Τα νέα δεδομένα που δημιουργούν για την αμυντική αρχιτεκτονική της Ευρώπης οι εξ ανατολών και εκ δυσμάς εξελίξεις είναι πλέον αδιαμφισβήτητα και θα τεθούν στο επίκεντρο της Συνόδου Κορυφής της Κοπεγχάγης την Τετάρτη.
Οι προκλήσεις του Βλαντιμίρ Πούτιν και η αποστασιοποίηση του Ντόναλντ Τραμπ αναγκάζουν την Ευρωπαϊκή Ένωση να αλλάξει γραμμή πλεύσης σε έναν μικρότερο ή μεγαλύτερο ρυθμό. Και όλα αυτά, υπό τη δύσκολη συνθήκη των εσωτερικών διαφωνιών στην ένωση.
Οι πολεμικές απειλές που περιβάλλουν τη συγκέντρωση στην Κοπεγχάγη δεν θα μπορούσαν να είναι πιο δυσοίωνες, όπως γράφει το Politico. Όχι μόνο ρωσικά μαχητικά αεροσκάφη πέταξαν στον εναέριο χώρο του ΝΑΤΟ, προκαλώντας τον Τραμπ και τους ευρωπαίους ηγέτες να υποστηρίξουν δημόσια την ιδέα της κατάρριψής τους, αλλά και το ίδιο το αεροδρόμιο στην πρωτεύουσα της Δανίας, στο οποίο θα προσγειωθούν δεκάδες ηγέτες και αξιωματούχοι, αντιμετώπισε σημαντικές αναταραχές την περασμένη εβδομάδα λόγω μυστηριωδών drones που περιγράφτηκαν από τη χώρα ως «υβριδική επίθεση».
Η πρόεδρος της Κομισιόν, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, έχει πιέσει για μια άνευ προηγουμένου συζήτηση στην επερχόμενη σύνοδο σχετικά με τις στρατιωτικές δυνατότητες της ΕΕ, μακράν της παραδοσιακής εστίασης της ΕΕ στο εμπόριο, στην αντιμονοπωλιακή νομοθεσία και στην οικονομία.
Στο επίκεντρο της συνόδου φέρεται να βρίσκεται η δημιουργία ενός «τείχους από μη επανδρωμένα αεροσκάφη», ενός συστήματος που θα ανιχνεύει, θα παρακολουθεί και θα καταρρίπτει μη επανδρωμένα αεροσκάφη, καθώς και έργα που θα διασφαλίζουν ότι τα αεροπλάνα που εισβάλλουν σε ευρωπαϊκό εναέριο χώρο θα αντιμετωπίζονται άμεσα.
«Η εναέρια αποστολή μαχητικών αεροσκαφών είναι δουλειά του ΝΑΤΟ», δήλωσε ανώτερος αξιωματούχος της ΕΕ, σύμφωνα με το Politico, προσθέτοντας ότι «η δουλειά της ΕΕ είναι να βρίσκεται σε ετοιμότητα. Να βρίσκεται στη θέση που πρέπει όταν χρειάζεται να αντιδράσει — να ενισχύσει την ετοιμότητά μας και να έχει τα εργαλεία για να μπορεί να αντιδρά στις απειλές όταν χρειάζεται, ενισχύοντας κοινά εργαλεία και δυνατότητες απέναντι σε μια κοινή απειλή».
Οι ελπίδες που είχε γεννήσει η συνάντηση Πούτιν – Τραμπ στην Αλάσκα διαψεύστηκαν. Με μια δεύτερη σύνοδο κορυφής να έχει προγραμματιστεί για τις Βρυξέλλες στα τέλη Οκτωβρίου, η ΕΕ θέλει πραγματικές αποφάσεις για την ενίσχυση της άμυνας της Ευρώπης και την παροχή χρημάτων στην Ουκρανία.
Βασικές παράμετροι
Δύο είναι οι βασικές παράμετροι που έχουν μπροστά τους οι ευρωπαίοι ηγέτες: η αναγνώριση του κινδύνου που δημιουργεί η Μόσχα -αυτό είναι το εύκολο μέρος- και το πώς θα αντιδράσει η ΕΕ δεδομένων των διαφορετικών και συχνά συκγρουόμενων προτεραιοτήτων σε επίπεδο κεντρικών πολιτικών της κάθε χώρα – το δύσκολο κομμάτι. Αυτό στο οποίο, σύμφωνα με την ανάλυση του Politico, φαίνεται πως μπορούν να βρουν κοινή συνιστώσα είναι να μην κάνουν τίποτα που θα μπορούσε να ενισχύσει την πιθανότητα ενός γενικευμένου πολέμου.
«Η πρόκληση για τους ευρωπαίους ηγέτες στην Κοπεγχάγη είναι να βρουν μια ισορροπία αποτροπής με μια ρωσική ηγεσία που επιδιώκει ολοένα και περισσότερο το ρίσκο, η οποία να επιτρέπει την αποτελεσματική διαχείριση τέτοιων περιστατικών, εκτός εάν αυτά εξελιχθούν σε κρίση ή στη συνέχεια ενδεχομένως σε σύγκρουση», δήλωσε ο Ραφαέλ Λος, ερευνητής αμυντικής πολιτικής στο think tank του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Εξωτερικών Σχέσεων. «Αυτό είναι πολύ δύσκολο όταν ο πρόεδρος των ΗΠΑ, ο μεγαλύτερος σύμμαχος στο ΝΑΤΟ, λέει “μη διστάσετε να καταρρίψετε [ρωσικά αεροσκάφη], αλλά αν θα έχετε τη στήριξή μου, δεν το ξέρω”».
