Οι υπερχρεωμένες πλούσιες χώρες και ο πληθωρισμός

Το πρόβλημα γίνεται πολύ πιο σοβαρό και βαθύτερο από τις υπεραπλουστεύσεις που επικαλούνται οι «ιεραπόστολοι» του διεθνούς λαϊκισμού. «Όπου και αν ρίξετε μια προσεκτική ματιά», μας λέει ο βρετανικός Economist, «τα δημοσιοοικονομικά του πλούσιου κόσμου είναι χρεοκοπημένα.

Η Γαλλία, της οποίας το χρέος ανεβαίνει συνεχώς, αλλάζει πρωθυπουργούς πιο γρήγορα από ό,τι στις  Βερσαλλίες κάποιοι κάποτε άλλαζαν τις περούκες τους. Στις 14 Οκτωβρίου, ο τελευταίος πρωθυπουργός ο Σεμπαστιάν Λεκορνύ, για να αποφύγει την άγουσα προς την έξοδο, πρότεινε την αναβολή της αύξησης της ηλικίας συνταξιοδότησης που υποτίθεται ότι θα αποκαθιστούσε την δημοσιονομική ισορροπία. Στην Ιαπωνία, οι δύο αντίπαλοι υποψήφιοι για την πρωθυπουργία σκοπεύουν να ξοδέψουν άφθονο χρήμα παρά τα κολοσσιαία χρέη της χώρας τους. Η Μεγάλη Βρετανία αντιμετωπίζει σημαντικές αυξήσεις φόρων για να καλύψει την τρύπα του προϋπολογισμού της, έχοντας εγκαταλείψει σε μεγάλο βαθμό τις κοινωνικές μεταρρυθμίσεις της, και παρά την αύξηση των φόρων πέρυσι που υποτίθεται ότι ήταν η τελευταία. Και πάνω απ’ όλα, υπάρχει το μη βιώσιμο έλλειμμα των Ηνωμένων Πολιτειών, το οποίο αντιπροσωπεύει το 6% του ΑΕΠ, και το οποίο ο Πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ σχεδιάζει να επιδεινώσει με περαιτέρω μειώσεις φόρων.

Πόσο καιρό μπορούν οι κυβερνήσεις να ζήσουν πέρα από τις δυνατότητές τους; Το δημόσιο χρέος των πλούσιων χωρών αντιπροσωπεύει ήδη το 110% του ΑΕΠ. Πριν από την πανδημία Covid-19, είχε φτάσει σε αυτό το επίπεδο μόνο μετά τους Ναπολεόντειους Πολέμους. Εκείνη την εποχή, η Μεγάλη Βρετανία άρχισε να εφαρμόζει μια σφιχτή δημοσιονομική πολιτική, που κράτησε 100 χρόνια. Σήμερα το φαινόμενο αυτό γενικεύεται. Στη δε δομή του έρχονται να προστεθούν και νέοι παράγοντες. Η φθίνουσα δημογραφία για παράδειγμα, η τεχνολογική ανατροπή και η άνοδος των αμυντικών δαπανών, που προκαλείται από τους πολέμους δι’ αντιπροσώπων που παρακινούν το ισλάμ και  αυταρχικά αντιφιλελεύθερα καθεστώτα. Με πρώτο αυτό του Πούτιν στη Ρωσία, που παίζει και στο ενεργειακό πεδίο.

