Αρκτική: Κούρσα «εξοπλισμών» στα παγοθραυστικά

Σε ένα φινλανδικό ναυπηγείο, οι εργαζόμενοι έχουν αρχίσει να κόβουν χάλυβα για το πλοίο Arpatuuq της Καναδικής Ακτοφυλακής (CCGS), ένα νέο βαρύ παγοθραυστικό που έχει προγραμματιστεί να ολοκληρωθεί το 2030. Το πλοίο, μήκους 139 μέτρων και κόστους 3,3 δισεκατομμυρίων καναδικών δολαρίων, θα διαθέτει προηγμένες εγκαταστάσεις όπως ελικοδρόμιο, υπόστεγο, χώρους διαμονής για 100 μέλη πληρώματος και δεξαμενές για επιστημονική έρευνα και επιτήρηση. Μόλις ολοκληρωθεί στο Κεμπέκ, το Arpatuuq θα είναι το πρώτο βαρύ παγοθραυστικό που θα κατασκευαστεί τουλάχιστον εν μέρει στον Καναδά εδώ και πάνω από 50 χρόνια.

Ένα αδελφό πλοίο, το CCGS Imnaryuaq, βρίσκεται επίσης υπό κατασκευή στα ναυπηγεία Seaspan στο Βανκούβερ. Αυτά τα έργα αποτελούν μέρος μιας τεράστιας επένδυσης της καναδικής κυβέρνησης για να υπερδιπλασιάσει τον στόλο παγοθραυστικών της, ο οποίος επί του παρόντος περιλαμβάνει μόνο ένα γερασμένο βαρύ πλοίο.

Ο επείγων χαρακτήρας της ναυπηγικής προσπάθειας του Καναδά έχει αυξηθεί εν μέσω αυξημένων εντάσεων με τις Ηνωμένες Πολιτείες. Οι σχέσεις επιδεινώθηκαν αφότου ο Πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ επέβαλε εμπορικές απειλές και πρότεινε προκλητικά την προσάρτηση του Καναδά ως 51^η πολιτεία. Ο πρωθυπουργός Μαρκ Κάρνεϊ απάντησε με ένα αμυντικό πακέτο ύψους 9 δισεκατομμυρίων καναδικών δολαρίων, επικεντρωμένο στην κυριαρχία της Αρκτικής, τονίζοντας την ανάγκη για περιπολία και προστασία στα βόρεια ύδατα. Εν τω μεταξύ, οι ΗΠΑ έχουν ξεκινήσει ένα επιθετικό πρόγραμμα για την επέκταση του δικού τους στόλου παγοθραυστικών, σχεδιάζοντας να αυξήσουν τον στόλο τους από τρία σε περισσότερα από 50 σκάφη, με αρχική χρηματοδότηση 8,6 δισεκατομμυρίων δολαρίων, σημειώνει το Bloomberg.

Το πρώτο πυρηνοκίνητο παγοθραυστικό ΛΕΝΙΝ (σε σοβιετικό γραμματόσημο, 1959)

Τα διακυβεύματα μιας θερμότερης Αρκτικής

Η βιασύνη για παγοθραυστικά αντανακλά τα γεωπολιτικά διακυβεύματα μιας ζεστής Αρκτικής. Καθώς η κλιματική αλλαγή λιώνει τους θαλάσσιους πάγους, ανοίγουν προηγουμένως απρόσιτες ναυτιλιακές οδοί, αποθέματα πετρελαίου και φυσικού αερίου και ορυκτά κοιτάσματα. Αυτές οι ευκαιρίες συνοδεύονται από κινδύνους, καθώς η Αρκτική γίνεται επίσης μια νέα αρένα στρατιωτικού ανταγωνισμού.

