Ελληνική οικονομία: «Καμπανάκι» Γραφείου Προϋπολογισμού για επενδύσεις και πληθωρισμό

Σημαντικές αβεβαιότητες για το 2026 «βλέπει» το Γραφείο Προϋπολογισμού στην τριμηνιαία έκθεσή του, η οποία δημοσιοποιήθηκε σήμερα. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις της, η ανάπτυξη της ελληνικής οικονομίας αναμένεται να κινηθεί σε ένα εύρος της τάξης 1,9%-2,6%, κάτι το οποίο θα εξαρτηθεί σε πολύ μεγάλο βαθμό «από το ύψος των επενδύσεων», όπως είπε ο επικεφαλής του Γραφείου Γιάννης Τσουκαλάς, κατά τη διάρκεια της παρουσίασης.

Ανησυχία για τον πληθωρισμό

Πάντως, υπάρχει ανησυχία για το επίπεδο του πληθωρισμού. Απαντώντας σε ερώτηση του ΟΤ ο κ.Τσουκαλάς έκανε την εκτίμηση ότι «ο πληθωρισμός θα κινηθεί σε ένα εύρος από 2,2% έως 2,5%», προσθέτοντας ότι η πρόβλεψη αυτή συναρτάται με το αντίστοιχο εύρος της πρόβλεψης για το ΑΕΠ: «Όσο πιο ψηλά κινηθεί το ΑΕΠ, τόσο πιο ψηλά θα είναι ο πληθωρισμός, είπε ο κ. Τσουκαλάς».

Ο ίδιος συμπλήρωσε με νόημα πως «δεν είναι από τους βασικούς κινδύνους για την ελληνική οικονομία, αλλά μας ανησυχεί η ανθεκτικότητά του» για να συμπληρώσει με νόημα πως «φαίνεται ότι είμαστε πιο κοντά στο 2.5 και δε μπορούμε να επανέλθουμε εύκολα, αν και αυτό είναι υπό αίρεση». Όπως επισήμανε «Δεν είναι ο νούμερο 1 κίνδυνος, αλλά υπάρχει σχετική ανησυχία» για να τονίσει ότι «η οικονομία λειτουργεί σε περιβάλλον υπερβάλλουσας ζήτησης και αυτό δυσχεραίνει την πτώση του πληθωρισμού προς το 2%». Σύμφωνα με τα όσα καταγράφονται στην έκθεση, συνολικά, η συγκέντρωση σημαντικού βάρους σε υπηρεσίες που αυξάνονται με ρυθμούς σαφώς υψηλότερους του γενικού δείκτη λειτουργεί ως βασικός μηχανισμός διατήρησης του πυρήνα πληθωρισμού σε σχετικά αυξημένα επίπεδα, περιορίζοντας τον ρυθμό αποκλιμάκωσης του συνολικού πληθωρισμού ακόμη και σε περιόδους υποχώρησης άλλων συνιστωσών.

Ο επικεφαλής του Γραφείου Προϋπολογισμού της Βουλής Γιάννης Τσουκαλάς

Ο κίνδυνος των επενδύσεων

Κατά τον κ. Τσουκαλά, ο μεγαλύτερος κίνδυνος για την ελληνική οικονομία δεν είναι άλλος από την επίτευξη του στόχου των επενδύσεων. «Από αυτό εξαρτάται η ανάπτυξη», ανέφερε χαρακτηριστικά για να συμπληρώσει ότι «η αβεβαιότητα δυσχεραίνει την πραγματικότητα των επενδύσεων, δεν τις ακυρώνει αλλά τις παγώνει».

Όπως εξήγησε «οι προβλέψεις για το ΑΕΠ εξαρτώνται από τον ρυθμό αύξησης των επενδύσεων» με το εύρος της πρόβλεψης του Γραφείου Προϋπολογισμού να είναι από το 6,5% έως 7,2%. «Οι επενδύσεις θα τραβήξουν το άρμα της ανάπτυξης» σημείωσε ο κ. Τσουκαλάς.

Ερωτώμενος σε σχέση με τη διαφορά της πρόβλεψης του Γραφείου (ανάπτυξη 1,9% έως 2,6%) σε σχέση με το 2,4% που προβλέπει ο προϋπολογισμός, ο ίδιος το απέδωσε στη διαφορά της πρόβλεψης των επενδύσεων, με το υπουργείο Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών να έχει θέσει ον πήχη 10,2%.