Τα πράγματα είναι σκούρα για την ΕΕ, με κυβερνητικούς αξιωματούχους να εκφράζουν φόβους ότι μια ξαφνική κλιμάκωση μπορεί να σύρει την Ευρώπη στον πόλεμο.
Η Πολωνία απογείωσε μαχητικά αεροσκάφη και έκλεισε προσωρινά μέρος του πολωνικού εναέριου χώρου την Κυριακή μετά από μια ρωσική επίθεση στην Ουκρανία, η οποία, σύμφωνα με τον πρόεδρο της χώρας, Βολοντίμιρ Ζελένσκι, διήρκεσε περισσότερο από 12 ώρες. Καλώντας την Ευρώπη να εντείνει την άμυνά της, ο Ζελένσκι προειδοποίησε ότι το Κρεμλίνο έχει στρέψει το βλέμμα του ακόμη και πέρα από την Ουκρανία.
«Ο Πούτιν δεν θα περιμένει να ολοκληρώσει τον πόλεμό του στην Ουκρανία – θα ανοίξει κάποιο άλλο μέτωπο», προειδοποίησε από την πλευρά του ο Ζελένσκι, προσθέτοντας πως «κανείς δεν ξέρει πού».
Έτοιμη για δαπάνες η ΕΕ
Ο μετασχηματισμός της ΕΕ σε μια αποτελεσματική παγκόσμια δύναμη κοστίζει χρήματα και δεν είναι όλες οι πρωτεύουσες ευθυγραμμισμένες ως προς το πόσα πρέπει να δαπανηθούν, πόσο μάλλον ως προς το πού.
Οι στρατιωτικοί ηγέτες επιμένουν ότι η Ευρώπη αντιμετωπίζει ήδη έναν πόλεμο χαμηλής έντασης με τη Ρωσία. Ιστορικά, λένε, οι πόλεμοι έχουν κερδηθεί μόνο με δημόσιο χρέος – και ένα σήμα ότι η ΕΕ είναι έτοιμη να δαπανήσει μπορεί να αποτελέσει μέρος της αποτροπής.
Ωστόσο, με την αισθητή σε αυτήν τη συγκυρία την αντιευρωπαϊκή ρητορική που διατυπώνεται από χώρες της ΕΕ, η επίτευξη συμφωνίας όσον αφορά τον προϋπολογισμό για αμυντικές δαπάνες θα είναι ακόμη πιο δύσκολοη από οποτεδήποτε άλλοτε.
Ενώ ακόμη και χώρες φίλα προσκείμενες προς το Κρεμλίνο, όπως η Ουγγαρία και η Σλοβακία, έχουν υποδεχθεί θετικά τις επιπλέον δαπάντες για την άμυνα ως ώθηση για τις οικονομίες τους, άλλες, όπως η Ισπανία, υποβαθμίζουν τον κίνδυνο πολέμου, σε μια προσπάθεια να προστατεύσουν τους ήδη πιεσμένους προϋπολογισμούς τους, ενώ η Ολλανδία, η Σουηδία και η Γερμανία ανησυχούν συνεχώς για πρόσθετο δανεισμό για να πληρώσουν για στρατιωτικό επανεξοπλισμό και για βοήθεια στην Ουκρανία.
Μπροστά σε αυτό το μωσαϊκό διαφορετικών απόψεων, διπλωμάτες δηλώνουν πως ελπίζουν ότι οι αυξανόμενες απειλές θα βοηθήσουν στην επίτευξη αποφάσεων που προηγουμένως θα δίσταζαν να λάβουν.
Απομονωμένος Όρμπαν
Ο χρόνος δεν είναι με το μέρος της ΕΕ. Η Ουκρανία αντιμετωπίζει έλλειμμα προϋπολογισμού περίπου 23 δισεκατομμυρίων δολαρίων το επόμενο έτος, δίνοντας στις κυβερνήσεις λίγους μόνο μήνες για να παραδώσουν ένα σημαντικό χρηματικό ποσό που μπορεί να στηρίξει το Κίεβο.
Η φον ντερ Λάιεν πιστεύει ότι βρήκε την απάντηση με τη μορφή ενός «δανείου επανορθώσεων» ύψους 140 δισεκατομμυρίων ευρώ που χρηματοδοτείται από ρωσικά παγωμένα assets.
Ο Ούγγρος Βίκτορ Όρμπαν βάζει βέτο στο σχέδιο της ΕΕ να κατασχέσει τα περιουσιακά στοιχεία, αλλά η Κομισιόν κινείται προς την κατεύθυνση της νομικής λύσης που θα μπορούσε να αποκλείσει την Ουγγαρία από τη διαδικασία λήψης αποφάσεων. Οι ηγέτες θα συζητήσουν το σχέδιο την Τετάρτη και στη συνέχεια ελπίζουν να καταλήξουν σε επίσημη απόφαση στη δεύτερη σύνοδο κορυφής στα τέλη Οκτωβρίου.
«Ο στόχος [στην Κοπεγχάγη] είναι να συγκεντρωθεί επαρκής υποστήριξη από άλλες χώρες για να απομονωθεί ο Όρμπαν», δήλωσε ένας διπλωμάτης της ΕΕ.
Η σύνοδος κορυφής της Κοπεγχάγης είναι ένα ακόμη βήμα στο νέο κεφάλαιο της ΕΕ. Την ίδια στιγμή, όμως, δύο δεδομένα φαίνεται πως παραμένουν απαράλλακτα: αφενός το πώς η ένωση αγωνίζεται να πάρει το προβάδισμα, αφετέρου πώς οι επιλογές της φαίνονται περιορισμένες.
