Ρωσία: Επιχειρήσεις και νοικοκυριά μετρούν ζημιές από τον πόλεμο

Οι απώλειες για τη Ρωσία από τον πόλεμο στην Ουκρανία που μπαίνει στον τέταρτο χειμώνα του δεν περιορίζονται μόνο στις γραμμές του μετώπου, αλλά διαχέονται σε όλη τη χώρα και σε όλα τα μέτωπα, πέρα από αυτό των πολεμικών επιχειρήσεων.

Από τις επιχειρήσεις μέχρι τα νοικοκυριά, οι Ρώσοι πρέπει να αντιμετωπίσουν τις αυξανόμενες επιπτώσεις σε σχεδόν κάθε πτυχή της καθημερινότητάς τους.

Δεκάδες περιοχές στην κεντρική και νότια Ρωσία αισθάνονται πλέον την εγγύτητα του πολέμου, καθώς μη επανδρωμένα αεροσκάφη και μερικές φορές πύραυλοι χτυπούν ενεργειακές εγκαταστάσεις και κτίρια κατοικιών.

Πέρα από τις πρώτες γραμμές, η υπόλοιπη Ρωσία έχει αρχίσει να αισθάνεται το οικονομικό κόστος. Από τα νοικοκυριά που μειώνουν τις δαπάνες για τρόφιμα μέχρι τις εταιρείες χάλυβα, εξόρυξης και ενέργειας που αντιμετωπίζουν δυσκολίες, η οικονομική μηχανή της χώρας παρουσιάζει πολλαπλά ρήγματα και η ανθεκτικότητα, που επέδειξε η οικονομία της χώρας χάρη στα τεράστια δημοσιονομικά κίνητρα και στα ρεκόρ εσόδων από την ενέργεια, τώρα δοκιμάζεται.

«Με βάση τους συνολικούς οικονομικούς δείκτες, θα ήταν προς το συμφέρον της Ρωσίας να σταματήσει τον πόλεμο τώρα», δήλωσε στο Bloomberg ο Αλεξάντερ Γκαμπούεφ, διευθυντής του Κέντρου Carnegie Russia Eurasia με έδρα το Βερολίνο. «Ωστόσο, για να θέλει κανείς να τερματίσει τον πόλεμο, πρέπει να δει την άκρη του γκρεμού. Η Ρωσία δεν έχει φτάσει ακόμα εκεί».

Μειώνεται η κατανάλωση

Πολίτες που μίλησαν στο Bloomberg είπαν ότι οι τιμές αυξάνονται τώρα ταχύτερα από τους μισθούς, και χρειάζεται να αναπροσαρμόσουν τις καταναλωτικές συνήθειές τους. Αυτό έρχεται σε έντονη αντίθεση με την προηγούμενη περίοδο του πολέμου, όταν το ΑΕΠ επεκτεινόταν χάρη στις επενδύσεις που συνδέονται με τον στρατό και οι οποίες οδήγησαν σε αύξηση σχεδόν 20% των μισθών το 2024, αύξηση της ζήτησης και συνεπακόλουθα του πληθωρισμού.

Η κεντρική τράπεζα της Ρωσίας αύξησε τα επιτόκια στο ρεκόρ του 21% για να μειώσει τον πληθωρισμό, αλλά ακόμη και έτσι η οικονομία δείχνει όλο και περισσότερο τον καθυστερημένο αντίκτυπο της νομισματικής σύσφιγξης.

Ο πληθωρισμός υποχώρησε σε περίπου 6,8% στις αρχές Νοεμβρίου, αλλά ο βασικός λόγος είναι η εξασθένηση της καταναλωτικής ζήτησης, ανέφερε στην τελευταία του έκθεση το Κέντρο Μακροοικονομικής Ανάλυσης και Βραχυπρόθεσμων Προβλέψεων. Αξιοσημείωτο είναι ότι οι Ρώσοι μειώνουν τις αγορές τροφίμων, σύμφωνα με την SberIndex, την πλατφόρμα ανοιχτών δεδομένων της Sberbank που παρακολουθεί τα εισοδήματα, τις δαπάνες και την επιχειρηματική δραστηριότητα σε πραγματικό χρόνο.