Γιατί ζητά μείωση των φοροαπαλλαγών

Την ίδια στιγμή, αιχμές για την αύξηση των φοροαπαλλαγών αφήνει η έκθεση του Γραφείου. Όπως είπε ο κ. Τσουκαλάς, «αυξάνονται οι φορολογικές απαλλαγές σε σχέση με τα φορολογικά έσοδα», συμπληρώνοντας ότι «από το 2023 στο 2024 υπήρξε αύξηση 4 δισ. ευρώ».

Σύμφωνα με την έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Mind the Gap, η Ελλάδα έχει κάνει πρόοδο στη σύγκλιση του ≪Κενού Συμμόρφωσης ΦΠΑ≫ (απολεσθέντα έσοδα από φοροδιαφυγή ΦΠΑ) προς τον μέσο όρο της Ευρωπαϊκής ́Ενωσης. Για το 2023 το κενό αυτό εκτιμάται στα 3 δισ. ευρώ που αντιστοιχεί στο 11%, με τον Ευρωπαϊκό μέσο όρο στο 9,5%. ́

Οπως αναφέρει η έκθεση, μεταξύ των ετών 2019-2023, το ποσοστό αυτό μειώθηκε κατά 13%. Παρά την ανωτέρω πρόοδο, όμως, η Ελλάδα δε διαθέτει μηχανισμό για την αξιολόγηση της αποτελεσματικότητας ενός εξαιρετικά μεγάλου αριθμού φορολογικών απαλλαγών (κόστους 18,82 δισ. ευρώ για το 2023 και 22,88 δισ. ευρώ για το 2024), και θα πρέπει να επιταχύνει τη διαμόρφωση στρατηγικής για την αξιολόγηση κινδύνων φορολογικής συμμόρφωσης.

Το δυσμενές δημογραφικό προφίλ της χώρας σε συνδυασμό με ελλείψεις σε εξειδικευμένες δεξιότητες περιορίζει τη μελλοντική προσφορά εργασίας

Αρνητικές προοπτικές

Παρά τη βελτίωση των επιμέρους ισοζυγίων, το έλλειμμα τρεχουσών συναλλαγών παραμένει αισθητά αρνητικό, αντανακλώντας τη διαρθρωτική εξάρτηση της οικονομίας από εισαγόμενα αγαθά και καύσιμα και καθιστώντας την ανάπτυξη ευάλωτη σε μεταβολές των διεθνών τιμών και του παγκόσμιου εμπορίου.

Σύμφωνα με την έκθεση της Ευρωπαϊκής Eπιτροπής Mind the Gap, η Ελλάδα δε διαθέτει μηχανισμό για την αξιολόγηση της αποτελεσματικότητας των φορολογικών απαλλαγών (’tax expenditures’. Για το 2023 (2024), τα απολεσθέντα έσοδα λόγω απαλλαγών αντιστοιχούν στο 31% (33%) περίπου των συνολικών φορολογικών εσόδων. Επίσης, πρέπει να επιταχυνθεί η διαμόρφωση στρατηγικής για την αξιολόγηση κινδύνων φορολογικής συμμόρφωσης (εσωτερικός έλεγχος, αποτελεσματικότητα του συστήματος ποινών για καθυστερημένες υποβολές ή πληρωμές).

Η αυξανόμενη συχνότητα έντονων φυσικών φαινομένων και καταστροφών (πλημμύρες, πυρκαγιές) οδηγεί σε επαναλαμβανόμενες δαπάνες αποκατάστασης και ενίσχυσης της πολιτικής προστασίας, δεσμεύοντας πόρους του Προγράμματος Δημοσίων Επενδύσεων που θα μπορούσαν να κατευθυνθούν σε άλλες παραγωγικές επενδύσεις.

Το δυσμενές δημογραφικό προφίλ της χώρας (γήρανση πληθυσμού, υπογεννητικότητα, εκροή ανθρώπινου κεφαλαίου) σε συνδυασμό με ελλείψεις σε εξειδικευμένες δεξιότητες περιορίζει τη μελλοντική προσφορά εργασίας και δυσκολεύει την πλήρη αξιοποίηση των επενδύσεων σε κλάδους έντασης γνώσης και τεχνολογικής καινοτομίας.

