Με βάση το βραβευμένο από την Ακαδημία Αθηνών βιβλίο του Θαυμάζειν – Απορείν – Φιλοσοφείν (Ηράκλειο: ΠΕΚ 2023), ο καθηγητής του Πανεπιστημίου Πατρών Σπύρος Ι. Ράγκος παραδίδει διαδικτυακά μαθήματα αρχαίας φιλοσοφίας με γενικό τίτλο «Κατάπληξη: η αρχή της φιλοσοφίας στην ελληνική αρχαιότητα» στο πλαίσιο της σειράς Mathesis των Πανεπιστημιακών Εκδόσεων Κρήτης.
Φιλοσοφία: τόσο το όνομα όσο και η δραστηριότητα που δηλώνεται με το όνομα αυτό είναι ελληνικά. Έννοιες όπως «αρχή», «φύση», «ον», «κόσμος», «ουσία», «νους», «λόγος», «αρετή», «ευδαιμονία», «τέλος», καθώς και διπολικές αντιθέσεις όπως «γίγνεσθαι-είναι», «ύλη-μορφή», «δυνάμει-ενεργεία», «αναγκαιότητα-ελευθερία», «καθολικό-επιμέρους», έχουν αναντίρρητα ελληνική καταγωγή. Τι ήταν, όμως, η αρχαία φιλοσοφία; Πότε και πώς γεννήθηκε η αρχαία φιλοσοφία; Πότε και πώς απέκτησε η αρχαία φιλοσοφία συνείδηση του εαυτού της και μια διακριτή ιστορία;
Στις λιγοστές απαντήσεις για την αρχή της φιλοσοφίας που διαθέτουμε από την ελληνική αρχαιότητα μία αναντίρρητα δεσπόζει. Είναι η απάντηση του Πλάτωνα και του Αριστοτέλη: η φιλοσοφία γεννήθηκε από μια θυμική εμπειρία κατάπληξης (θαυμάζειν). Πώς όμως θα πρέπει να εννοήσουμε την κατάπληξη του φιλοσόφου και την κατάσταση απορίας στην οποία η κατάπληξη τον οδηγεί; Το ερώτημα είναι σύνθετο και καθίσταται ακόμα πιο περίπλοκο αν αναλογιστούμε ότι την εποχή που γράφονται αυτές οι απόψεις, δηλαδή κατά τον 4ο αιώνα π.Χ., το περιεχόμενο του όρου «φιλοσοφία» δεν είχε ακόμα καθοριστεί.
Διάφοροι στοχαστές, με καινούργιες ιδέες για την ορθή διαπαιδαγώγηση των νέων, έριζαν σχετικά με το τι είναι φιλοσοφία. Από την άλλη μεριά, οι εμπειρίες της κατάπληξης και του θαυμασμού είχαν ένα μακρό παρελθόν σε ποιητές όπως ο Όμηρος και ο Ησίοδος και πεζογράφους όπως ο Ηρόδοτος και ορισμένοι συγγραφείς της Ιπποκρατικής Συλλογής. Μέσα σε αυτό το ιστορικό πλαίσιο παράδοσης και ανταγωνισμού διαμορφώθηκε η αντίληψη για τη φιλοσοφία που έχουμε μέχρι σήμερα.
Το ερώτημα για την αρχή της φιλοσοφίας είναι ένα ερώτημα ιστορικό και ταυτόχρονα επίκαιρο, γιατί μέσω της απάντησής του διαχωρίζεται η φιλοσοφία όχι μόνον από τη ρητορική και τη λογοτεχνία αλλά και από τις εμπειρικές τέχνες και επιστήμες (την ιατρική, επί παραδείγματι) ως πεδία συστηματικής και εφαρμοσμένης γνώσης που επιδέχονται εξέλιξη και συσσωρευτική πρόοδο.
Τα μαθήματα ξεκινούν τη Δευτέρα 20 Οκτωβρίου 2025. Για περισσότερες πληροφορίες και εγγραφή δείτε εδώ: Info: https://mathesis.cup.gr / mathesis@cup.gr / 210-3849038 & 2810-391096
