Συμβάσεις κατά παραγγελία εργασίας ή συμβάσεις μηδενικών ωρών – Τι εφαρμόζει τελικά η χώρα μας;

Με το άρθρο 23 του Ν/Σ καταργούνται οι προστατευτικές διατάξεις του άρθρου 190 του ΚΕΔ (ΠΔ 62/2025) και μετατρέπει τις «κατά παραγγελία» συμβάσεις σε συμβάσεις «μηδενικών ωρών» και θέσπιση των «fast track» προσλήψεων, οι οποίες αφορούν στη σύναψη συμβάσεων ορισμένου χρόνου έως δύο ημερών!

Με το άρθρο 10 του Ν. 5053/2023, όπως προστέθηκε στον Κώδικα Ατομικού Εργατικού Δικαίου ΠΔ 80/2022 στο άρθρο 182 Α, ο οποίος ΚΑΕΔ αντικαταστάθηκε με τον Κώδικα Εργατικού Δικαίου ΠΔ 62/2025 και ειδικότερα άρθρο 190, προβλέπουν -για πρώτη φορά στην Ελλάδα- την υπογραφή σύμβασης εργασίας κατά παραγγελία (συμβάσεις «on demand»), δηλαδή την εργασία με ελάχιστη προβλεψιμότητα ως προς τις ημέρες και ώρες εργασίας, ενσωματώνοντας στο εθνικό μας δίκαιο – με έναν, περίπου, χρόνο καθυστέρηση- την Οδηγία (ΕΕ) 2019/1152, με στόχο να μειώσει την αδήλωτη εργασία και με  κάποια ελάχιστη προστασία.

Πρόκειται για ευέλικτη μορφή εργασίας, κατά την οποία:

·         ο εργαζόμενος δεν έχει σταθερό, συγκεκριμένο ωράριο,

·         συμφωνεί όμως με τον εργοδότη κάποιες ημέρες και ώρες αναφοράς, κατά τις οποίες ενδέχεται να εργαστεί, μόνο εάν ο τελευταίος τον καλέσει, για την κάλυψη έκτακτων αναγκών.

Επισκόπηση της Οδηγίας (ΕΕ) 2019/1152

Τα άρθρα 10 και 11 της Οδηγίας (ΕΕ) 2019/1152 εισάγουν τις ελάχιστες εγγυήσεις που οφείλουν να θεσπίζουν τα κράτη-μέλη ως προς τις συμβάσεις «κατά παραγγελία».

Με τις εν λόγω διατάξεις:

·         δεν γίνεται υποχρεωτική η εισαγωγή των «κατά παραγγελία» συμβάσεων στα κράτη-μέλη της Ε.Ε.

·         γίνεται, όμως, υποχρεωτική η εισαγωγή ενός προστατευτικού, για τους εργαζομένους, πλαισίου στα κράτη-μέλη που επιτρέπουν τη σύναψη των εν λόγω συμβάσεων.

Ειδικότερα:

i.            Με το άρθρο 10 της Οδηγίας, εισήχθησαν οι προϋποθέσεις που χρειάζεται να πληρούνται σωρευτικά προκειμένου να καθίσταται υποχρεωτική η ανάληψη εργασίας από τον κατά παραγγελία εργαζόμενο:

ι) η κατά παραγγελία εργασία να λαμβάνει χώρα εντός προκαθορισμένων ωρών και ημερών αναφοράς,

ιι) ο εργαζόμενος να έχει ενημερωθεί για την ανάληψη εργασίας εντός «εύλογου» χρονικού διαστήματος πριν από τη διεξαγωγή της εργασίας.

ii.            Με το άρθρο 11 δε, τα κράτη-μέλη υποχρεούνται να λαμβάνουν μέτρα με τα οποία θα διασφαλίζεται η πρόληψη καταχρηστικών πρακτικών ως προς τη σύναψη και το περιεχόμενο αυτών των συμβάσεων, για τα μέτρα αυτά τα κράτη-μέλη ειδοποιούν την Ευρωπαϊκή Επιτροπή.

