Η ραγδαία ανάπτυξη των data centers στην Ελλάδα, λόγω της αύξησης των απαιτήσεων από την τεχνητή νοημοσύνη αλλά και την ψηφιακή οικονομία, δημιουργεί πρωτοφανείς πιέσεις στο ηλεκτρικό σύστημα, με την εγκατεστημένη ισχύ να μπορεί να εκτοξευθεί από τα τωρινά 40-50 MW σε 600-700 MW ή και πάνω από 1,2 GW με το giga factory της ΔΕΗ στην Κοζάνη.
Ο υπουργός Ψηφιακής Διακυβέρνησης Δημήτρης Παπαστεργίου τόνισε στο συνέδριο του ΤΜΕΔΕ την ανάγκη στρατηγικής με έμφαση σε υποδομές «πίσω από τον μετρητή» (behind the meter), ώστε να μην επιβαρύνεται το εθνικό δίκτυο.
H υποδομή «behind the meter» αναφέρεται σε ενεργειακά συστήματα που είναι εγκατεστημένα στους πελάτες, όπως ηλιακά πάνελ ή μπαταρίες, τα οποία βρίσκονται στην πλευρά του καταναλωτή του μετρητή κοινής ωφέλειας, παράγοντας ενέργεια που χρησιμοποιείται απευθείας από το κτίριο, μειώνοντας την εξάρτηση από το δίκτυο και ενδεχομένως κερδίζοντας μονάδες εξάγοντας την πλεονάζουσα ενέργεια πίσω στο δίκτυο.
Έρχεται σε αντίθεση με τα συστήματα «front of the meter», τα οποία είναι γεννήτριες μεγάλης κλίμακας που ανήκουν σε εταιρείες κοινής ωφέλειας. Οι λύσεις BTM προσφέρουν ενεργειακή ανεξαρτησία, εξοικονόμηση κόστους και ανθεκτικότητα για κατοικίες και επιχειρήσεις.
Οι ενεργειακές προκλήσεις και οι λύσεις
Η Ελλάδα αντιμετωπίζει εκρηκτική αύξηση αιτημάτων σύνδεσης data centers στον ΑΔΜΗΕ: 19 αιτήματα για 1.189 MW μέχρι τον Οκτώβριο 2025, με 315 MW να έχουν ήδη οριστικές προσφορές και 873 MW σε μελέτες. Η υπερσυγκέντρωση στην Αττική (13 αιτήσεις, 840 MW) δημιουργεί προβλήματα συμφόρησης, απαιτήσεων αξιοπιστίας και κινδύνων από απότομες απώλειες φορτίου, όπως ανέδειξε η Μαρίνα Τσίλη του ΑΔΜΗΕ στην 32η Σύνοδο της Ελληνικής Επιτροπής CIGRE (Διεθνούς Συμβουλίου για τα Μεγάλα Ηλεκτρικά Συστήματα).
Η κυβέρνηση προωθεί το μοντέλο behind the meter, με παραγωγή και κατανάλωση ενέργειας τοπικά από ΑΠΕ, σε περιοχές όπως η Πτολεμαΐδα και η Μεγαλόπολη. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αυτού του μοντέλου λειτουργίας είναι το σχέδιο της ΔΕΗ για τη Δυτική Μακεδομία. Η ΔΕΗ σχεδιάζει giga factory στα παλιά λιγνιτωρυχεία της Δυτικής Μακεδονίας, με φωτοβολταϊκά, αντλησιοταμίευση και φυσικό αέριο, ώστε τα data centers να λειτουργούν σαν «μπαταρίες» και να αξιοποιούν πλεονάζουσα πράσινη ενέργεια χωρίς νέες γραμμές ή υποσταθμούς.