Η Ρωσία είναι επί του παρόντος ο παγκόσμιος ηγέτης στα παγοθραυστικά, λειτουργώντας 47 πλοία, συμπεριλαμβανομένων 17 που ταξινομούνται ως βαριά παγοθραυστικά, μερικά από τα οποία μπορούν να διαπεράσουν τέσσερα μέτρα πάγου. Οκτώ είναι πυρηνοκίνητα, δίνοντάς τους απαράμιλλη αντοχή. Η Μόσχα συνεχίζει να επεκτείνει τον στόλο, με 15 ακόμη σκάφη υπό κατασκευή, ενώ επενδύει σημαντικά σε υποδομές κατά μήκος της Βόρειας Θαλάσσιας Οδού για την εξαγωγή ενεργειακών πόρων. Η Ρωσία έχει επίσης δοκιμάσει καινοτόμα φορτηγά πλοία ικανά να διασχίσουν τον πάγο και έχει ενθαρρύνει την κινεζική συνεργασία στη χρήση των θαλάσσιων οδών της Αρκτικής.

Η Κίνα, αν και νεότερη στην πολική δραστηριότητα, αυξάνει την παρουσία της με έναν στόλο έξι παγοθραυστικών, συμπεριλαμβανομένων τεσσάρων ερευνητικών σκαφών. Σύμφωνα με πληροφορίες του Bloomberg, αναπτύσσει ένα βαρύ παγοθραυστικό και ενδέχεται να επεκτείνεται σε επιστημονικές και στρατιωτικές επιχειρήσεις διπλής χρήσης. Αυτό έχει προκαλέσει ανησυχίες τόσο στις ΗΠΑ όσο και στον Καναδά, ιδιαίτερα καθώς έχουν αναφερθεί θεάσεις αγνώστων υποβρυχίων κοντά στις ακτές της Αρκτικής του Καναδά όλα αυτά τα χρόνια. Τα κινεζικά κρατικά μέσα ενημέρωσης δίνουν έμφαση στην ειρηνική πρόθεση, αλλά οι δυτικοί υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής παραμένουν επιφυλακτικοί.

Η ζήτηση για παγοθραυστικά έχει αυξηθεί παγκοσμίως

Η Σουηδία και άλλες σκανδιναβικές χώρες επεκτείνουν τους στόλους τους, ενώ η Φινλανδία έχει αναδειχθεί ως ο κορυφαίος κόμβος στον κόσμο για την τεχνολογία παγοθραυστικών. Οι φινλανδικές εταιρείες σχεδιάζουν το 80% των παγοθραυστικών παγκοσμίως και κατασκευάζουν περίπου το 60%, καθιστώντας τα κρίσιμους εταίρους. Αυτή η τεχνογνωσία έχει αξιοποιηθεί από τον Καναδά και τις ΗΠΑ μέσω του «Συμφώνου Πάγου» του 2024, μιας τριμερούς συμφωνίας για την εμβάθυνση της συνεργασίας στην ναυπηγική βιομηχανία και την ασφάλεια στην Αρκτική. Ο ρόλος της Φινλανδίας έχει τόσο στρατηγικά όσο και οικονομικά κίνητρα: τα κράτη του ΝΑΤΟ θεωρούν τα παγοθραυστικά ως βασικά αντίβαρα στην κυριαρχία της Ρωσίας.

Τα νέα καναδικά βαριά παγοθραυστικά

Αυτά τα πλοία μπορούν να διαπεράσουν έως και τρία μέτρα πολυετούς πάγου, επιτρέποντας επιχειρήσεις όλο το χρόνο σε μεγάλα γεωγραφικά πλάτη. Αν και θορυβώδη και ανίκανα να παρακολουθούν υποβρύχια, είναι κρίσιμα για την επιτήρηση, την έρευνα και διάσωση, τη διατήρηση των ναυτιλιακών οδών και την προβολή κυριαρχίας σε αμφισβητούμενα ύδατα όπως το Βορειοδυτικό Πέρασμα. Οι ΗΠΑ θεωρούν αυτόν τον διάδρομο ως διεθνές στενό, ενώ ο Καναδάς επιμένει ότι είναι εγχώριο έδαφος – μια διαμάχη που υπογραμμίζει ευρύτερες εντάσεις μεταξύ των δύο συμμάχων.