Επισκόπηση της ισχύουσας νομοθεσίας: Διάταξη του άρθρου 10 του ν. 5053/2023

Συγκεκριμένα, ο εργαζόμενος μπορεί να απασχολείται με μη προβλέψιμο τρόπο εφόσον:

«α) Η εργασία παρέχεται εντός προκαθορισμένων ωρών και ημερών αναφοράς, τις οποίες ο εργοδότης υποχρεωτικά γνωστοποιεί στον εργαζόμενο, σύμφωνα με την υποπερ. ιγβ) της περ. ιγ) της παρ. 1 του άρθρου 70 του ΚΑΕΔ ή άρθρου 73 του ΚΕΔ (ΠΔ 62/2025).

β) Ο εργαζόμενος έχει ειδοποιηθεί από τον εργοδότη για την ανάθεση της εργασίας εγγράφως ή με γραπτό μήνυμα μέσω κινητού τηλεφώνου (sms) ή με μήνυμα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου ή με άλλο πρόσφορο τρόπο, σε εύλογο χρόνο που δεν μπορεί να είναι μικρότερος των είκοσι τεσσάρων (24) ωρών πριν από την ανάληψη της εργασίας, πλην των περιπτώσεων που δικαιολογούν αντικειμενικά μικρότερο χρόνο προειδοποίησης, τον οποίο ο εργοδότης γνωστοποιεί στον εργαζόμενο, σύμφωνα με την υποπερ. ιγγ) της περ. ιγ) της παρ. 1 του άρθρου 70 άρθρου 73 του ΚΕΔ (ΠΔ 62/2025)».

Συνεπώς με το άρθρο αυτό ρυθμίζονται οι συμβάσεις εργασίας κατά παραγγελία, σύμφωνα με το οποίο ο εργοδότης και ο εργαζόμενος συμφωνούν σε ένα πλαίσιο εντός του οποίου ο εργοδότης μπορεί να καλέσει τον εργαζόμενο να απασχοληθεί, εφαρμόζοντας ως επί το πλείστον ή εξ ολοκλήρου μη σταθερό ωράριο.

Για τη σύμβαση εργασίας κατά παραγγελία, ο νομοθέτης έθεσε δύο συγκεκριμένες προϋποθέσεις, που πρέπει να πληρούνται για να χαρακτηριστεί κατά παραγγελία και με ελάχιστη προβλεψιμότητα.

·         Πρώτον, ο εργοδότης γνωστοποιεί στον εργαζόμενο τα προκαθορισμένα διαστήματα (ώρα – ημέρα) απασχόλησης και

·         δεύτερον, η γνωστοποίηση γίνεται με όποιο πρόσφορο τρόπο και σε εύλογο χρόνο, αλλά όχι μικρότερο των εικοσιτεσσάρων (24) ωρών πριν την απασχόληση.

·         Διαφορετικά, αν οι προϋποθέσεις αυτές δεν υφίστανται, ο εργαζόμενος μπορεί να μην εργαστεί.

·         Σε περίπτωση όμως υπαιτιότητας του εργοδότη και ακύρωσης της εργασίας πριν από το χρονικό σημείο που θα παρείχε την εργασία του ο εργαζόμενος, τότε δικαιούται κανονικά την αμοιβή που θα λάμβανε σαν να εργάστηκε τις ώρες αυτές.

Εκτός όμως αυτής της πρόνοιας και της ασφαλιστικής δικλείδας που έθεσε το άρθρο, ο νομοθέτης προέβλεψε με την παράγραφο 4, ότι πρέπει να συμφωνείται μεταξύ του εργαζόμενου και εργοδότη, ένας ελάχιστος αριθμός αμειβόμενων ωρών, ο οποίος δεν πρέπει να είναι κατώτερος του ενός τετάρτου του συνολικού συμφωνημένου αριθμού, άλλως η σύμβαση είναι άκυρη.

