Eurobank: Η Ελλάδα βασικός παίκτης στον ενεργειακό χάρτη της Ευρώπης

Κατόπιν της πρόσφατης μακροπρόθεσμης συμφωνίας προμήθειας υγροποιημένου φυσικού αερίου σε Ρουμανία και Ουκρανία μέσω της Αλεξανδρούπολης και του Κάθετου Διαδρόμου μεταφοράς φυσικού αερίου, η Ελλάδα ενισχύει τον ρόλο της ως βασικός παράγοντας στον μεταβαλλόμενο ενεργειακό χάρτη της Ευρώπης.

Αυτό υπογραμμίζει σε ανάλυσή της η Eurobank, υπογραμμίζοντας ότι αν και η συμφωνία θα έχει μικρή επίδραση στην αγορά φυσικού αερίου της Ελλάδας βραχυπρόθεσμα, σηματοδοτεί ένα σημαντικό βήμα προς την οικοδόμηση της θέσης της χώρας ως περιφερειακού ενεργειακού κόμβου. Επιπλέον, συνδέοντας την Νοτιοανατολική Ευρώπη πιο στενά με περισσότερο σταθερούς προμηθευτές φυσικού αερίου, όπως οι ΗΠΑ, η συμφωνία υποστηρίζει τις προσπάθειες της ΕΕ να απεξαρτηθεί από τη ρωσική ενέργεια και να ενισχύσει τη μακροπρόθεσμη ενεργειακή της ασφάλεια. Οι πρόσφατες παραχωρήσεις για υπεράκτια έργα διερεύνησης κοιτασμάτων φυσικού αερίου στο Βόρειο Ιόνιο, την Νότια Πελοπόννησο και την Νότια Κρήτη, αναδεικνύουν περαιτέρω τη δυνητικά αυξανόμενη σημασία της χώρας στο μελλοντικό ενεργειακό μείγμα της Ευρώπης.

ΔΕΙΤΕ ΑΝΑΛΥΤΙΚΑ ΤΗΝ ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΗΣ EUROBANK

Η ενίσχυση του ρόλου της Ελλάδας

Η έκθεση επισημαίνει ότι πέρα από τις πρωτοβουλίες στα πεδία του ασφαλούς ενεργειακού εφοδιασμού και των επενδύσεων, ενισχύεται ο ρόλος της Ελλάδας στα κέντρα λήψης αποφάσεων για το μέσο-μακροπρόθεσμο ενεργειακό σχεδιασμό της Ευρώπης. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η παρέμβαση της χώρας μας που διευκόλυνε την εφαρμογή της πλήρους απαγόρευσης των εισαγωγών ρωσικού αερίου στην ΕΕ από την 1η Ιανουαρίου 2026 (εξαιρουμένων αυτών υπό υφιστάμενες συμφωνίες παράδοσης, έως το τέλος του 2027). Υιοθετώντας την ελληνική πρόταση, το Συμβούλιο της Ευρώπης πρότεινε στις 20 Οκτωβρίου οι χώρες – εξαγωγείς φυσικού αερίου στην ΕΕ μέσω του αγωγού TurkStream να πρέπει να αποδείξουν τη μη ρωσική προέλευσή του, σε αντίθεση με την πρόταση της Επιτροπής που όριζε ως υπεύθυνους για κάτι τέτοιο τους εισαγωγείς στις χώρες εισόδου.

Ο ενεργειακός χάρτης

Ειδικότερα, η Eurobank  υπογραμμίζει ότι η Ελλάδα ενισχύει τον ρόλο της ως βασικός παράγοντας στον μεταβαλλόμενο ενεργειακό χάρτη της Ευρώπης μέσω μιας νέας μακροπρόθεσμης συμφωνίας προμήθειας υγροποιημένου φυσικού αερίου μεταξύ της Atlantic–See LNG Trade και της Venture Global. Αν και η συμφωνία θα έχει μόνο περιορισμένη επίδραση στη βραχυπρόθεσμη εγχώρια αγορά φυσικού αερίου, αποτελεί σημαντικό βήμα προς την οικοδόμηση της θέσης της χώρας ως περιφερειακού ενεργειακού κόμβου. Συνδέοντας τη Νοτιοανατολική Ευρώπη πιο στενά με αξιόπιστες προμήθειες αμερικανικού φυσικού αερίου, η συμφωνία στηρίζει τις προσπάθειες της ΕΕ να απεξαρτηθεί από τη ρωσική ενέργεια και ενισχύει τη μακροπρόθεσμη ενεργειακή ασφάλεια. Σε συνδυασμό με την αναπτυσσόμενη ενεργειακή υποδομή της Ελλάδας και τα νέα έργα υπεράκτιας έρευνας, αυτή η εξέλιξη αναδεικνύει τη διευρυνόμενη σημασία της χώρας στο μελλοντικό ενεργειακό μείγμα της Ευρώπης.

