια και τρόφιμα) βρίσκεται σε υψηλά επίπεδα, παρουσιάζοντας σημαντική απόκλιση από τον μέσο όρο της ζώνης του ευρώ και αντανακλώντας εν μέρει το μεγάλο θετικό παραγωγικό κενό της ελληνικής οικονομίας, λόγω, προφανώς, των … «μπόλικων» … μεταρρυθμίσεων, ακόμα και όταν μεταξύ των κινδύνων που απειλούν την ελληνική οικονομία, σύμφωνα με την παραπάνω μελέτη, είναι διαρθρωτικοί, όπως, για παράδειγμα, η μεγαλύτερη στενότητα στην αγορά εργασίας και ισχυρότερες μισθολογικές πιέσεις, ο χαμηλότερος του αναμενόμενου ρυθμός απορρόφησης και χρήσης των κονδυλίων του Μηχανισμού Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας και η βραδύτερη του αναμενόμενου εφαρμογή των αναγκαίων μεταρρυθμίσεων, με δυσμενείς επιπτώσεις στην παραγωγικότητα της ελληνικής οικονομίας!
Το ηχηρότατο αυτό επιστημονικό συμπέρασμα των οικονομολόγων της Τράπεζας της Ελλάδος επιβεβαιώνεται από τα στοιχεία του παρατιθέμενου πίνακα, από την εξέταση των οποίων προκύπτουν με λίγα λόγια τα εξής:
Πρώτον, οι μειώσεις των συντελεστών ΦΠΑ στα λιπάσματα, τις ζωοτροφές και το πετρέλαιο κίνησης των αγροτών πήγαν στράφι, καθώς οι τομές, για παράδειγμα, του μοσχαριού αυξήθηκαν την περίοδο Αύγουστου 2021 Αυγούστου 2025 (έως τον Ιούλιο του 2021 ο πληθωρισμός ήταν αρνητικός!) κατά 55,38 ή 13,8% ετησίως κατά μέσον όρο, των τυριών κατά 36,43% και των φρούτων και λαχανικών κατά 25% και 26% αντίστοιχα ή πάνω από 6% ετησίως κατά μέσον όρο!
Δεύτερον, οι μειώσεις ΦΠΑ στις μεταφορές έκαναν … ελατήριο τις αυξήσεις με αεροπλάνο (κατά 193,96%!!) και πλοία (35,15%).
Τρίτον, η ίδια εικόνα παρατηρείται και στην ομάδα «εστίαση».
Και υμείς άδετε;
Κι άλλο εύλογο: Και τι κάνουν έξι χρόνια τώρα εκεί στην κυβέρνηση; Άδουν! Άδουν για «επιτυχίες», για «πρωτιές» στην Ευρωζώνη», για «ρεκόρ επενδύσεων και εξαγωγών», για «νέο παραγωγικό μοντέλο», για θαυμαστά υπερέσοδα, για θηριώδη πρωτογενή πλεονάσματα; Όσοι έχουν σπουδάσει ή διδάσκουν οικονομικά, όπως οι οικονομολόγοι της Τράπεζας της Ελλάδος και της Εθνικής Τράπεζας (κι άλλα σπουδαία στο επόμενο) λένε επιστημονικά, απλά και σταράτα ότι για την αντιμετώπιση της ακρίβειας και τη σταδιακή εξομάλυνση του ρυθμού ανόδου των τιμών, πρέπει, πέρα από την εφαρμοζόμενη αυστηρή (αμφισβητούμενη!) νομισματική πολιτική, να συμβάλει το κράτος με περιορισμό της διασταλτικής δημοσιονομικής και φορολογικής πολιτικής (ΦΠΑ), με εξασθένηση της υπερβάλλουσας ζήτησης με παροχές και επιδόματα σε … εκατομμύρια «ευάλωτους» και, κυρίως, με την προώθηση των πραγματικών μεταρρυθμίσεων. Λένε πολλά.
Συνέχεια στο επόμενο
Οι 19 μειώσεις ΦΠΑ
1.Μείωση συντελεστή ΦΠΑ σε αστικές, προαστικές, χερσαίες και σιδηροδρομικές μεταφορές από το 24% στο 13%.
2. Μείωση συντελεστή ΦΠΑ σε θαλάσσιες μεταφορές από το 24% στο 13%.
3.Μείωση συντελεστή ΦΠΑ σε αεροπορικές μεταφορές από το 24% στο 13%.
4. Μείωση συντελεστή ΦΠΑ στα ταξί από το 24% στο 13% 2020.
5. Μείωση συντελεστή ΦΠΑ στους κινηματογράφους από το 24% στο 13% και στη συνέχεια στο 6%.
6.Μείωση συντελεστή ΦΠΑ σε μια σειρά αγαθών που σχετίζονται με τη δημόσια υγεία (μέσα ατομικής υγιεινής και προστασίας, φίλτρα και γραμμές αιμοκάθαρσης, απινιδωτές) από το 24% στο 6%.
7. Μείωση συντελεστή ΦΠΑ στα έργα τέχνης από το 24% στο 13% και στη συνέχεια στο 6%.
8. Μείωση συντελεστή ΦΠΑ στον καφέ που παραδίδεται ως αγαθό (take away & delivery) από το 24% στο 13%.
9. Μείωση συντελεστή ΦΠΑ στα μη αλκοολούχα ποτά που παραδίδονται ως αγαθό (take away & delivery) από το 24% στο 13% .
10. Μείωση ΦΠΑ στο τουριστικό πακέτο από αναλογία υψηλού/χαμηλού συντελεστή 80/20 σε αναλογία 95/5.
11. Μείωση ΦΠΑ στα είδη βρεφικής ηλικίας (πάνες για βρέφη, πορτ μπεμπέ, καροτσάκια, βραστήρες, αποστειρωτές, καρεκλάκια, βρεφικά καθίσματα) καθώς και τα κράνη από 24% σε 13%.
12. Αναστολή καταβολής ΦΠΑ στις νέες οικοδομές έως το 2025.
Επίσης, το 2021 εφαρμόστηκε:
13. Μείωση ΦΠΑ στις ζωοτροφές από 13% σε 6%.
14. Μείωση συντελεστή ΦΠΑ στα γυμναστήρια και σχολές χορού από το 24% στο 13%.
15. Μείωση συντελεστή ΦΠΑ στους ζωολογικούς κήπους από το 24% στο 13%.
16. Μόνιμη μείωση των συντελεστών ΦΠΑ κατά 30% στα 5 νησιά του Αιγαίου (Λέσβο, Χίο, Σάμο, Κω και Λέρο).
Ακόμα, το 2022, εφαρμόστηκε:
17. Μείωση ΦΠΑ στα λιπάσματα από 13% σε 6%.
18. Μείωση ΦΠΑ στα αγροτικά μηχανήματα από το 24% στο 13%.
19.Σ’αυτές τις μειώσεις που αφορούν την ακρίβεια, μολονότι δεν αφορά τον ΦΠΑ, προσθέτω και την επιστροφή Ειδικού Φόρου Κατανάλωσης πετρελαίου κίνησης στους αγρότες το 2022 (από το 2025 μονιμοποιείται με νέο σύστημα).
