Ο πρωτογενής τομέας στο όριο: H ώρα των αποφάσεων

Της Βάγιας Σεραφειμίδου*

Σε μια περίοδο όπου ο πρωτογενής τομέας βρίσκεται ξανά στο επίκεντρο, οι κτηνοτρόφοι και οι αγρότες της χώρας δηλώνουν πως δεν αντέχουν άλλο τη διαρκή πίεση. Οι κινητοποιήσεις που βλέπουμε σήμερα δεν είναι «αντίδραση της στιγμής», αλλά αποτέλεσμα συσσωρευμένων αδιεξόδων που πλέον απειλούν την επιβίωση χιλιάδων κτηνοτροφικών μονάδων.

Με καταγωγή από τη Βόρεια Ελλάδα, περιοχή όπου η κτηνοτροφία αποτελεί βασική δραστηριότητα, γνωρίζω εκ των έσω τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν οι άνθρωποι της υπαίθρου στην καθημερινότητά τους. Και αυτό που ακούγεται σήμερα σε κάθε συζήτηση είναι κοινό: πόσο ακόμη μπορούν να λειτουργούν μονάδες χωρίς σταθερότητα, χωρίς ρευστότητα και με έναν μηχανισμό ενισχύσεων που «κολλά» στα πιο κρίσιμα σημεία;

Το αυξημένο κόστος ενέργειας, καυσίμων και μεταφορών έχει ήδη διαμορφώσει ένα οικονομικό περιβάλλον σχεδόν ασφυκτικό. Κτηνοτροφικές εκμεταλλεύσεις που μέχρι πρόσφατα θεωρούνταν βιώσιμες, σήμερα λειτουργούν οριακά και ολοένα περισσότερες οδηγούνται σε αδιέξοδο. Κι ενώ οι παραγωγοί κάνουν ό,τι μπορούν για να παραμείνουν ενεργοί, η απουσία ενός σταθερού, διαφανούς και ταχέως λειτουργικού μηχανισμού ενισχύσεων τους αφήνει εκτεθειμένους.

Σε αυτό ακριβώς το σημείο έρχεται να προστεθεί η κρίσιμη παράμετρος του ΟΠΕΚΕΠΕ. Οι καθυστερήσεις στις πληρωμές και στις αποζημιώσεις δεν είναι γραφειοκρατική λεπτομέρεια. Είναι ζήτημα επιβίωσης.

Μπορεί ένας ολόκληρος κλάδος να βασίζεται σε έναν μηχανισμό που δεν λειτουργεί με επαρκή διαφάνεια και συνέπεια;

Πόσο ασφαλής μπορεί να νιώσει ένας παραγωγός όταν δεν γνωρίζει πότε  ή αν θα πληρωθεί από τον ΟΠΕΚΕΠΕ;

Την ίδια στιγμή, οι καταναλωτές βλέπουν τις τιμές στα ράφια να αυξάνονται. Όμως η πραγματικότητα δεν κρύβεται: το κόστος παραγωγής έχει ξεπεράσει τα όρια των μονάδων. Όταν ο παραγωγός δεν μπορεί να καλύψει βασικά λειτουργικά έξοδα, όταν οι ζωοτροφές και η ενέργεια αυξάνονται χωρίς αντίστοιχη στήριξη, η εγκατάλειψη της δραστηριότητας γίνεται μονόδρομος.

Και τότε, η επόμενη ερώτηση είναι αναπόφευκτη:

Τι σημαίνει για τη χώρα μια σταδιακή απώλεια της εγχώριας παραγωγής;

Οι ανάγκες του πρωτογενή τομέα είναι σαφώς καταγεγραμμένες. Το ζητούμενο πλέον δεν είναι η διάγνωση αλλά η εφαρμογή. Σταθερό πλαίσιο, ξεκάθαροι κανόνες, έγκαιρες πληρωμές και εργαλεία που επιτρέπουν στους παραγωγούς να σχεδιάζουν με ασφάλεια το επόμενο βήμα.

Ο κλάδος ζητά λειτουργικό κράτος. Όχι υποσχέσεις, ούτε εξαιρέσεις. Μόνο το αυτονόητο: ένα πλαίσιο που λειτουργεί.

Και κάπου εδώ τίθεται το πιο καίριο ερώτημα:

Ποιο θα είναι το μέλλον των περιοχών που στηρίζονται στον πρωτογενή τομέα, αν η αγροτική πολιτική δεν διαμορφώσει ένα ασφαλές και προβλέψιμο πλαίσιο;

Το στοίχημα πλέον δεν αφορά μόνο τους ανθρώπους της υπαίθρου. Αφορά τις τοπικές κοινωνίες, την επιχειρηματικότητα, την αυτάρκεια και τελικά τη συνοχή της χώρας. Το πώς θα απαντηθούν αυτά τα ερωτήματα, όχι σε θεωρητικό επίπεδο, αλλά στην πράξη  θα κρίνει αν ο πρωτογενής τομέας θα παραμείνει ζωντανός ή αν θα συνεχίσει να συρρικνώνεται. Το κρίσιμο σημείο τώρα δεν είναι η διαπίστωση του προβλήματος, αλλά η επιλογή της πολιτικής πράξης που θα καθορίσει το αύριο του κλάδου και των ανθρώπων που τον κρατούν ενεργό παρά τις δυσκολίες.

*Βάγια Σεραφειμίδου, BSC Political Science A.U.T.H  ή στα ελληνικά Πολιτικών Επιστημών-Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, MSc International Hospitality, Events & Tourism Management OBU Oxford, δημοσιογράφος