2. Στρατηγική Σημασία της Συμφωνίας Atlantic–See LNG Trade–Venture Global

Η μακροπρόθεσμη συμφωνία προμήθειας LNG μεταξύ Atlantic–See LNG Trade και Venture Global αποτελεί ουσιαστικό βήμα για την ενίσχυση του περιφερειακού ενεργειακού ρόλου της Ελλάδας, παρά το γεγονός ότι η άμεση εγχώρια επίδρασή της θα είναι περιορισμένη. Η ποσότητα των 0,5 mtpa (εκατομμυρίων τόνων ετησίως) — ισοδύναμη περίπου με 0,7 bcm (δισ. κυβ. μέτρων) ετησίως — καλύπτει μόλις το 10–12% της ετήσιας ζήτησης φυσικού αερίου της Ελλάδας. Έτσι, η συμφωνία δεν μεταβάλλει ουσιαστικά τις εγχώριες τιμές ή τις βραχυπρόθεσμες συνθήκες προσφοράς, ούτε μπορεί να αντικαταστήσει πάνω από ένα μικρό μέρος των 3,4 mtpa ρωσικού αερίου που εισήχθησαν το 2024. Μεγαλύτερη δυνατότητα υποκατάστασης θα απαιτούσε ενεργοποίηση της επιλογής αύξησης των ποσοτήτων σε 1,5 mtpa.

Το μεγαλύτερο όφελος της συμφωνίας αφορά την περιφερειακή ολοκλήρωση. Ένα σημαντικό μέρος αυτών των ποσοτήτων LNG αναμένεται να διοχετευθεί βόρεια μέσω του FSRU Αλεξανδρούπολης και του Κάθετου Διαδρόμου Φυσικού Αερίου προς Βουλγαρία, Ρουμανία και Ουκρανία. Αυτό ενισχύει τη θέση της Ελλάδας ως περιφερειακού κόμβου εμπορίας και διαμετακόμισης, ενώ η 20ετής δέσμευση από αμερικανικό προμηθευτή ενισχύει την ενεργειακή ασφάλεια μειώνοντας την έκθεση σε ρωσικές ροές και στη βραχυπρόθεσμη μεταβλητότητα της αγοράς.

Βιομηχανικοί και ηλεκτροπαραγωγικοί καταναλωτές — συμπεριλαμβανομένων των Metlen και ΔΕΗ — αναμένεται επίσης να ωφεληθούν από τη μεγαλύτερη προβλεψιμότητα και ρευστότητα που προσφέρει αυτή η μακροπρόθεσμη προμήθεια στη χονδρεμπορική αγορά. Παράλληλα, σταθερή ροή φυσικού αερίου ενισχύει τη βιωσιμότητα υφιστάμενων και υπό ανάπτυξη υποδομών επαναεριοποίησης, όπως της Αλεξανδρούπολης, της Κορίνθου και του Βόλου.

3. Γιατί οι παραδόσεις ξεκινούν το 2030

Οι συμφωνίες πώλησης LNG για νέα έργα υγροποίησης συνήθως περιλαμβάνουν πολυετείς χρονικές περιόδους προκειμένου να υποστηρίξουν τη χρηματοδότηση των έργων, με μακροπρόθεσμες δεσμεύσεις αγοραστών να επιτρέπουν την τελική επενδυτική απόφαση. Η προμήθεια στο πλαίσιο της συμφωνίας ξεκινά το 2030 και πιθανότατα συνδέεται με έργα υγροποίησης της Venture Global που βρίσκονται ακόμη υπό κατασκευή και αναμένεται να τεθούν σε λειτουργία την περίοδο 2029–2030.

