Οι τρεις τεχνολογίες που διαταράσσουν την παγκόσμια τάξη

Project Syndicate

Τα μέσα ενημέρωσης τείνουν να επικεντρώνονται στις μεγάλες δυνάμεις του κόσμου, επειδή διαθέτουν περισσότερους πόρους χάρη στις σχετικά μεγαλύτερες οικονομίες, τους στρατούς και τα ενεργειακά τους αποθέματα. Ωστόσο, υπάρχει κόστος για μια τέτοια κυριαρχία. Για παράδειγμα, ένα μόνο αμερικανικό αεροπλανοφόρο κλάσης Gerald R. Ford κοστίζει 13 δισεκατομμύρια δολάρια, ενώ το μαχητικό αεροσκάφος F-35 κοστίζει περίπου 100 εκατομμύρια δολάρια. Έτσι, εάν μπορείτε να κατασκευάσετε τον στρατιωτικό σας εξοπλισμό για λιγότερο από τον αντίπαλό σας, μπορείτε να αποκτήσετε στρατηγικό πλεονέκτημα.

Αλλά ακόμη και αυτά τα πλεονεκτήματα υποχωρούν καθώς οι βασικές τεχνολογίες αναδιατάσσουν τις στρατιωτικές και τις ασυμμετρίες ισχύος. Συγκεκριμένα, τα φθηνά drones, τα τηλέφωνα και η ηλιακή ενέργεια διαταράσσουν την παγκόσμια τάξη. Το πιο προφανές παράδειγμα είναι στον στρατιωτικό τομέα, όπου τα drones επιτρέπουν στις «ασθενέστερες» χώρες να προκαλέσουν σημαντικές ζημιές σε μεγαλύτερους αντιπάλους. Την 1η Ιουνίου, η Ρωσία αιφνιδιάστηκε εντελώς από την «Επιχείρηση Ιστός Αράχνης», όταν φορτηγά που μετέφεραν κρυφά ουκρανικά drones εξαπέλυσαν το φορτίο τους γύρω από ρωσικές αεροπορικές βάσεις, καταστρέφοντας τελικά σημαντικό αριθμό ρωσικών πολεμικών αεροσκαφών.

Η Ουκρανία έχει φέρει επανάσταση στον πόλεμο με μη επανδρωμένα αεροσκάφη και τώρα κατασκευάζει περισσότερα από 200.000 μη επανδρωμένα αεροσκάφη πρώτου προσώπου (FPV) ανά μήνα. Η παραγωγή τους δεν απαιτεί ένα τεράστιο στρατιωτικό βιομηχανικό συγκρότημα ή υψηλές κεφαλαιουχικές δαπάνες. Ο καθένας μπορεί να αγοράσει εμπορικές εκδόσεις FPV για λιγότερο από 300 δολάρια. Επιπλέον, αυτό το χαμηλό κόστος διαψεύδει τη δύναμη της τεχνολογίας. Τα FPV μπορούν εύκολα να γλιστρήσουν μέσα από τις εχθρικές άμυνες και να επιτηρήσουν στόχους για ώρες. Μπορούν να εξαπολύσουν χτυπήματα ακριβείας ή να προσαρμοστούν σε πολλαπλούς ρόλους. Πόσα θα χρειάζονταν για να απενεργοποιήσουν ένα αεροπλανοφόρο κλάσης Ford και σε ποιο κλάσμα του κόστους του αεροπλανοφόρου;

Ομοίως, στον χρηματοοικονομικό τομέα, το κινητό τηλέφωνο διαταράσσει και – το πιο σημαντικό – επεκτείνει την εμβέλεια των πληροφοριών, των αγορών και των προϊόντων με τρόπους που απομακρύνουν τους καθιερωμένους παράγοντες. Μετασχηματίζει επίσης την εκπαίδευση, την απασχόληση και την ανάπτυξη σε ολόκληρο τον Παγκόσμιο Νότο.

Σε μια χώρα όπως η Κένυα, η επικοινωνία, η πρόσβαση σε πληροφορίες και οι χρηματοπιστωτικές υπηρεσίες παραδοσιακά απαιτούσαν σημαντικές επενδύσεις σε τεχνολογικές υποδομές και κεφαλαιουχικά αγαθά. Αλλά με πάνω από το 80% του πληθυσμού να υιοθετεί το smartphone, αυτό αλλάζει γρήγορα. Οι κινητές χρηματοοικονομικές συναλλαγές αποτελούν πλέον τον κανόνα, με τη χρήση να φτάνει το 77% και 89,7% στις αγροτικές και αστικές περιοχές, αντίστοιχα. Τα οικονομικά οφέλη είναι σαφή. Η κυβέρνηση της Κένυας εκτιμά ότι η ψηφιακή οικονομία θα αντιπροσωπεύει σχεδόν το 10% του ΑΕΠ το 2025. Και καθώς οι τιμές των τηλεφώνων και της πρόσβασης συνεχίζουν να μειώνονται, οι καθιερωμένοι παράγοντες στα μέσα ενημέρωσης, τις τράπεζες και άλλες υπηρεσίες θα βρεθούν σε κατάσταση στραγγαλισμού.

