Από τη δημοσιονομική αποκατάσταση στη δίκαιη ανάπτυξη

«Συνολικά περικόψαμε 65 δισεκατομμύρια ευρώ την περίοδο της κρίσης, και μόνο την περίοδο της πανδημίας διακινήθηκαν 60 δισεκατομμύρια ευρώ υπό συνθήκες αναστολής του Συμφώνου Σταθερότητας και αναστολής των κανόνων για την απαγόρευση των κρατικών ενισχύσεων και μετά είχαμε πραγματικά έναν πακτωλό ενωσιακών χρηματοδοτήσεων, από το Ταμείο Ανάκαμψης, το ΕΣΠΑ, την ΚΑΠ, όλα μαζί. […] Η χώρα έπρεπε να αποκατασταθεί με συνθήκες οι οποίες να έχουν βιωσιμότητα και συμπεριληπτικότητα, να μην υπάρχουν ασυμμετρίες, να μη διογκωθούν οι ανισότητες, αλλά δυστυχώς διογκώνονται οι ανισότητες και γενικεύεται η αίσθηση ότι κυκλοφορεί πάρα πολύ χρήμα, αλλά αυτό δεν μας αφορά, δεν αφορά σχεδόν το 90% του πληθυσμού» [1].

Αυτά είναι ορισμένα απ’ όσα ιδιαιτέρως σημαντικά ακούστηκαν – και οφείλουν να αναδεικνύονται – σε πρόσφατη εκδήλωση – συζήτηση, σε μία άκρως παραστατική περιγραφή της τωρινής πραγματικότητας στο κοινωνικό πεδίο. Το προεκτιθέμενο απόσπασμα αποτελεί μία αντιπροσωπευτική συμπύκνωση όσων περιλαμβάνονται και σε εκθέσεις έγκυρων φορέων.

Σε έκθεσή της η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ανέφερε μεταξύ άλλων τα εξής: «το 2024, οι πραγματικοί μισθοί στην Ε.Ε. παρέμειναν ελαφρώς χαμηλότεροι σε σχέση με τα επίπεδα του 2019, παρουσιάζοντας ωστόσο σημαντικές διαφοροποιήσεις ανάμεσα στα κράτη-μέλη […] Σε περίπου ένα στα τρία κράτη-μέλη, οι πραγματικοί μισθοί ξεπέρασαν τα επίπεδα πριν από την πανδημία, περισσότερο από 12%. Συγκεκριμένα, στην Ουγγαρία, Λιθουανία, Λετονία, Πολωνία, Πορτογαλία και Σλοβενία, η αύξηση κυμάνθηκε μεταξύ 12% και 18%, ενώ στη Βουλγαρία, Κροατία και Ρουμανία ξεπέρασε το 20%. Αντίθετα, σε εννέα κράτη-μέλη, οι πραγματικοί μισθοί παρέμειναν χαμηλότεροι από τα προ-πανδημικά επίπεδα. Λιγότερο από 3% σε Φινλανδία, Γαλλία, Γερμανία, Ελλάδα, Κάτω Χώρες, Λουξεμβούργο και Σουηδία, και πάνω από 4% σε Τσεχία και Ιταλία.».

Επικαλούμενη έναν ακόμη κρίσιμο δείκτη που αντικατοπτρίζει το επίπεδο κοινωνικής συνοχής, η ίδια έκθεση σημειώνει ότι, η υλική στέρηση εργαζομένων σε βασικά αγαθά εξαρτάται από το κατά κεφαλήν ΑΕΠ, αλλά και από τον καταμερισμό των εισοδημάτων. Στο επίπεδο της Ε.Ε., κατά το έτος 2023, οι εργαζόμενοι δήλωσαν ότι στερούνται κατά μέσο όρο 1,3 βασικά αγαθά ενώ λιγότερο από 10% στερούνται 5 ή περισσοτέρων αγαθών.

Στον αντίποδα, σε χώρες με χαμηλότερο κατά κεφαλήν ΑΕΠ, όπως Βουλγαρία, Ελλάδα και Ρουμανία, οι εργαζόμενοι στερούνται κατά μέσο όρο πάνω από 2 βασικά αγαθά, ενώ το ποσοστό όσων βρίσκονται σε κατάσταση σοβαρής κοινωνικής και υλικής στέρησης ξεπερνά το 15%. Αντίστοιχα, στοιχεία περιέχονται και σε έκθεση της Eurostat όπου και αναφέρεται ότι, το 2024, η Ελλάδα (14%) βρίσκεται ανάμεσα στις χώρες – μαζί με Ρουμανία (17,2%) και Βουλγαρία (16,6%) – όπου σημειώνονται υψηλά ποσοστά υλικής και κοινωνικής υστέρησης, ενώ σε ότι αφορά το ποσοστό υλικής αποστέρησης που αφορά τα παιδιά στη χώρα μας, αυτό κυμαίνεται στο 33,6%. Εν αντιθέσει με τον ευρωπαϊκό μέσο όρο του 13,6% και τα αντίστοιχα ποσοστά σε Κροατία (2,7%), Βουλγαρία (29,8%) και Ρουμανία (31,8%) [2].