Εξάλλου, με την παράγραφο 5 του ιδίου άρθρου, προβλέφθηκε επίσης ότι ο «κατά παραγγελία» εργαζόμενος απολαμβάνει όλες τις προστατευτικές διατάξεις που συνδέονται με τη σχέση εξαρτημένης εργασίας, και ιδίως εκείνες που αφορούν στον χρόνο εργασίας (π.χ. ημερήσια και εβδομαδιαία ανάπαυση, μέγιστη εβδομαδιαία διάρκεια εργασίας) και στις περιπτώσεις ακυρότητας της απόλυσης. Κυρίως, όμως, προβλέφθηκε ότι κάθε μονομερής μετατροπή, εκ μέρους του εργοδότη, σύμβασης εργασίας πλήρους ή μερικής απασχόλησης σε σύμβαση κατά παραγγελία απαγορεύεται ως μονομερής βλαπτική μεταβολή των όρων εργασίας.

Για τις ρυθμίσεις του άρθρου 10 ν. 5053/2023 που αφορούν στις συμβάσεις «κατά παραγγελία», έχουν εκφραστεί προβληματισμοί από θεωρητικούς του Εργατικού Δικαίου, οι οποίοι αφορούν:

·         την αναλογία που θεσπίστηκε μεταξύ «ελάχιστων εγγυημένων» και «συνολικώς συμφωνημένων» αριθμών ωρών. Το μοντέλο πουεφαρμόστηκε στη Γερμανία: οι «κατά παραγγελία» ώρες δεν μπορούν, κατά γενικό κανόνα, να υπερβαίνουν το 25 % των εγγυημένων αριθμών ωρών, με αποτέλεσμα η αβεβαιότητα του εργαζομένου ως προς τις ώρες εργασίας που τελικά θα απασχοληθεί να είναι ηπιότερη, και

·         η διάταξη που επιβάλλει ακυρότητα της «κατά παραγγελία» σύμβασης στην περίπτωση που δεν συμφωνούνται ελάχιστες εγγυημένες ώρες, καθώς η ρύθμιση αυτή αποφαίνεται τελικώς βλαπτική για τον εργαζόμενο. Επιεικέστερη θα ήταν μία ρύθμιση που θα προέβλεπε, σε περίπτωση μη συμφωνίας ελάχιστων εγγυημένων ωρών, τεκμήριο περί σύμβασης αορίστου χρόνου,  το οποίο τεκμήριο εφαρμόζει η ελληνική νομοθεσία και σε άλλες μορφές ευέλικτης απασχόλησης θα μπορούσε έστω και η γερμανική νομοθεσία, σύμφωνα με την οποία ελλείψει συμφωνίας, ως ελάχιστος χρόνος εργασίας «κατά παραγγελία» θεσπίζονται οι 20 ώρες εβδομαδιαίως.

Μεταβολές στην ισχύουσα νομοθεσία, με το νέο νομοσχέδιο

Με το άρθρο 22 του νέου εργασιακού νομοσχεδίου, καταργούνται οι παραπάνω προστατευτικές διατάξεις των παραγράφων 4 και 5 του άρ. 190 Κ.Ε.Δ..

Ενδεικτικά:

i.        Η κατάργηση της παραγράφου 4, οι διατάξεις της οποίας υποχρέωναν τον εργοδότη να συμφωνήσει με τον «κατά παραγγελία» εργαζόμενο κάποιες εγγυημένες ώρες αμειβόμενης εργασίας, συνεπάγεται τη μετατροπή των, έως σήμερα, «κατά παραγγελία» συμβάσεων σε συμβάσεις «μηδενικών ωρών».

Ο εργοδότης, δηλαδή, θα μπορεί να συνάπτει συμβάσεις με εργαζόμενους, επιτρέποντας στους εργοδότες να καλέσει τους εν λόγω εργαζόμενους για κάποιες ημέρες και ώρες για εργασία, εάν φυσικά τους χρειαστεί, και αν τελικά  δεν τους χρειαστεί και ακολούθως δεν τους καλέσει, δεν θα υποχρεούται να τους καταβάλει ουδεμία αποζημίωση.

Αποτέλεσμα της ανωτέρω κατάργησης είναι αφενός η υπέρμετρη δέσμευση του εργαζομένου, αφετέρου η μη επίτευξη του σκοπού της Οδηγίας περί «ελάχιστης προβλεψιμότητας της εργασίας».

ii.        Ως προς την κατάργηση της παραγράφου 5, θεωρούμε ότι είχε θεσπιστεί εκ περισσού η μετατροπή συμβάσεων αορίστου χρόνου σε συμβάσεις «κατά παραγγελία» συνιστά de facto μονομερή βλαπτική, χωρίς να απαιτείται η ύπαρξη ρητής νομοθετικής διάταξης που να το διαπιστώνει.

