ΑΠΕ: Σε πιλοτική λειτουργία το one-stop-shop

Κρίσιμα νομοθετικά κενά έχει αφήσει η ελληνική πολιτεία καθώς έχει καθυστερήσει να ενσωματώσει πλήρως την αναθεωρημένη ευρωπαϊκή οδηγία για τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας «RED III» (Οδηγία 2023/2413). Ήδη η Κομισιόν έχει «ξεδιπλώνει» τη διαδικασία παραπομπής της χώρας στο ευρωδικαστήριο καλώντας την Ελλάδα να ευθυγραμμιστεί, χωρίς καθυστερήσεις, με τις ευρωπαϊκές επιταγές.

Η πρώτη κρούση είχε γίνει τον περασμένο Ιούλιο οπότε είχε αποστείλει προειδοποιητική επιστολή στην Ελλάδα και σε άλλα 25 κράτη μέλη. Αυτήν την εβδομάδα, όμως, η Κομισιόν επανήλθε με νέα αιτιολογημένη γνώμη, αυτή τη φορά για την Ελλάδα και άλλες επτά χώρες, καθώς οι υπόλοιπες 18 συμμορφώθηκαν. Τα κράτη μέλη έχουν τώρα δύο μήνες για να απαντήσουν και να λάβουν τα αναγκαία μέτρα. Διαφορετικά, η Επιτροπή μπορεί να αποφασίσει να παραπέμψει τις υποθέσεις στο Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης με αίτημα οικονομικών κυρώσεων.

Αν και η χώρα μας έχει ενσωματώσει ορισμένα τμήματα της ευρωπαϊκής οδηγίας με τον νόμο 5151/2024, το κρισιμότερο πλέγμα ρυθμίσεων παραμένει «ορφανό». Ζητήματα όπως η ολοκληρωμένη λειτουργία της υπηρεσίας «μιας στάσης», η πλήρης ψηφιοποίηση των διαδικασιών και η πρακτική εφαρμογή των επιταχυνόμενων προθεσμιών είτε βρίσκονται σε εκκρεμότητα είτε εφαρμόζονται αποσπασματικά. Ορισμένες δε από τις υποχρεώσεις που έπρεπε να έχουν τεθεί σε ισχύ από το καλοκαίρι του 2024, δεν έχουν εφαρμοστεί στην πράξη.

Η «RED III» ενισχύει τις προσπάθειες επίτευξης των στόχων για τη συμμετοχή των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (ΑΠΕ) στο ενεργειακό μείγμα της ΕΕ, εισάγει αυστηρούς κανόνες για την επιτάχυνση των διαδικασιών αδειοδότησης των μονάδων πράσινης ηλεκτροπαραγωγής αλλά και των ηλεκτρικών δικτύων τα οποία θα βοηθήσουν στην ενσωμάτωση της «πράσινης» ενέργειας στο ηλεκτρικό σύστημα. Επίσης, θέτει σαφείς, σύντομες προθεσμίες, καθιερώνει την έννοια των «Περιοχών Επιτάχυνσης ΑΠΕ», ενισχύει το one-stop-shop και αναγνωρίζει τα έργα ΑΠΕ και τις υποδομές δικτύων ως υπέρτερου δημόσιου συμφέροντος. Η σημασία της έγκειται στο ότι επιχειρεί να επιταχύνει την ενεργειακή μετάβαση, να μειώσει τη γραφειοκρατία, να ενισχύσει την ασφάλεια εφοδιασμού και να συμβάλλει στην επίτευξη των κλιματικών στόχων της ΕΕ για το 2030 και το 2050.

Περιοχές Επιτάχυνσης ΑΠΕ: νομοθετικό πλαίσιο χωρίς εφαρμογή

Σχετικά με τις περιοχές επιτάχυνσης ΑΠΕ, η Ελλάδα εμφανίζεται να έχει μεν ενσωματώσει την πρόβλεψη ήδη από το 2023 (ν. 5037/2023, άρθρο 164), υιοθετώντας τον όρο «Περιοχές Πρώτης Επιλογής», όμως έως σήμερα η διαδικασία οριοθέτησής τους βρίσκεται σε εξέλιξη.

Και αυτό διότι το ζήτημα συνδέεται με την καθυστέρηση της θεσμοθέτησης νέου Ειδικού Χωροταξικού Πλαισίου για τις ΑΠΕ, που εκκρεμεί εδώ και χρόνια.