Σε στοιχεία που αφορούν τις ανισότητες και την προσλαμβανόμενη κοινωνική αίσθηση δικαιοσύνης, επισημαίνεται ότι, 37% στην Ε.Ε. πιστεύουν ότι οι άνθρωποι γενικά δεν λαμβάνουν αυτό που αξίζουν, με αυτό το αίσθημα αδικίας να είναι ιδιαίτερα έντονο σε Κύπρο (65%), Ελλάδα (60%) και Σλοβενία (55%) [3]. Τα παραπάνω, σύμφωνα και με έρευνα του ΙΟΒΕ διαδέχεται και η καταγραφόμενη απαισιοδοξία στο εσωτερικό. Όπως τονίζεται οι Έλληνες καταναλωτές εμφανίζονται ως οι περισσότερο απαισιόδοξοι στην Ε.Ε., ενώ οι επιμέρους δείκτες για την γενικότερη οικονομική κατάσταση στην χώρα, αλλά και τα οικονομικά των νοικοκυριών επιδεινώνονται.

Ειδικότερα, το 65% των νοικοκυριών προεξοφλεί την επιδείνωση της οικονομικής του κατάστασης, ενώ το 70% των καταναλωτών προέβλεψε ελαφρά ή αισθητή επιδείνωση της οικονομικής κατάστασης της χώρας, έναντι ενός 18% το οποίο εκτιμά ότι, θα παραμείνει σταθερή. Περαιτέρω, το ποσοστό των καταναλωτών που δηλώνει ότι «μόλις τα βγάζει πέρα» διαμορφώθηκε στο 60% [4], με την προαναφερθείσα έκθεση της Eurostat να κάνει λόγο για 86,2% των ελληνικών νοικοκυριών να δηλώνουν ότι αντιμετωπίζουν κάποιες δυσκολίες στο να τα βγάλουν πέρα οικονομικά. [2].

Είναι αδιαμφισβήτητο ότι, η ανθεκτικότητα της ελληνικής οικονομίας, η διατήρηση της δημοσιονομικής πειθαρχίας και η μείωση του χρέους συνιστούν βασικούς άξονες για την θετική προοπτική της μακροοικονομικής εικόνας της. Εντούτοις, ακόμη και στην πρόσφατη έκθεση της Scope Ratings πραγματοποιείται εμφατική μνεία στην εισοδηματική ανισότητα, η οποία όπως τονίζεται εξακολουθεί να βρίσκεται σε υψηλά επίπεδα σε σύγκριση με τα ευρωπαϊκά δεδομένα, καθώς και στον κίνδυνο φτώχειας ο οποίος και παραμένει ιδιαίτερα αυξημένος μεταξύ των νέων και των ανέργων [5].

Συμπερασματικά, ο στόχος της πραγματικής σύγκλισης με την Ευρώπη και η ανάγκη για βελτίωση της ποιότητας ζωής παραμένει ένα από τα βασικότερα προτάγματα και ταυτόχρονα το αφήγημα – διακύβευμα της επόμενης περιόδου. Στη βάση μίας νέας συνεκτικής εθνικής στρατηγικής, δίκαιης αναδιανομής του πλούτου μέσω μία ορθολογικότερης φορολογικής πολιτικής [6], παραγωγικής ανασυγκρότησης και ουσιαστικής στήριξης της κοινωνικής πλειονότητας.

Ώστε, η χώρα να μην στηρίζεται μόνο σε μία μονομερή στατιστική ευημερία ως προς τους δημοσιονομικούς δείκτες, αρχίζοντας εφεξής να παράγει βιώσιμη και συμπεριληπτική προοπτική.

Δημήτρης Λιάκος, πρώην Υφυπουργός παρά τω Πρωθυπουργώ, Οικονομολόγος

Θεόδωρος Δημόπουλος, Υπ. Διδάκτωρ Παν. Θεσσαλίας, πρώην Πρόεδρος του Δ.Σ. του Κέντρου Κοινωνικής Πρόνοιας Περ. Στερεάς Ελλάδας

Αναφορές

1. Βενιζέλος, Ε. (2025, Οκτώβριος 23) στην εκδήλωση του Κύκλου Ιδεών «Το αδιέξοδο της χώρας που αποτυπώνουν οι δημοσκοπήσεις». https://www.evenizelos.gr/speeches/conferences-events/conferencespeech2025/7273-23-10-2025-topotheteseis-evangelou-venizelou-to-adiexodo-tis-choras.html

2. Eurostat. (2025). Key figures on European living conditions – 2025 edition. https://ec.europa.eu/eurostat/web/products-key-figures/w/ks-01-25-032

3. European Commission: Directorate-General for Employment, Social Affairs and Inclusion. (2025). Labour market and wage developments in Europe: annual review 2025. Publications Office of the E.U. https://data.europa.eu/doi/10.2767/1810636

4. Ίδρυμα Οικονομικών και Βιομηχανικών Ερευνών. (2025). Αποτελέσματα Ερευνών Οικονομικής Συγκυρίας, Οκτώβριος 2025. https://www.iobe.gr/docs/situation/BCS_04112025_REP_G%CE%A1.pdf

5. Scope Ratings GmbH (Scope). (2025, November 7). Scope affirms Greece’s credit ratings at BBB and revises the Outlook to Positive. https://www.scoperatings.com/ratings-and-research/rating/EN/179560

6. OECD. (2024). Taxation and Inequality: OECD Report to the G20 Finance Ministers and Central Bank Governors. OECD Publishing https://www.oecd.org/en/publications/taxation-and-inequality_8dbf9a62-en.html