ΙΟΒΕ: Στα 15,7 δισ. ευρώ η αξία κατασκευαστικών έργων υποδομών και κατοικιών το 2024

Με «μπαράζ» προκλήσεων βρίσκεται αντιμέτωπος ο κλάδος των κατασκευών, την ίδια ώρα που οι προοπτικές για την ανάπτυξή του και τη μεγιστοποίηση της συμβολής τους στην ελληνική οικονομία χαρακτηρίζονται ως θετικές.

Η σοβαρή έλλειψη ανθρώπινου δυναμικού, η χρηματοδότηση των επιχειρήσεων, η «επόμενη ημέρα» μετά το Ταμείο Ανάκαμψης, αλλά και το θεσμικό πλαίσιο του συστήματος παραγωγής δημοσίων έργων και ο σχεδιασμός για τις υποδομές, είναι μερικά από τα κυρίαρχα ζητήματα.

Στον τομέα, δε, της κατοικίας και των άλλων κτιριακών έργων εκτιμάται ότι σημαντική ώθηση μεταξύ άλλων μπορεί να δώσουν το 2026 οι ανακαινίσεις και ενεργειακές αναβαθμίσεις.

Περίπου το 60% της αξίας παραγωγής του κλάδου αφορά σε κατασκευές κτηρίων και έργων πλην κατοικιών

Η αβεβαιότητα από τις ρυθμίσεις

Ωστόσο, η αβεβαιότητα ως προς τις επιπτώσεις των ρυθμίσεων που αφορούν στην ιδιωτική οικοδομική δραστηριότητα (Ν.Ο.Κ, και πολεοδομικές αλλαγές που αφορούν στην εκτός σχεδίου δόμηση), θα μπορούσε να επηρεάσει ιδιαιτέρως αρνητικά τη δραστηριότητα κατασκευής κτηρίων την επόμενη χρονιά.

Ειδικότερα, σύμφωνα ειδική μελέτη του ΙΟΒΕ για τις προκλήσεις και τις προοπτικές των κατασκευών στην Ελλάδα, η συνολική αξία παραγωγής του κλάδου των κατασκευών εκτιμάται ότι έφτασε το 2024 τα 15,7 δισ. ευρώ, έχοντας υπερδιπλασιαστεί μετά το 2020.

Εκτιμάται επίσης ότι περίπου το 60% της αξίας παραγωγής του κλάδου αφορά σε κατασκευές κτηρίων και έργων πλην κατοικιών (9,59 δισ. ευρώ το 2024) και το υπόλοιπο 40% σε κατασκευές κατοικιών (6,16 δισ. ευρώ το 2024).

Το σύνολο των εργαζομένων στις κατασκευές θα μπορούσε να αυξηθεί την περίοδο 2025-2026 σε περίπου 236 χιλ

Οι προβλέψεις για την απασχόληση

Η απασχόληση στις κατασκευές ανήλθε σε 210 χιλ. εργαζόμενους το 2024, ενισχυμένη κατά 8,8% έναντι του 2023 (+17 χιλ. εργαζόμενοι), καλύπτοντας ένα μέρος των αυξημένων αναγκών του κλάδου σε εργατικό δυναμικό.

Το ΙΟΒΕ εκτιμά ότι το σύνολο των εργαζομένων στις κατασκευές θα μπορούσε να αυξηθεί την περίοδο 2025-2026 σε περίπου 236 χιλ. εργαζόμενους, επίπεδο που είναι κατά 26 χιλ. εργαζόμενους υψηλότερο σε σύγκριση με 2024.

Το ανεκτέλεστο υπόλοιπο των μεγαλύτερων εταιριών του κλάδου (με υπογεγραμμένες συμβάσεις) ανήλθε το 2024 σε 13,07 δισ. ευρώ, σημαντικά αυξημένο κατά 6,6% έναντι του προηγούμενου έτους και περίπου διπλάσιο συγκριτικά με τον μέσο όρο της περιόδου 2018-2022.

Επιχορηγήσεις και δάνεια ύψους 6,3 δισ. ευρώ θα κατευθυνθούν σε έργα που έχουν άμεση σχέση με τις κατασκευές

Επιχορηγήσεις και δάνεια

Με βάση την ανάλυση των δράσεων του Εθνικού Σχεδίου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας (ΕΣΑΑ) εκτιμάται ότι τη διετία 2025-2026 επιχορηγήσεις και δάνεια ύψους 6,3 δισ. ευρώ θα κατευθυνθούν σε έργα που έχουν άμεση σχέση με τις κατασκευές, κινητοποιώντας συνολικούς πόρους ύψους 8,7 δισ. ευρώ.

Το ΙΟΒΕ σημειώνει, πως η προοπτική περαιτέρω αύξησης των κατασκευαστικών έργων τα επόμενα χρόνια δημιουργεί ανάγκες πρόσθετης χρηματοδότησης, περιλαμβανομένων των εγγυήσεων για τη συμμετοχή και την καλή εκτέλεση των έργων. Τις ανάγκες αναζήτησης πρόσθετης χρηματοδότησης και ρευστότητας επιτείνουν οι καθυστερήσεις πληρωμών των κατασκευαστικών επιχειρήσεων, κυρίως στον τομέα των δημοσίων έργων.