Οι πωλήσεις γάλακτος, χοιρινού κρέατος, φαγόπυρου και ρυζιού μειώθηκαν κατά 8%-10% τον Σεπτέμβριο και τον Οκτώβριο, σύμφωνα με ανάλυση της εφημερίδας Kommersant.

Τι δείχνει η αγορά

Ο Όμιλος X5, η μεγαλύτερη αλυσίδα παντοπωλείων της Ρωσίας, κατέγραψε αυξημένα έσοδα το τρίτο τρίμηνο σε μεγάλο βαθμό λόγω του πληθωρισμού, αλλά τα καθαρά του έσοδα μειώθηκαν κατά σχεδόν 20%, αντανακλώντας την ασθενέστερη ζήτηση και το υψηλότερο κόστος.

Ο τομέας λιανικής της Ρωσίας υφίσταται μια σημαντική αναδιάρθρωση. Το 45% του συνόλου των κλεισιμάτων καταστημάτων κατά το γ’ τρίμηνο ήταν από τον κλάδο της μόδας.

Σύμφωνα με την κρατική εφημερίδα Rossiyskaya Gazeta, η αγορά ηλεκτρονικών ειδών βιώνει την πιο απότομη πτώση της ζήτησης εδώ και 30 χρόνια, καθώς οι αγοραστές αναβάλλουν σημαντικές αγορές.

Οι πωλήσεις αυτοκινήτων μειώθηκαν κατά σχεδόν 20% το εννεάμηνο Ιανουαρίου – Σεπτεμβρίου, λόγω του υψηλού κόστους δανεισμού και των αυξήσεων στον κρατικό φόρο που επιβάλλεται για την ανακύκλωση, αυξάνοντας τις τιμές, ιδίως για τα εισαγόμενα και τα ηλεκτρικά οχήματα, καθώς η κυβέρνηση επιδιώκει να ενισχύσει τα έσοδα του προϋπολογισμού και να υποστηρίξει τις εγχώριες αυτοκινητοβιομηχανίες.

Καύσιμα, χαλυβουργία, τράπεζες

Στο μεταξύ, ουκρανικά drones χτυπούν τώρα διυλιστήρια πετρελαίου και λιμάνια από τη Μαύρη Θάλασσα μέχρι τις ακτές της Βαλτικής, μερικές φορές ταξιδεύοντας έως και 2.000 μίλια βαθιά στη Ρωσία, φτάνοντας σε στόχους στη Σιβηρία.

Αυτά τα πλήγματα έχουν επιδεινώσει την κρίση στην εγχώρια αγορά καυσίμων, οδηγώντας σε απότομη αύξηση των τιμών από τα τέλη Αυγούστου. Ενώ οι τιμές της βενζίνης μειώθηκαν σταδιακά τον Νοέμβριο, παραμένουν υψηλές και οι ελλείψεις εξακολουθούν να γίνονται αισθητές σε ορισμένες περιοχές.

Η χαλυβουργία διέρχεται κρίση, με τη συνολική κατανάλωση να μειώνεται κατά 14% φέτος, σύμφωνα με την κορυφαία χαλυβουργία Severstal PJSC. Η ζήτηση για χάλυβα στις κατασκευές μειώθηκε κατά 10%, ενώ στα μηχανήματα μειώθηκε κατά 32%. Η εξόρυξη άνθρακα αντιμετωπίζει τη χειρότερη κατάστασή της εδώ και μια δεκαετία, με τις μεγάλες εταιρείες να μειώνουν την παραγωγή.

Ο τραπεζικός τομέας δεν τα πάει καλά: Το μερίδιο του προβληματικού εταιρικού χρέους αυξήθηκε στο 10,4% το δεύτερο τρίμηνο στα 9,1 τρισεκατομμύρια ρούβλια (112 δισεκατομμύρια δολάρια), ενώ στο λιανικό εμπόριο αυξήθηκε στο 12%, ανέφερε η Τράπεζα της Ρωσίας σε έκθεση τον Σεπτέμβριο.