Πέρα από την κυριαρχία, τα πλοία θα υποστηρίξουν τη χαρτογράφηση του βυθού, η οποία είναι κρίσιμη για την καθιέρωση νομικών αξιώσεων στους πόρους της Αρκτικής. Αυτό ευθυγραμμίζεται με τις αυξανόμενες ανησυχίες του Καναδά για ξένη καταπάτηση, καθώς η Ρωσία επεκτείνεται στρατιωτικά και η Κίνα αυξάνει την ερευνητική της παρουσία. Μια έρευνα της Pew Research δείχνει ότι οι Καναδοί βλέπουν παραδόξως τις ΗΠΑ τόσο ως τον μεγαλύτερο σύμμαχό τους όσο και ως τη μεγαλύτερη απειλή τους, αφήνοντας την Οτάβα να εξισορροπήσει τη συνεργασία με την Ουάσιγκτον έναντι της υπεράσπισης της ανεξαρτησίας της.

Οι προσπάθειες των ΗΠΑ

Εν τω μεταξύ, η Ακτοφυλακή των ΗΠΑ έχει γίνει πιο ενεργή στην παρακολούθηση ξένων σκαφών στα ύδατα της Αρκτικής, εντοπίζοντας πρόσφατα ένα κινεζικό παγοθραυστικό και πολλά κινεζικά ερευνητικά πλοία κοντά σε περιοχές που θεωρεί εκτεταμένη υφαλοκρηπίδα της. Τέτοια περιστατικά υπογραμμίζουν την αμφισβητούμενη φύση της δικαιοδοσίας στην Αρκτική και την ανάγκη για μεγαλύτερουςους στόλους.

Η ναυπηγική ικανότητα παραμένει ένα εμπόδιο για τη Βόρεια Αμερική. Η καναδική Davie Shipyards έχει επενδύσει στη Φινλανδία μέσω της αγοράς της Helsinki Shipyards, ενώ η Seaspan έχει συνάψει συνεργασίες με αμερικανικές και φινλανδικές εταιρείες για την επέκταση της παραγωγής. Και οι δύο καναδικές εταιρείες βλέπουν ευκαιρίες στη ζήτηση των ΗΠΑ για δεκάδες νέα παγοθραυστικά, τα οποία θα μπορούσαν να δημιουργήσουν διαλειτουργικότητα μεταξύ αμερικανικών και καναδικών στόλων. Για παράδειγμα, ο σχεδιασμός της Seaspan για την Ακτοφυλακή των ΗΠΑ είναι πανομοιότυπος με το καναδικό μοντέλο της, απλοποιώντας την εκπαίδευση και τις επιχειρήσεις.

Ηγέτιδα η Ρωσία

Η δυναμική στάση της Ρωσίας συνεχίζει να διαμορφώνει τη στρατηγική. Ο Πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν καυχήθηκε πρόσφατα για τον απαράμιλλο στόλο της Ρωσίας, ο οποίος περιλαμβάνει πυρηνοκίνητα παγοθραυστικά που μπορούν να διατηρήσουν υψηλές ταχύτητες χωρίς ανεφοδιασμό. Αυτά τα σκάφη είναι κεντρικά για τις φιλοδοξίες της Ρωσίας κατά μήκος της Βόρειας Θαλάσσιας Οδού, ένα πέρασμα που ελπίζει να διατηρήσει ανοιχτό όλο το χρόνο για εξαγωγές ενέργειας. Οι κυρώσεις έχουν εμποδίσει την πρόσβαση της Ρωσίας σε πλοία μεταφοράς LNG με δυνατότητα μεταφοράς πάγου από το εξωτερικό, αλλά η χώρα πιέζει για την εγχώρια παραγωγή για να διατηρήσει τη δυναμική της.

Η Κίνα, αν και πολύ πίσω από τη Ρωσία, ευθυγραμμίζεται στρατηγικά με τη Μόσχα σε αρκτικές επιχειρήσεις, συμπεριλαμβανομένων κοινών στρατιωτικών πτήσεων κοντά στην Αλάσκα. Οι μακροπρόθεσμες φιλοδοξίες της παραμένουν αβέβαιες, εγείροντας ερωτήματα σχετικά με το εάν οι ερευνητικές αποστολές εξυπηρετούν επίσης στρατιωτικούς σκοπούς. Δυτικοί αξιωματούχοι προειδοποιούν ότι χωρίς μεγαλύτερη δική τους ικανότητα παγοθραυστικών, ο Καναδάς και οι ΗΠΑ δεν μπορούν να παρακολουθούν ή να ανταποκρίνονται επαρκώς σε μια τέτοια δραστηριότητα.

