Οι δείκτες της οικονομίας δείχνουν ανοδικοί. Οι αναλύσεις μιλούν για ανάπτυξη, για δημοσιονομική σταθερότητα, για επιστροφή της εμπιστοσύνης στις αγορές. Οι αριθμοί χαμογελούν. Κι όμως, πίσω από αυτή την αισιοδοξία των αριθμών , απλώνεται μια διαφορετική σιωπή – εκείνη της καθημερινότητας, όπου η πρόοδος δεν έχει μεταφραστεί ακόμη.
Η οικονομία, λένε, «αναπτύσσεται». Αλλά πού; Και για ποιον; Γιατί στις ζωές των περισσότερων πολιτών, το αίσθημα στασιμότητας παραμένει. Οι λογαριασμοί πολλαπλασιάζονται, τα ενοίκια εκτοξεύονται, οι μισθοί μοιάζουν ακίνητοι μέσα στον χρόνο. Η ανάπτυξη υπάρχει, αλλά μοιάζει- τουλάχιστον αυτό νιώθουν οι περισσότεροι πολίτες-να περνά δίπλα μας χωρίς να μας αγγίζει.
Ίσως γι’ αυτό και ο δημόσιος λόγος γύρω από την οικονομία ακούγεται όλο και πιο απόμακρος. Οι πολίτες ακούν για «θετικές αποτιμήσεις», για «πρωτογενή πλεονάσματα» και «επενδυτικά ρεύματα» – λέξεις που ηχούν τεχνικές, σχεδόν ακατανόητες, σε μια καθημερινότητα που παραμένει απλή και επίμονη: πώς θα πληρωθεί ο λογαριασμός, πώς θα φτάσει ο μισθός ως το τέλος του μήνα.
Θα πρέπει όμως να παραδεχτούμε κάτι. Δεν είναι αμελητέο το γεγονός ότι η χώρα, μετά από μια δεκαετία αναταράξεων, δείχνει να έχει βρει μια σχετική σταθερότητα. Η πολιτική ομαλότητα, όσο εύθραυστη κι αν είναι, αποτελεί προϋπόθεση για να σταθεί οτιδήποτε άλλο. Η συλλογική μνήμη των κρίσεων –των capital controls, της αβεβαιότητας, της διεθνούς δυσπιστίας– δεν μπορεί να σβήσει.
Γιατί μόνο αν θυμόμαστε πόσο εύκολα διαλύεται μια οικονομία χωρίς σταθερό πολιτικό έδαφος, μπορούμε να εκτιμήσουμε την αξία της ισορροπίας που σήμερα θεωρούμε αυτονόητη.
Παρόλα αυτά , η σταθερότητα δεν αρκεί από μόνη της. Αν δεν μεταφράζεται σε βελτίωση του βιοτικού επιπέδου, κινδυνεύει να καταστεί αφηρημένη έννοια. Όταν οι θετικοί δείκτες δεν αντανακλούν καθημερινή ανακούφιση, τότε κάτι λείπει από την εξίσωση. Η στατιστική μπορεί να είναι ακριβής, αλλά είναι ταυτόχρονα ελλιπής. Γιατί η οικονομία δεν είναι μόνο αριθμοί – είναι προσδοκίες, εμπιστοσύνη, αίσθημα δικαιοσύνης. Είναι η βεβαιότητα ότι η πρόοδος είναι κοινό κεκτημένο, όχι προνόμιο λίγων.
Η Ελλάδα βρίσκεται σε ένα μεταίχμιο: οι δείκτες απομακρύνονται από την κρίση, αλλά η κοινωνία δεν έχει ακόμη ανακτήσει την αυτοπεποίθησή της. Το τραύμα της ανασφάλειας παραμένει υπόγειο, διαπερνά τον τρόπο που οι άνθρωποι καταναλώνουν, που σχεδιάζουν, που ονειρεύονται. Γι’ αυτό και κάθε φορά που ακούμε για «ισχυρή ανάπτυξη», η φράση μοιάζει να αιωρείται.
Όχι γιατί είναι ψευδής, αλλά γιατί είναι ελλιπής. Δεν αρκεί να αυξάνεται το ΑΕΠ·πρέπει να αυξάνεται και η εμπιστοσύνη των πολιτών ότι οι κόποι τους έχουν αντίκρισμα. Δεν αρκεί να πηγαίνει καλά η οικονομία, αν οι άνθρωποι εξακολουθούν να αισθάνονται ότι ζουν στο περιθώριο της ευημερίας.