Κάποιος θα μπορούσε να ελπίζει ότι η αύξηση της παραγωγικότητας, τροφοδοτούμενη από την τεχνητή νοημοσύνη (ΤΝ), θα απάλλασσε την κατάσταση από δύσκολες δημοσιονομικές επιλογές. Αλλά αυτό θα ήταν ευσεβής πόθος. Οι χώρες τείνουν να ξεφεύγουν από το χρέος μέσω της ανάπτυξης, είτε επειδή το εργατικό δυναμικό τους επεκτείνεται είτε επειδή είναι αρκετά μικρές για να καλύψουν τη διαφορά με άλλες οικονομίες. Οι επαναστατικές τεχνολογίες όπως η ΤΝ όμως δεν προσφέρουν τίποτα τέτοιο. Οι δαπάνες για συντάξεις και υγειονομική περίθαλψη τείνουν να αυξάνονται με το εισόδημα: στα μεγάλα κράτη πρόνοιας και απορροφούν με το παραπάνω τα όποια οφέλη ανόδου της παραφωφικότητας Το ίδιο θα ισχύει, σύμφωνα με τα τυπικά οικονομικά μοντέλα, για τα επιτόκια. Εάν η ΤΝ έχει θαυματουργές επιπτώσεις στην ανάπτυξη, οι υπερβολικές δαπάνες που διατίθενται σήμερα σε κέντρα δεδομένων και μικροτσίπ, θα αυξηθούν ακόμη περισσότερο. Αυτό θα οδηγήσει σε υψηλότερα επιτόκια, καθιστώντας την εξυπηρέτηση του υπάρχοντος χρέους πιο ακριβή και αντισταθμίζοντας τα δημοσιονομικά κέρδη από την ταχύτερη ανάπτυξη.

Συνεπώς, είναι ολοένα και πιο πιθανό οι κυβερνήσεις να καταφύγουν στον πληθωρισμό και τη δημοσιονομική λιτότητα για να μειώσουν την πραγματική αξία του χρέους τους, όπως έκαναν στις δεκαετίες που ακολούθησαν τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Οι μηχανισμοί που είναι απαραίτητοι για μια τέτοια στρατηγική έχουν θεσπιστεί από τις Κεντρικές Τράπεζες, οι οποίες έχουν σημαντική παρουσία στην παγκόσμια αγορά ομολόγων. Αγορά εξάλλου, η οποία επηρεάζεται από τον διεθνή λαϊκισμό και τις ενέργειες του προέδρου των ΗΠΑ.

Γύρω λοιπόν από την πορεία του πληθωρισμού και το διεθνές νομισματικό σύστημα, παίζονται παιγνίδια μαθητευόμενων μάγων, τα οποία όμως «ρίχνουν λάδι στη φωτιά». Διότι ο πληθωρισμός δεν επηρεάζει μόνον τις τιμές της φέτας και των ζαρζαβατικών. Αναδιανέμει τον πλούτο άνισα: από τους πιστωτές στους οφειλέτες· από εκείνους που έχουν μετρητά και ομόλογα σε εκείνους που έχουν ακίνητα· και από εκείνους που δέχονται ελεύθερες αμοιβές και μισθούς σε μετρητά, σε εκείνους που είναι αρκετά έξυπνοι ώστε να κερδοσκοπούν με επιτυχία.. Ο πληθωρισμός προκαλεί αυτό που ο John Maynard Keynes ονόμασε «αυθαίρετη αναδιανομή του πλούτου». Και αυτή η αναδιανομή είναι πιθανό να συμβεί ακόμη και όταν οι κοινωνίες αντιμετωπίζουν άλλες μεταφορές πλούτου που οι χαμένοι θα θεωρήσουν άδικες και που απορρέουν από γρήγορες τεχνολογικές μεταβολές, αξιοποιήσεις κληρονομιών και απίθανες κερδοσκοπίες σε ακίνητα, που κατέχουν baby boomers που είχαν τυχερούς αλλά και συνετούς γονείς.

Αυτή η κατάσταση ωστόσο μπορεί να αποδυναμώσει ακόμα πιο πολύ τις τις δυτικές μεσαίες τάξεις, που είναι και η ισχυρή σπονδυλική στήλη των αναπτυγμένων χωρών. Το ποιοι έχουν κάθε λόγο να αξιοποιήσουν αυτή τη δυνατότητα, είναι πασίγνωστοι και κάθε άλλο παρά κρύβονται.