Το timing ευθυγραμμίζεται με την επέκταση της ελληνικής ενεργειακής υποδομής, συμπεριλαμβανομένης της αυξημένης δυναμικότητας επαναεριοποίησης και των αναβαθμίσεων του Κάθετου Διαδρόμου. Στο ίδιο συνέδριο όπου υπογράφηκε η συμφωνία LNG, η Ελλάδα, Βουλγαρία, Ρουμανία, Μολδαβία και Ουκρανία υπέγραψαν κοινή επιστολή ζητώντας ρυθμιστική έγκριση για δύο νέες διαδρομές στον διάδρομο.

Η έναρξη το 2030 προσφέρει επίσης εμπορική ευελιξία, επιτρέποντας στις δύο πλευρές να αξιολογήσουν την εξελισσόμενη ζήτηση φυσικού αερίου στην Ευρώπη μετά το πρόσφατο σοκ προσφοράς, μειώνοντας τον κίνδυνο υπερδέσμευσης σε μεγάλες ποσότητες νωρίς μέσα στη δεκαετία. Στρατηγικά, τοποθετεί την Ελλάδα ώστε να εδραιώσει τον ρόλο της ως περιφερειακού κόμβου ακριβώς όταν η ευρωπαϊκή απεξάρτηση από το ρωσικό φυσικό αέριο θα βρίσκεται σε προχωρημένο στάδιο.

4. Ενδεικτική Δομή Τιμολόγησης και Πλαίσιο Αγοράς

Παρότι δεν έχουν αποκαλυφθεί οι όροι τιμολόγησης, η συμφωνία πιθανόν να ακολουθεί τη συνήθη δομή των μακροπρόθεσμων συμβολαίων της Venture Global, τα οποία συνδέουν τις τιμές με τον δείκτη Henry Hub και προσθέτουν κόστος υγροποίησης και ναύλωσης. Με βάση τα τρέχοντα επίπεδα του Henry Hub στα περίπου $3–4/MMBtu, οι ενδεικτικές τιμές παράδοσης στην Ελλάδα θα κυμαίνονταν μεταξύ €28–35/MWh πριν από την επαναεριοποίηση και τα περιθώρια εμπορίας. Αυτό ευθυγραμμίζεται σε γενικές γραμμές με τις τρέχουσες τιμές spot στην Ευρώπη.

Αν και το ρωσικό αέριο μέσω αγωγών έφθανε ιστορικά σε ελαφρώς χαμηλότερο κόστος, κατά μέσο όρο €20–25/MWh, η πολιτική αποδοχή αυτών των ροών έχει πλέον εξαφανιστεί. Σε αυτό το πλαίσιο, η στρατηγική αξία μιας μακροπρόθεσμης, συνδεδεμένης με δείκτη, αμερικανικής πηγής προμήθειας δεν έγκειται στο χαμηλότερο οριακό κόστος, αλλά στη διασφάλιση προβλέψιμης και γεωπολιτικά θωρακισμένης ενεργειακής ασφάλειας.

5. Χρεώσεις Επαναεριοποίησης – Μεταφοράς

Η συμφωνία δεν καθορίζει ακόμη τις χρεώσεις επαναεριοποίησης ή μεταφοράς που θα ισχύουν για τις ποσότητες που προορίζονται για τους περιφερειακούς εταίρους της Ελλάδας. Αυτοί οι εμπορικοί όροι θα καθοριστούν ξεχωριστά μέσω συμφωνιών μεταξύ της Atlantic–See LNG Trade και των αρμόδιων διαχειριστών υποδομών: της Gastrade για την επαναεριοποίηση στο FSRU Αλεξανδρούπολης και της ΔΕΣΦΑ για τη μεταφορά μέσω του εθνικού συστήματος αγωγών της Ελλάδας. Τα τιμολόγια για τη μεταφορά προς άλλες χώρες (π.χ. Βουλγαρία, Ρουμανία) θα συμφωνηθούν επίσης σε μεταγενέστερο στάδιο, με βάση τους ενεργειακούς διαδρόμους που θα χρησιμοποιηθούν και τις διακρατικές διαπραγματεύσεις.

