Να ξεκαθαρίσω εξ αρχής ότι η στήλη δεν προσπαθεί να ωραιοποιήσει ένα σαφώς αρνητικό κλίμα που έχει δημιουργηθεί στην αγορά μετά από πέντε ημέρες συνεχούς πτώσης.
Πόσο μάλλον δε όταν η αγορά έχει αρχίσει εδώ και πολύ καιρό να έχει απαιτητικές αποτιμήσεις. Δεν είναι κάτι που δύσκολα κρύβεται άλλωστε, ούτε και κάτι που δεν σας είχα προειδοποιήσει.
Αλλά δεν μπορώ να μην σας μεταφέρω αυτό στο οποίο συμφωνούν αρκετές και διαφορετικές πηγές μου.
Ότι έρχεται ένα δωδεκάμηνο «φωτιά» στην ελληνική αγορά, όπου θα δούμε τους «μπαρουτοκαπνισμένους» (λόγω κρίσης) μάνατζερ πολλών εισηγμένων να παίζουν… σκάκι.
———-
Τα deals
Έχουμε πάρει, ήδη, φυσικά μια γεύση του κύματος συγκέντρωσης και ισχυροποίησης των μεγάλων «παικτών».
Το deal ΟΠΑΠ – Allwyn, η συμφωνία Intralot – Bally’s, αλλά και η προσπάθεια εξαγοράς της ΕΧΑΕ από την Euronext, μαζί με τη συμμετοχή της UniCredit στην Alpha Bank, είναι μόνο αυτά που ήδη έχουν φανεί.
Αλλά είναι ενδεικτικά για το προς ποια κατεύθυνση κινείται η αγορά.
Προσδεθείτε λοιπόν, όπως σας έγραφα και την περασμένη εβδομάδα, γιατί θα δούμε συγκέντρωση κεφαλαίων, στρατηγικές συμμαχίες και ισχυρούς ομίλους να προετοιμάζονται για την επόμενη μέρα.
———-
Ποια θα είναι αυτή;
Όπως μαθαίνω, υπάρχει μεγάλη κινητικότητα υπό ένα σοβαρό λόγο. Μεταξύ άλλων, φυσικά, αλλά στην παρούσα αυτό συζητείται.
Προσέξτε… από τη μία εάν το ελληνικό χρηματιστήριο εξαγοραστεί τελικά από την Euronext, οι ελληνικές εισηγμένες θα μπουν σε ένα «οικοσύστημα» 1.600 εταιρειών.
Από την άλλη, η αναβάθμιση του ΧΑ σε ανεπτυγμένη αγορά, θα το βάλει σε ένα «χαοτικό» σύμπαν μεγαθηρίων.
Ποια είναι επομένως η λύση;
Ρητορικό φυσικά το ερώτημα, θέλοντας να σας δείξω ότι για να μπορέσουν οι ελληνικές εισηγμένες να διεκδικήσουν μερίδιο μεγάλων κεφαλαίων, πρέπει να μεγαλώσουν.
Το γνωρίζουν
Παρακολουθώντας μάλιστα τις διεργασίες που υπάρχουν στο παρασκήνιο, έχω να σας πω ότι υπάρχουν περιπτώσεις διοικήσεων ελληνικών εισηγμένων που σκέφτονται πλέον διαφορετικά.
Έχουν φύγει από τη στενή διαχείριση περασμένων δεκαετιών και είναι πιο εξωστρεφείς.
Και όπως μου είπε χαρακτηριστικά πηγή μου, «εάν τους βγουν τα σχέδια, θα δούμε άλλες ταχύτητες στο ελληνικό επιχειρείν. Όποιος δεν ακολουθήσει, απλά θα χαθεί».
Δεν είναι τυχαίο
Η ίδια πηγή μου μάλιστα μου υπέδειξε και τους μεγάλους τζίρους που έγιναν την περασμένη εβδομάδα στην αγορά, με αποκορύφωμα τα 445 εκατ. ευρώ της περασμένης Παρασκευής. Σχεδόν μισό δις, χωρίς να έχουμε κάποιο rebalancing.
Ή μάλλον… για να είμαι ακριβής, έχουμε, καθώς εξέρχονται τα κεφάλαια των αναδυόμενων σιγά σιγά.