Η συμμόρφωση, τελικά, της ελληνικής νομοθεσίας με το άρθρο 11 της Οδηγίας είναι ουσιαστικά μόνο τυπική, γιατί:

·         αφενός διήρκησε μόνο  δύο έτη (Σεπτέμβριος 2023 – Οκτώβριος 2025), και

·         αφετέρου στα δύο αυτά «χρόνια ισχύος» της οι συμβάσεις κατά παραγγελία δεν ήταν δυνατόν πρακτικά να εφαρμοστούν, επειδή δεν υπήρχε (και ακόμα δεν υπάρχει) δυνατότητα να δηλωθούν οι «κατά παραγγελία» συμβάσεις στο Π.Σ. ΕΡΓΑΝΗ ΙΙ.

Επίλογος – Προβληματισμοί για την κατάργηση των προστατευτικών για τους εργαζόμενους «κατά παραγγελία» διατάξεων και στην θέση τους θέσπιση των «fast track» προσλήψεων

Σύμφωνα με την αιτιολογική έκθεση του επίμαχου άρθρου 22, η κατάργηση των προαναφερόμενων καίριων διατάξεων «κρίθηκε αναγκαία στο πλαίσιο της εναρμόνισης με παρατηρήσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής σχετικά με την πληρέστερη ενσωμάτωση της Οδηγίας (ΕΕ) 2019/1152 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 20ής Ιουνίου 2019 στο εθνικό δίκαιο»!

Κατά την γνώμη μας, η κατάργηση των διατάξεων αυτών δεν έχει ως αποτέλεσμα την «πληρέστερη εναρμόνιση με την Οδηγία», όπως επικαλείται η αιτιολογική έκθεση.

Μήπως η κατάργηση αποτελεί ΜΗ εναρμόνιση με τις διατάξεις του άρθρου 11 αυτής!

Δεν είδαμε αναρτημένες Παρατηρήσεις που να αφορούν σε επιταγή της Ένωσης για πληρέστερη εναρμόνιση της ελληνικής νομοθεσίας με την εν λόγω Οδηγία μία τέτοια Παρατήρηση!

Επισημαίνεται ότι η κατάργηση των προστατευτικών για τους εργαζόμενους «κατά παραγγελία» διατάξεων συνοδεύεται από τη θέσπιση των «fast track» προσλήψεων, οι οποίες αφορούν στη σύναψη συμβάσεων ορισμένου χρόνου έως δύο ημερών.

Στην ουσία δημιουργεί δύο ευέλικτες διαδικασίες για την κάλυψη επειγουσών αναγκών της επιχείρησης.

·         τις «κατά παραγγελία ή on demand» συμβάσεις διατηρούν την προϋπόθεση της προειδοποίησης εντός 24, τουλάχιστον, ωρών,

·         τις συμβάσεις ορισμένου χρόνου έως 2 ημερών, ταχείας πρόσληψης  οι οποίες δεν θέτουν καμία τέτοια προϋπόθεση!!!!

Κατά την γνώμη μας, είναι απαράδεκτη η μετατροπή, με την επίκληση με το νομοσχέδιο, των συμβάσεων «κατά παραγγελία» σε συμβάσεις «μηδενικών ωρών» αποτελεί πλήγμα τόσο για την ευαίσθητη κατηγορία των «κατά παραγγελία» εργαζομένων και ελπίζουμε, ότι στο τελικό κείμενο του Ν/Σ να διορθωθεί αυτή η αδικία των αδύναμων αυτών εργαζομένων ή έστω στην Βουλή να το αναδείξουν τόσο οι εκπρόσωποι των εργαζομένων όσο και τα κόμματα της «προοδευτικής» αντιπολίτευσης.

Ο Παλαιολόγος Ι. Λιάζος είναι Οικονομολόγος – Σύμβουλος Εργασιακών & Ασφαλιστικών