6. Βραχυπρόθεσμη συμφωνία Ελλάδας – Ουκρανίας

Η συμφωνία Atlantic–See LNG Trade–Venture Global αποτελεί μια «ομπρέλα», πράγμα που σημαίνει ότι θα ακολουθήσουν ενδιάμεσες συμφωνίες για την περίοδο 2026–2029. Στο πλαίσιο αυτό, στις 16 Νοεμβρίου, η Ελλάδα (ΔΕΠΑ Εμπορίας) και η Ουκρανία (Naftogaz) υπέγραψαν δήλωση προθέσεων για την προμήθεια φυσικού αερίου στην ουκρανική αγορά κατά τη χειμερινή περίοδο, από τον Δεκέμβριο 2025 έως τον Μάρτιο 2026, σηματοδοτώντας ένα ακόμη ουσιαστικό βήμα στην ενίσχυση της ενεργειακής συνεργασίας στην περιοχή και της ενεργειακής ασφάλειας της ΕΕ.

Η μελλοντική συμφωνία προβλέπει τη μεταφορά LNG από τις Ηνωμένες Πολιτείες μέσω του φυσικού διαδρόμου «Route 1», ο οποίος διατίθεται από κοινού από τους Διαχειριστές Συστημάτων Μεταφοράς (TSOs) της Ελλάδας (ΔΕΣΦΑ), της Βουλγαρίας (Bulgartransgaz), της Ρουμανίας (Transgaz), της Μολδαβίας (VestMoldTransgaz) και της Ουκρανίας (GTSOU).

Η συμφωνία υπογράφηκε παρουσία του πρωθυπουργού της Ελλάδας, Κυριάκου Μητσοτάκη, του προέδρου της Ουκρανίας, Βολοντίμιρ Ζελένσκι, και της πρέσβειρας των ΗΠΑ στην Ελλάδα, Kimberly Guilfoyle.

7. Αναμόρφωση της πολιτικής της ΕΕ: Τερματισμός της εξάρτησης από τη ρωσική ενέργεια

Οι πρόσφατες αποφάσεις της ΕΕ αποσκοπούν στον τερματισμό της εξάρτησης από τη ρωσική ενέργεια μέσω της παύσης εισαγωγών ρωσικού φυσικού αερίου και πετρελαίου και της σταδιακής κατάργησης της ρωσικής πυρηνικής ενέργειας. Παρότι οι εισαγωγές ρωσικού φυσικού αερίου έχουν μειωθεί απότομα — από 150 bcm το 2021 σε 52 bcm το 2024 — η Ρωσία εξακολουθούσε να αντιπροσωπεύει το 14,1% των εισαγωγών φυσικού αερίου της ΕΕ στο εννεάμηνο του 2025.

Η νομοθετική πρόταση αποσκοπεί στην αναθεώρηση του σχεδίου REPowerEU. Στις 20 Οκτωβρίου 2025, το Συμβούλιο της ΕΕ ενέκρινε την απαγόρευση εισαγωγών ρωσικού φυσικού αερίου από την 1η Ιανουαρίου 2026, με μεταβατικές περιόδους για υφιστάμενα συμβόλαια.

Η Ελλάδα, μέσω πρότασης του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας, διαδραμάτισε κεντρικό ρόλο στη διαμόρφωση του μηχανισμού πιστοποίησης προέλευσης φυσικού αερίου που στηρίζει την απαγόρευση. Συγκεκριμένα, οι εξαγωγείς μη ρωσικού αερίου που εισέρχεται στην ΕΕ πρέπει να παρέχουν αποδεικτικά προέλευσης πέντε ημέρες πριν την είσοδο, ενώ το ρωσικό αέριο που υπάγεται σε μεταβατικές ρυθμίσεις απαιτεί πιστοποίηση ένα μήνα νωρίτερα.

Η ελληνική πρόταση προτιμήθηκε έναντι της πρότασης της Επιτροπής, η οποία προέβλεπε ότι οι εισαγωγείς σε κράτη-μέλη της ΕΕ θα ήταν υπεύθυνοι για την παροχή αποδείξεων μη ρωσικής προέλευσης.

Μεταξύ άλλων, οι νέοι κανόνες στοχεύουν ρητά τις έμμεσες ρωσικές εξαγωγές μέσω Τουρκίας μέσω του αγωγού TurkStream.