Η οικονομία

Πολλοί αναλυτές εξακολουθούν να αναμένουν μέτρια ανάπτυξη φέτος και του χρόνου, αλλά το Κέντρο Στρατηγικής Έρευνας, μια δεξαμενή σκέψης με έδρα τη Μόσχα, κατέληξε στις 18 Νοεμβρίου στο συμπέρασμα ότι «δεν υπάρχει σχεδόν καμία πιθανότητα να αποφευχθεί η ύφεση», με την παραγωγή να έχει μειωθεί σε περισσότερες από τις μισές ρωσικές βιομηχανίες.

Η οικονομική ανάπτυξη επιβραδύνθηκε στο 0,6% το τρίτο τρίμηνο, χαμηλότερα από τις εκτιμήσεις, ενώ το έλλειμμα του προϋπολογισμού έφτασε στο 1,9% του ΑΕΠ τον Οκτώβριο και το υπουργείο Οικονομικών αναμένει ότι θα αυξηθεί στο 2,6% του ΑΕΠ μέχρι το τέλος του έτους.

Τα σημαντικά έσοδα από πετρέλαιο και φυσικό αέριο μειώθηκαν κατά περισσότερο από 20% το δεκάμηνο Ιανουαρίου – Οκτωβρίου, σε σχέση με την ίδια περίοδο πέρυσι.

Οι χαμηλότερες τιμές αργού πετρελαίου, οι κυρώσεις και ένα ισχυρότερο νόμισμα σήμαιναν ότι οι παραγωγοί της χώρας έλαβαν λιγότερα ρούβλια για κάθε βαρέλι πετρελαίου που πωλήθηκε.

Ενώ οι πιέσεις είναι απίθανο να αποσπάσουν τον Πούτιν από τους πολεμικούς του στόχους, γράφει το Bloomberg, προσπαθεί ενεργά να διασφαλίσει ότι οι ΗΠΑ δεν θα αυξήσουν την πίεση στη ρωσική οικονομία.

Τον Οκτώβριο, όταν ο Ντόναλντ Τραμπ σκεφτόταν να στείλει πυραύλους Tomahawk μεγαλύτερου βεληνεκούς στο Κίεβο ο Πούτιν προσπάθησε να συζητήσει την προοπτική περισσότερων ειρηνευτικών διαπραγματεύσεων.

Ελλείψει συμφωνίας, οι ρωσικές εξαγωγές καυσίμων κατά το πρώτο δεκαπενθήμερο του Νοεμβρίου μειώθηκαν στο χαμηλότερο επίπεδο από την έναρξη της εισβολής στην Ουκρανία. Στο μεταξύ, ακόμη και η εμπορική άνθηση της Ρωσίας με την Κίνα έχει σταματήσει.

«Η ανοσία της ρωσικής οικονομίας έχει αποδυναμωθεί σοβαρά», δήλωσε ο Όλεγκ Μπουκλεμίσεφ, επικεφαλής του Κέντρου Έρευνας Οικονομικής Πολιτικής στο Κρατικό Πανεπιστήμιο Λομονόσοφ της Μόσχας. «Μια συστημική κρίση μπορεί να μην συμβεί το 2026, αλλά μια σταθερή επιδείνωση των οικονομικών συνθηκών θα συνεχιστεί».

«Εάν οι ρωσικές αρχές θέλουν η οικονομία να συνεχίσει να λειτουργεί κανονικά, οι ειδικές στρατιωτικές επιχειρήσεις πρέπει να τερματιστούν», δήλωσε ο Μπουκλεμίσεφ. «Η συνειδητοποίηση ότι πρέπει να κάνουν την επιλογή δεν έχει γίνει πλήρως κατανοητή, αλλά οι προειδοποιητικές καμπάνες χτυπούν ήδη».