Το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας (ΥΠΕΝ) σκοπεύει να παρουσιάσει στις αρχές του 2026 ένα προσχέδιο των ρυθμίσεων για πλήρη ενσωμάτωση στην Οδηγία ως προς το συγκεκριμένο σκέλος. Άλλωστε η οδηγία θέτει ως καταληκτική ημερομηνία την 21η Φεβρουαρίου 2026 προκειμένου τα κράτη μέλη να διασφαλίσουν ότι οι αρμόδιες αρχές εγκρίνουν ένα ή περισσότερα σχέδια τα οποία θα ορίζουν περιοχές επιτάχυνσης έργων ΑΠΕ για μία ή περισσότερες τεχνολογίες ΑΠΕ.

Σε αυτές τις περιοχές η αδειοδοτική διαδικασία θα είναι δραστικά συντομότερη, τα περιβαλλοντικά δεδομένα θα έχουν προαξιολογηθεί και η ανάπτυξη ΑΠΕ θα θεωρείται χαμηλού περιβαλλοντικού κινδύνου.

Αδειοδότηση ΑΠΕ: προθεσμίες μόνο στα χαρτιά

Στα χαρτιά, η ελληνική νομοθεσία είναι αυστηρότερη από την RED III: προβλέπει ακόμη συντομότερες προθεσμίες για περιβαλλοντική αδειοδότηση, για έκδοση άδειας εγκατάστασης έως και για σύνδεση στο δίκτυο. Στην πράξη, όμως, όπως αναφέρουν στον «Οικονομικό Ταχυδρόμο» παράγοντες της αγοράς ΑΠΕ, οι προθεσμίες αυτές παραβιάζονται συστηματικά, συχνά κατά πολλούς μήνες – ή και χρόνια. «Το ζήτημα δεν είναι μόνο να νομοθετούν, αλλά να διασφαλίζεται ότι η νομοθεσία θα τηρείται», σημειώνουν.

Ο νόμος 5151/2024 μεταφέρει στο ελληνικό δίκαιο διάφορα επιμέρους άρθρα της ευρωπαϊκής οδηγίας (42, 43, 44, 45), όμως αυτά δεν αλλάζουν τον πυρήνα του προβλήματος: οι υπηρεσίες είναι υποστελεχωμένες, οι διαδικασίες παραμένουν κατακερματισμένες και το σύστημα δεν λειτουργεί στους χρόνους που απαιτεί η οδηγία. Αποτέλεσμα; Ο επενδυτικός ορίζοντας «θολώνει».

Υπηρεσία “One-Stop-Shop”

Το ίδιο συμβαίνει και με την «υπηρεσία μιας στάσης “One-Stop-Shop”. Θεσμοθετήθηκε αρχικά με τον νόμο 4951/2022 (άρθρο 41). Έπειτα από πολλές καθυστερήσεις, η πιλοτική λειτουργία του Πληροφοριακού Συστήματος Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (ΠΣΑΠΕ) ξεκίνησε τον Ιούλιο του 2025, αλλά παραμένει ακόμη σε πιλοτικό στάδιο.

Το ενιαίο σημείο επαφής, σύμφωνα με την «RED III», πρέπει να καθοδηγεί πλήρως τον επενδυτή, να συλλέγει τα δικαιολογητικά, να διασφαλίζει ότι τηρούνται οι προθεσμίες, να επικοινωνεί με όλες τις εμπλεκόμενες αρχές και έως το 2025 έπρεπε να λειτουργεί απολύτως ψηφιακά. Όμως σήμερα το one-stop-shop δεν είναι ακόμη λειτουργικό με τον τρόπο που απαιτεί η RED III. Οι επενδυτές εξακολουθούν να απευθύνονται σε πολλαπλές υπηρεσίες, ενώ το ψηφιακό σύστημα απέχει ακόμη από την ολοκληρωμένη μορφή του.

Η εφαρμογή της «RED III» θεωρείται καθοριστική για την επιτάχυνση της ανάπτυξης εγχώριας καθαρής ενέργειας, τη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου (GHG) στον ενεργειακό τομέα – ο οποίος σήμερα συμβάλλει με το 75% των συνολικών εκπομπών GHG στην ΕΕ – και την ενίσχυση της ενεργειακής ασφάλειας. Θα συμβάλει επίσης στη μείωση των τιμών της ενέργειας και στην αύξηση της ανταγωνιστικότητας της ευρωπαϊκής οικονομίας.