Η ανοδική τάση στην έκδοση οικοδομικών αδειών αντιστράφηκε τους πρώτους μήνες του 2025, μείωση κατά 51% στο πλήθος

Η οικοδομική δραστηριότητα

Σε ότι αφορά στην οικοδομική δραστηριότητα, το ΙΟΒΕ σημειώνει πως από το 2018 μέχρι το 2024 εκδόθηκαν οικοδομικές άδειες που συνολικά αντιπροσώπευαν 191 χιλ. κατοικίες, συμβάλλοντας στην ενίσχυση της προσφοράς νέων κατοικιών. Το 2024 ο αριθμός των
νέων κατοικιών σύμφωνα με τις εκδοθείσες οικοδομικές άδειες ανήλθε σε 46,9 χιλ. σημειώνοντας αύξηση κατά 32% έναντι του προηγούμενου έτους.

Ωστόσο, η ανοδική τάση στην έκδοση οικοδομικών αδειών αντιστράφηκε τους πρώτους μήνες του 2025 (μείωση κατά 51% στο πλήθος
και κατά 49% στην επιφάνεια των νέων κατοικιών έναντι του αντίστοιχου διαστήματος του προηγούμενου έτους) εξαιτίας της αβεβαιότητας που προκλήθηκε από τις ρυθμίσεις του Ν.Ο.Κ

Οι αποφάσεις του ΣτΕ και οι ρυθμίσεις που προσαρμόζουν την εθνική νομοθεσία θα έχουν επιπτώσεις στην οικοδομική δραστηριότητα (π.χ. κόστος αλλαγής οικονομικών όρων συμβάσεων και πιθανές ζημίες των αντισυμβαλλόμενων, πιθανή αναβολή κατασκευής οικοδομών, ανάληψη κόστους αναθεώρησης μελετών, κόστος περιβαλλοντικού ισοδύναμου).

Το αισιόδοξο και το απαισιόδοξο σενάριο

Ως προς την εξέλιξη της οικοδομικής δραστηριότητας στη μελέτη εξετάστηκαν δύο σενάρια: ένα αισιόδοξο και ένα απαισιόδοξο.

Στο αισιόδοξο σενάριο έχει θεωρηθεί επίπτωση στο 18% των αδειών νέων κατοικιών που εκδόθηκαν το 2024, η οποία θα επηρεάσει την οικοδομική δραστηριότητα εντός του 2025, καθώς και συνολική επίπτωση κατά -20% στις κατασκευές κατοικιών το 2026, λόγω αντίστοιχης μείωσης στις εκδοθείσες άδειες νέων κατοικιών το 2025.

Στο αισιόδοξο σενάριο, οι συνολικές επενδύσεις σε κατασκευές –κυρίως σε έργα υποδομών–εκτιμάται ότι θα ενισχύσουν το μερίδιό τους

Το απαισιόδοξο σενάριο διαφοροποιείται μόνο για τις επενδύσεις σε κατοικίες το έτος 2026, λόγω υψηλής αβεβαιότητας ως προς τις επιπτώσεις των ρυθμίσεων που αφορούν στην ιδιωτική οικοδομική δραστηριότητα και υποθέτει μεγαλύτερη μείωση των οικοδομικών αδειών
για κατοικίες κατά 40% το 2025 (σε όρους επιφάνειας) που θα επηρεάσει ανάλογα τη δραστηριότητα κατασκευής κτηρίων το 2026.

Στο αισιόδοξο σενάριο, οι συνολικές επενδύσεις σε κατασκευές –κυρίως σε έργα υποδομών–εκτιμάται ότι θα ενισχύσουν το μερίδιό τους στο ΑΕΠ, σε 7,5% του ΑΕΠ το 2026 από 6,0% το 2024.

Εκτιμάται, επίσης, ότι η αξία παραγωγής των κατασκευαστικών έργων υποδομών και κατοικιών θα αυξηθεί την περίοδο 2025-2026, ξεπερνώντας τα 18 δισ. ευρώ (από 15,8 δισ. ευρώ το 2024). Η αξία παραγωγής στον τομέα των κατασκευαστικών εργασιών που σχετίζονται
με τις κατοικίες εκτιμάται ότι θα ενισχυθεί κατά 12% συγκριτικά με το επίπεδο που καταγράφηκε το 2024.

Στο απαισιόδοξο σενάριο οι επενδύσεις σε κατοικίες υποχωρούν το 2026 σε 2,4% του ΑΕΠ

Αντιστοίχως, η ετήσια αξία παραγωγής στις δραστηριότητες Αρχιτεκτόνων και Μηχανικών εκτιμάται ότι θα μπορούσε να πλησιάσει τα 4,3 δισ. ευρώ μέχρι το 2026, από 3,7 δισ. το 2024.

Στο απαισιόδοξο σενάριο οι επενδύσεις σε κατοικίες υποχωρούν το 2026 σε 2,4% του ΑΕΠ (από 2,8% στο αισιόδοξο σενάριο) και συνολικά οι επενδύσεις σε κατασκευές σε 7,2% του ΑΕΠ (από 7,5% στο αισιόδοξο σενάριο).

Η αξία παραγωγής στις κατασκευές κατοικιών το 2026 εκτιμάται χαμηλότερη κατά 12,9% έναντι του αισιόδοξου σεναρίου (6 δισ. ευρώ έναντι 6,9 δισ. ευρώ) και συνολικά για τις κατασκευές κατά 4,7% (17,96 δισ. ευρώ έναντι 18,85 δισ. ευρώ).

Αντιστοίχως, η αξία παραγωγής στις δραστηριότητες αρχιτεκτόνων και μηχανικών εκτιμάται σε 4,1 δισ. ευρώ από 4,3 δισ. ευρώ στο αισιόδοξο σενάριο.