Αλλά κάποιος… μάζευε. Και δεν υπάρχουν αμφιβολίες, όπως μου ανέφεραν, ότι οι ξένοι «ποντάρουν» στο story Ελλάδα. Ίσως και στα επιμέρους stories…
—————
Στο τελευταίο δεκαήμερο
Η αγορά εισέρχεται πλέον στο τελευταίο δεκαήμερο του Οκτωβρίου και ενδεχομένως να «ζεσταθεί» με την έναρξη της περιόδου ανακοίνωσης αποτελεσμάτων 9μήνου.
Η αρχή γίνεται στις 23 Οκτωβρίου με τον Σαράντη (πριν το άνοιγμα της αγοράς), ενώ την 30ή Οκτωβρίου τη σκυτάλη παίρνουν οι Eurobank (μετά το κλείσιμο της συνεδρίασης), η Coca-Cola HBC και ο Παπουτσάνης (πριν την έναρξη της συνεδρίασης).
Στις 31 Οκτωβρίου ακολουθεί η Πειραιώς και ενδεχομένως, το τεστ με την πραγματικότητα των αριθμών της κερδοφορίας να δώσει πιο πειστικές απαντήσεις για το ποιες εταιρείες διαθέτουν πραγματικά περιθώρια περαιτέρω ανόδου στην κεφαλαιοποίησή τους και ποιες απλώς ακολουθούν λόγω τάσης.
————
Για τις τράπεζες
Πάντως, για τις τράπεζες, όπως έχει αναφέρει και ο ΟΤ, για πρώτη φορά μετά το 2009, ο κλάδος βρίσκεται μια ανάσα από το να καταγράψει θετικό ρυθμό μεταβολής στα υπόλοιπα των δανείων λιανικής — μια εξέλιξη που σηματοδοτεί το τέλος μιας πολυετούς περιόδου απομόχλευσης.
Τα στεγαστικά και καταναλωτικά δάνεια, που για χρόνια κινούνταν πτωτικά, δείχνουν πλέον να έχουν βελτιωθεί και πάλι, χάρη στη σταθεροποίηση της οικονομίας, την αποκλιμάκωση των επιτοκίων και τη βελτίωση του κλίματος εμπιστοσύνης.
Το 2025 μάλιστα καταγράφει ρεκόρ 11ετίας στις νέες εκταμιεύσεις – με τα στεγαστικά να πρωταγωνιστούν και τις συνολικές συμβάσεις να αγγίζουν τα 2,72 δισ. ευρώ έως τον Αύγουστο.
Οι πρόωρες αποπληρωμές δανείων έχουν σχεδόν σταματήσει, καθώς οι δανειολήπτες προτιμούν πλέον να «κλειδώσουν» χαμηλότερα επιτόκια, δίνοντας στην ουσία νέα ώθηση στο retail banking.
Οι εκτιμήσεις
Οι τραπεζίτες, πάντως, παραμένουν συγκρατημένα αισιόδοξοι, καθώς θεωρούν το 2025 θα είναι χρονιά σταθεροποίησης, αλλά από το 2026 εκτιμούν ρυθμό πιστωτικής επέκτασης γύρω στο 3%.
Η αποκλιμάκωση του κόστους χρήματος, η φορολογική μεταρρύθμιση που αυξάνει τα διαθέσιμα εισοδήματα και η διάθεση πιο ευέλικτων δανειακών προϊόντων δημιουργούν, όπως όλα δείχνουν, τις συνθήκες για μια μικρή, αλλά ουσιαστική, ένα περιβάλλον βελτίωσης στη λιανική πίστη.
———–
Με γεμάτα ταμεία…
Πέραν του χρηματιστηριακού ταμπλό όμως, έντονη κινητικότητα επικρατεί και στο λιανεμπόριο.
Και όπως μου μεταφέρουν οι πηγές μου από τον κλάδο, το «ιερό δισκοπότηρο» του κλάδου είναι το… ταμείο, σχεδόν, όλων των αλυσίδων.
Μηδενός εξαιρουμένων και των τοπικών αλυσίδων που άντεξαν στις καταιγίδες της συγκέντρωσης της αγοράς.