Ο Γιώργος Στάσσης της ΔΕΗ έχει προειδοποιήσει, από το βήμα του P TEC (Partnership for Transatlantic Energy Cooperation), για προβλέψεις 20 GW επιπλέον σε ευρωπαϊκό επίπεδο τα επόμενα πέντε χρόνια, τονίζοντας την ανάγκη αποσύνδεσης από το δίκτυο για αποφυγή αυξήσεων τιμών. Σύμφωνα με τον Γιώργο Στάσση, αυτό δημιουργεί τεχνικές και οικονομικές προκλήσεις για τα δίκτυα και την παραγωγή ενέργειας.
Η στρατηγική της ΔΕΗ και διεθνείς συνεργασίες
Το giga factory της ΔΕΗ στην Κοζάνη αναμένεται να διπλασιάσει την ισχύ, ενώ ο Δημήτρης Παπαστεργίου αφήνει ανοιχτό το ενδεχόμενο συνεργασίας με την Ιταλία, που έχει παρόμοιο σχέδιο.
Αυτή η προσέγγιση επιτρέπει διεσπαρμένη παραγωγή, μειώνει απώλειες και ενισχύει την παραγωγικότητα χωρίς επιβάρυνση του συστήματος, αντιμετωπίζοντας προκλήσεις όπως η μεγάλη κατανάλωση και οι απαιτήσεις υψηλής διαθεσιμότητας.
Ο ρόλος του δικτύου οπτικής ίνας
Σημείο κλειδί στην ανάπτυξη των data centers, και στην Ελλάδα, είναι το γεγονός οι επενδυτές επιθυμούν την εγγύτητα των κέντρων δεδομένων με αντίστοιχους τηλεπικοινωνιακούς κόμβους. Άρα, η ταυτόχρονη επέκταση του δικτύου οπτικής ίνας συμπληρώνει ιδανικά την ενεργειακή στρατηγική.
Οι επενδυτές data centers απαιτούν εγγύτητα σε τηλεπικοινωνιακούς κόμβους για χαμηλή καθυστέρηση (low latency) στη μεταφορά δεδομένων, ιδιαίτερα σε AI εφαρμογές, καθιστώντας την οπτική ίνα κρίσιμο παράγοντα ανταγωνιστικότητας.
Με τον τρόπο αυτό δίνεται μια εξήγηση στο γιατί στην Αττική συγκεντρώνονται τα 2/3 των αιτημάτων, αφού το δίκτυο οπτικής εκεί ήδη υποστηρίζει υψηλές ταχύτητες.
Προκλήσεις και μελλοντικές προοπτικές
Η συγκέντρωση δημιουργεί ανάγκη μεθοδολογίας επιλογής θέσεων σύνδεσης, βασισμένης σε ικανότητα δικτύου, επιπτώσεις σε συμφορήσεις και επάρκεια. Πανευρωπαϊκά προτείνεται θέσπιση ειδικού πλαισίου για την υποβολή αιτήσεων από ενεργοβόρους καταναλωτές (όπως τα data centers) καθώς και απαιτήσεων σύνδεσης για τα κέντρα δεδομένων.
Η υψηλή ζήτηση για νέα data centers στη νοτιοανατολική Αττική, σε συνδυασμό με τα επικείμενα μεγάλα φορτία για άλλες χρήσεις, καθιστά επιτακτική την τοπική ενίσχυση του ηλεκτρικού συστήματος. Η συγκέντρωση αιτημάτων σε λίγες περιοχές υπογραμμίζει την ανάγκη δημιουργίας μεθοδολογίας για τον εντοπισμό βέλτιστων σημείων σύνδεσης.
Κεντρικά κριτήρια της μεθοδολογίας αποτελούν η ικανότητα του δικτύου να καλύψει σταθερά την απαραίτητη ισχύ, η επίδραση της νέας ζήτησης σε πιθανές τοπικές υπερφορτίσεις, καθώς και η συνολική επάρκεια του συστήματος μεταφοράς. Στόχος είναι η αποτροπή προβλημάτων επάρκειας, ιδίως με την ταυτόχρονη αύξηση φορτίων για ηλεκτρικά οχήματα και αντλίες θερμότητας, λόγω της υψηλής ισχύος των data centers.