Όσον αφορά την ενέργεια, οι Ηνωμένες Πολιτείες είναι ο δεύτερος μεγαλύτερος παραγωγός στον κόσμο και, υπό τον Πρόεδρο Ντόναλντ Τραμπ, μεγαλύτερο μέρος αυτής της παραγωγής βασίζεται στον άνθρακα. Οι εμπορικές «συμφωνίες» της κυβέρνησης περιλαμβάνουν τακτικά πρόσθετα που προσπαθούν να δεσμεύσουν συμμάχους και εμπορικούς εταίρους σε μακροπρόθεσμη χρήση ορυκτών καυσίμων, αποδεχόμενοι τις αμερικανικές εξαγωγές πετρελαίου, υγροποιημένου φυσικού αερίου και άλλων παραγώγων πετρελαίου. Αλλά η ηλιακή ενέργεια διαταράσσει και αυτόν τον τομέα. Ενώ οι Ευρωπαίοι και οι Αμερικανοί ανησυχούν για την κυριαρχία της Κίνας στην πράσινη τεχνολογία, αγνοούν τους καταναλωτές ενέργειας. Καθώς η κινεζική βιομηχανία ηλιακής ενέργειας έχει μειώσει τις τιμές, πολλές αναπτυσσόμενες χώρες και αναδυόμενες αγορές έχουν κεφαλαιοποιήσει αυτήν την ολοένα και πιο προσιτή πηγή ενέργειας.

Για παράδειγμα, το 2025, οι εισαγωγές ηλιακής ενέργειας της Αλγερίας από την Κίνα αυξήθηκαν 85 φορές σε σχέση με το επίπεδο του 2024. Το Πακιστάν εκμεταλλεύτηκε επίσης τα φθηνά πάνελ, παράγοντας το 20% της ηλεκτρικής του ενέργειας από την ηλιακή ενέργεια. Σε όλο τον Παγκόσμιο Νότο, η ηλιακή ενέργεια προσφέρει ενεργειακή ασφάλεια και ελευθερία από την κρίση του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών που συνοδεύει την εισαγωγή ενέργειας. Ειδικά σε αγροτικές περιοχές εκτός δικτύου, η ηλιακή ενέργεια σημαίνει πραγματική ενεργειακή ανεξαρτησία, βελτιώνοντας την ποιότητα ζωής εκατομμυρίων ανθρώπων.

Και εδώ, οι καθιερωμένοι παίκτες με μονοπωλιακές θέσεις απομακρύνονται από φθηνές τεχνολογίες. Ακόμα και στις χώρες που εξάγουν υδρογονάνθρακες, η λογική της ηλιακής ενέργειας είναι πειστική. Προστατεύει την εγχώρια κατανάλωση από γεωπολιτικές τιμολογιακές κρίσεις και επιτρέπει τη χρήση ορυκτών καυσίμων κυρίως ως εξαγωγή, κάτι που είναι πολύ πιο κερδοφόρο.

Ενώ αυτές οι τρεις τεχνολογίες είναι αξιοσημείωτες και ενδιαφέρουσες από μόνες τους, η υιοθέτησή τους από κοινού υποδηλώνει ότι μια μεγαλύτερη παγκόσμια οικονομική μετάβαση μπορεί να βρίσκεται σε εξέλιξη. Ο Αυστριακός οικονομολόγος Γιόζεφ Σουμπέτερ υποστήριξε ότι μια τέτοια μετάβαση θα μπορούσε να εντοπιστεί από την άφιξη νέων τύπων αγαθών, νέων μεθόδων παραγωγής και νέων μορφών βιομηχανικής οργάνωσης. Τα drones, τα τηλέφωνα και η ηλιακή ενέργεια πληρούν αυτά τα κριτήρια.

Δεν γινόμαστε μάρτυρες μόνο ενός τεχνολογικού ή οργανωτικού μετασχηματισμού εντός μιας χώρας, αλλά ενός γεωπολιτικού μετασχηματισμού στον οποίο τα μακροχρόνια πλεονεκτήματα των μεγάλων και ισχυρών υπονομεύονται από φθηνές, κοινόχρηστες καινοτομίες. Μένει να δούμε αν η Τεχνητή Νοημοσύνη, αν ποτέ αποδώσει, θα αντιστρέψει ή θα ενισχύσει αυτήν την τάση, αλλά το στοίχημά μας είναι ότι θα την επιταχύνει.

Ο Μαρκ Μπλάιθ, Καθηγητής Διεθνών Οικονομικών και Διευθυντής του Κέντρου Διεθνών Οικονομικών και Χρηματοοικονομικών William R. Rhodes στο Πανεπιστήμιο Μπράουν, είναι ο συν-συγγραφέας (μαζί με τον Νικολό Φρακαρόλι) του βιβλίου Inflation: A Guide for Users and Losers (WW Norton, 2025). Ο Ντάνιελ Ντρίσκολ, Επίκουρος Καθηγητής Κοινωνιολογίας στο Πανεπιστήμιο της Βιρτζίνια και Μη Ερασιτέχνης Ερευνητής στο Ινστιτούτο Ρούσβελτ, είναι ο συγγραφέας του βιβλίου με τίτλο Why Carbon Taxes Failed (Oxford University Press) που θα κυκλοφορήσει σύντομα .