Ο ρόλος της Φινλανδίας

Για να κλείσει το χάσμα, η Βόρεια Αμερική έχει βασιστεί σε μεγάλο βαθμό στην φινλανδική τεχνογνωσία. Ο Τραμπ φέρεται να έχει ξεκινήσει συνομιλίες με τη Φινλανδία για την άμεση αγορά 15 παγοθραυστικών, ενώ ο Φινλανδός πρόεδρος Αλεξάντερ Στουμπ έχει ζητήσει από το ΝΑΤΟ να προσθέσει συνολικά 40 ακόμη παγοθραυστικά. Η Φινλανδία το βλέπει αυτό ως οικονομική ευκαιρία και έναν τρόπο για να εξασφαλίσει μεγαλύτερη εμπλοκή του ΝΑΤΟ έναντι των ρωσικών απειλών.

Το Σύμφωνο Πάγου αντικατοπτρίζει αυτήν την κοινή επείγουσα ανάγκη. Τον Αύγουστο, ο Καναδάς και η Φινλανδία δεσμεύτηκαν να επεκτείνουν τη συνεργασία τους στον τομέα της ασφάλειας και της ναυπηγικής βιομηχανίας, επιβεβαιώνοντας τους τριμερείς δεσμούς με τις ΗΠΑ. Τα νέα πλοία του Καναδά θα φέρουν φινλανδικό DNA, τόσο στο σχεδιασμό όσο και στη μερική κατασκευή τους στο Ελσίνκι, υπογραμμίζοντας τον κεντρικό ρόλο της Φινλανδίας.

Ενώ η ζήτηση είναι υψηλή, οι εμπορικές εντάσεις και η πολιτική ενδέχεται να περιπλέξουν τη μελλοντική συνεργασία ΗΠΑ-Καναδά. Οι αμυντικές δαπάνες αποτελούν πλέον διαπραγματευτικό χαρτί σε ευρύτερες διαπραγματεύσεις. Παρ’ όλα αυτά, οι ηγέτες της βιομηχανίας είναι βέβαιοι ότι η παγκόσμια ζήτηση για παγοθραυστικά επαρκεί για να διατηρήσει την ανάπτυξη, με χώρες πέρα ​​από την Αρκτική – ακόμη και την Ινδία – να εκφράζουν ενδιαφέρον για την κατασκευή σκαφών ικανών να αντέχουν σε πάγους για επιχειρήσεις στην Ανταρκτική.

Συμπέρασμα

Η ανανεωμένη κούρσα για παγοθραυστικά υπογραμμίζει πώς η Αρκτική έχει γίνει πρώτη γραμμή γεωπολιτικού ανταγωνισμού που διαμορφώνεται από την κλιματική αλλαγή, το δυναμικό των φυσικών πόρων και τον ανταγωνισμό των μεγάλων δυνάμεων.

Η Ρωσία παραμένει κυρίαρχη, η Κίνα επεκτείνεται και τόσο ο Καναδάς όσο και οι ΗΠΑ αγωνίζονται να καλύψουν τη διαφορά επενδύοντας σε στόλους που μπορούν να διασφαλίσουν την κυριαρχία, να επιτρέψουν την έρευνα και να αποτρέψουν τους αντιπάλους.

Στο επίκεντρο αυτής της κούρσας βρίσκεται η Φινλανδία, της οποίας η εμπειρία στο σχεδιασμό και την κατασκευή παγοθραυστικών την καθιστά απαραίτητη για τους συμμάχους του ΝΑΤΟ. Για τον Καναδά, η καθέλκυση των Arpatuuq και Imnaryuaq δεν αντιπροσωπεύει απλώς έναν εκσυγχρονισμό του στόλου του, αλλά μια δήλωση κυριαρχίας σε μια από τις πιο αμφισβητούμενες περιοχές της γης.