Περίπου είκοσι τέτοιες επιχειρήσεις, κυρίως στην ηπειρωτική Ελλάδα, την τελευταία διετία απέκτησαν ταμειακή δύναμη, καθιστώντας τις εξαγορές τους δύσκολη υπόθεση για τους μεγάλους παίκτες.
Κι αν οι κινήσεις όπως εκείνες της «Πτολεμαΐς» από την ΑΒ Βασιλόπουλος ή της «Παπαγεωργίου» από την Πέντε ΑΕ δείχνουν κινητικότητα, η εικόνα παραμένει μακριά από τη σφοδρή συγκέντρωση που επικρατεί στην κορυφή του κλάδου, όπου το top5 του λιανεμπορίου κινείται με νούμερα που τρομάζουν!
Όμως…
Παρόλα αυτά, το τοπίο φαίνεται να είναι μια κινούμενη άμμος.
Το βλέμμα όλων στρέφεται τώρα στη μεγάλη εκκρεμότητα, την ολοκλήρωση του deal Μασούτη–Κρητικού, που αναμένεται ως την άνοιξη και θα καθορίσει σε μεγάλο βαθμό τη νέα γεωγραφία του κλάδου.
Ο βορειοελλαδίτης επιχειρηματίας αποκτά πλέον σοβαρή βάση στην Αττική, ενώ οι προμηθευτές του σπεύδουν να ανανεώσουν τις σχέσεις τους.
Την ίδια ώρα, η ΑΒ Βασιλόπουλος προετοιμάζεται για ένα φιλόδοξο δίκτυο 700 convenience stores ως το 2028, η Μετρό επενδύει στα my market local, και η Πέντε ΑΕ «ψάχνεται» για νέες εξαγορές.
Όσο για τον Σκλαβενίτη, προχωρά με σταθερά βήματα αλλά μεγάλες επενδύσεις στον τομέα του έτοιμου φαγητού – τον μόνο, όπως φαίνεται, που μπορεί να του χαρίσει νέους ρυθμούς ανάπτυξης.
———–
Bypass…
Αναμφίβολα τώρα στο λιανεμπόριο η προσοχή θα στραφεί στην περιφέρεια. Όπου εκεί φυσικά, όπως μαθαίνω, θα υπάρξουν και κάποια προβλήματα λόγω της άτυπης «στάσης πληρωμών» των αγροτών και των κτηνοτρόφων από τις ενισχύσεις.
Ήδη βέβαια έχει φανεί το πρόβλημα της ρευστότητας και δεν σας κρύβω ότι μου μεταφέρουν ζοφερή εικόνα για την «αλυσίδα» που τρέφεται από την κατανάλωση και την προμήθεια των αγροτών και των κτηνοτρόφων, όπως θα διαβάσετε και στις σελίδες του ΟΤ.
Αυτό όμως που μου μεταφέρουν και από κάποια υπουργικά επιτελεία, είναι ότι επιχειρεί η κυβέρνηση να κάνει μια ένεση ρευστότητας μέσω… ΕΣΠΑ.
Ένα bypass που λένε και οι καρδιολόγοι, ώστε να μην επέλθει ασφυξία στην περιφέρεια.
———
Στο επίκεντρο οι μικρομεσαίοι
Στο επίκεντρο είναι κυρίως οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις, με δράσεις που «τρέχουν» από την Κρήτη έως την Ήπειρο και την Πελοπόννησο και επιδοτούν την ίδρυση και τον εκσυγχρονισμό επιχειρήσεων, τη συμμετοχή σε εκθέσεις, ακόμη και τη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας.
Παράλληλα, φτάνουν στην τελική ευθεία προγράμματα όπως η «Εξωστρέφεια» και η ενίσχυση των μικρών εταιριών στην Αττική.
Εν τω μεταξύ, ετοιμάζεται και η προκήρυξη του «Εκσυγχρονισμός Μικρής Επιχειρηματικότητας Δυτικής Ελλάδας 2025», ενώ μέχρι το τέλος του έτους αναμένονται προγράμματα για την πράσινη μετάβαση των ΜμΕ, την ενίσχυση αυτοαπασχόλησης πτυχιούχων, καθώς και το Ταμείο Πατεντών, που θα χρηματοδοτεί την κατοχύρωση καινοτομιών.