Τα επόμενα βήματα στη νομοθετική διαδικασία είναι οι διαπραγματεύσεις μεταξύ του Συμβουλίου της ΕΕ και του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, με σκοπό την οριστικοποίηση του νέου κανονισμού της ΕΕ. Η αναθεωρημένη στρατηγική απεξάρτησης από τη ρωσική ενέργεια θα αποτελέσει σημαντικό πλαίσιο για τον αναδυόμενο ρόλο της Ελλάδας στην περιφερειακή προμήθεια φυσικού αερίου.

8. Επιτάχυνση της υπεράκτιας ερευνητικής δραστηριότητας

Η Ελλάδα προωθεί επίσης την ατζέντα της υπεράκτιας έρευνας φυσικού αερίου μέσω μιας σειράς πρόσφατων συμφωνιών. Στις 6 Νοεμβρίου 2025, η ExxonMobil συμφώνησε να αποκτήσει μερίδιο 60% στην κοινοπραξία Energean–Helleniq Energy, η οποία είναι υπεύθυνη για τις έρευνες στο «Block 2» στο βόρειο Ιόνιο Πέλαγος. Νωρίτερα, στις 24 Οκτωβρίου 2025, η ελληνική κυβέρνηση υπέγραψε τέσσερις πρόσθετες συμφωνίες έρευνας και εκμετάλλευσης υδρογονανθράκων για τέσσερα θαλάσσια οικόπεδα νότια της Πελοποννήσου και της Κρήτης. Κοινοπραξία Chevron–Helleniq Energy επιλέχθηκε ως προτιμητέος επενδυτής για όλα τα οικόπεδα.

Ένα από αυτά — το «South of Crete 2» — επικαλύπτεται με τμήμα θαλάσσιας ζώνης που διεκδικείται στη συμφωνία θαλάσσιων οριοθετήσεων Λιβύης–Τουρκίας. Επομένως, οι μελλοντικές επιχειρήσεις της Chevron, με τη σύμφωνη γνώμη της κυβέρνησης των ΗΠΑ, υποδηλώνουν έμμεσα την αναγνώριση των ελληνικών κυριαρχικών δικαιωμάτων στην περιοχή.

Το χρονοδιάγραμμα για την ανάπτυξη υπεράκτιων κοιτασμάτων φυσικού αερίου είναι μακρό, συνήθως κυμαίνεται από πέντε έως δώδεκα έτη μεταξύ της έναρξης της φάσης έρευνας και της πρώτης παραγωγής. Περιφερειακά παραδείγματα αναδεικνύουν αυτή τη μεταβλητότητα:

• Το κοίτασμα «Αφροδίτη» της Κύπρου εισήλθε στο στάδιο αποτίμησης το 2013 και, κυρίως λόγω γεωπολιτικών και εμπορικών καθυστερήσεων, αναμένεται να ξεκινήσει παραγωγή το 2027 — περίπου δεκατέσσερα χρόνια μετά την έναρξη της αξιολόγησης.
• Αντιθέτως, το κοίτασμα «Κρόνος», επίσης ανοικτά της Κύπρου, κινείται ταχύτερα και αναμένεται επίσης να ξεκινήσει παραγωγή το 2027, μόλις οκτώ χρόνια μετά την έναρξη της αποτίμησής του.

Αυτοί οι χρονικοί ορίζοντες υπογραμμίζουν ότι, ενώ η Ανατολική Μεσόγειος συνεχίζει να αναδεικνύεται ως σημαντική δυνητική πηγή φυσικού αερίου για την Ευρώπη, η συμβολή των νέων ελληνικών οικοπέδων που βρίσκονται στο στάδιο έρευνας παραμένει μια μεσο-μακροπρόθεσμη προοπτική εφοδιασμού. Επιπλέον, η κυπριακή παραγωγή φυσικού αερίου αναμένεται να ξεκινήσει περίπου την περίοδο που η πλήρης απαγόρευση ρωσικού φυσικού αερίου από την ΕΕ, συμπεριλαμβανομένων των μακροπρόθεσμων συμβολαίων, θα βρίσκεται σχεδόν πλήρως σε ισχύ.