Η συσσώρευση δημοσίου χρέους πλήττει τις ιδιωτικές επενδύσεις με δύο βασικούς τρόπους

Δημόσιο Χρέος, παραγωγικότητα και επενδύσεις

Την ίδια στιγμή, η έκθεση του Γραφείο εμπεριέχει ειδική έρευνα συσχέτισης του δημοσίου χρέους με την παραγωγικότητα, όπου αποτυπώνεται ότι στην περιοχή του 100% χρέους προς ΑΕΠ , η παραγωγικότητα αρχίζει και αξάνεται.

Η συσσώρευση δημοσίου χρέους πλήττει τις ιδιωτικές επενδύσεις με δύο βασικούς τρόπους. Πρώτον, η διόγκωση του χρέους και η επιδείνωση της πιστοληπτικής αξιοπιστίας αυξάνουν τα ασφάλιστρα κινδύνου και τα πραγματικά επιτόκια δανεισμού, περιορίζοντας την πρόσβαση του ιδιωτικού τομέα σε χρηματοδότηση – εξέλιξη που στην ελληνική κρίση χρέους οδήγησε σε εκτίναξη των αποδόσεων των
κρατικών ομολόγων και ουσιαστικό αποκλεισμό της χώρας από τις αγορές.

Δεύτερον, η διατήρηση υψηλών επιπέδων χρέους οδηγεί σε στρεβλωτική χρηματοδότηση, μέσω αυξημένων φόρων στην εργασία και στο κεφάλαιο και περικοπών παραγωγικών δημοσίων δαπανών, μειώνοντας την καθαρή απόδοση του ιδιωτικού κεφαλαίου και αποθαρρύνοντας περαιτέρω τις ιδιωτικές επενδύσεις.

Οι ασθενέστερες ιδιωτικές επενδύσεις μειώνουν το ΑΕΠ τόσο άμεσα, καθώς αποτελούν βασική συνιστώσα της συνολικής ζήτησης, όσο και έμμεσα μέσω της παραγωγικότητας. Χαμηλότερα ποσοστά επένδυσης συνεπάγονται βραδύτερη αύξηση του κεφαλαιακού αποθέματος και της κεφαλαιακής εμβάθυνσης, άρα χαμηλότερη παραγωγικότητα της εργασίας, αλλά και καθυστέρηση στην ενσωμάτωση νέας τεχνολογίας και οργανωτικών καινοτομιών, γεγονός που περιορίζει τη συνολική παραγωγικότητα των συντελεστών.

Η Ελλάδα έχει σημειώσει πρόοδο τα τελευταία έτη στη σύγκλιση του ’Κενού Συμμόρφωσης ΦΠΑ’ προς τον μέσο όρο της Ευρωπαϊκής Ένωσης

Θετικές προοπτικές

Πάντως, σύμφωνα με την έκθεση του Γραφείου, η ελληνική οικονομία παρουσιάζει αξιοσημείωτη ανθεκτικότητα σε ένα ασταθές και αβέβαιο διεθνές περιβάλλον, ενώ μεγάλες οικονομίες βρίσκονται αντιμέτωπες με διευρυμένα κρατικά χρέη και πίεση για δημοσιονομικές προσαρμογές – Κύρια προτεραιότητα πολιτικής, με πολλαπλά οφέλη, η ταχεία μείωση του χρέους με παράλληλη ενίσχυση της παραγωγικότητας και των μισθών.

Η πρόωρη αποπληρωμή χρέους ύψους 5,29 δισ. ευρώ από το GLF βάζει τις βάσεις για περαιτέρω αναβαθμίσεις της πιστοληπτικής αξιολόγησης της χώρας–όπως η πρόσφατη από τον οίκο Fitch–περιορίζει τον επιτοκιακό κίνδυνο, απαλλάσσει τον Κρατικό Προϋπολογισμό από μελλοντικούς τόκους, και έχει θετικές επιπτώσεις και σε όρους ενίσχυσης της παραγωγικότητας.

Σύμφωνα με την έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Mind the Gap, η Ελλάδα έχει σημειώσει πρόοδο τα τελευταία έτη στη σύγκλιση του ’Κενού Συμμόρφωσης ΦΠΑ’ προς τον μέσο όρο της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Για το 2023 το κενό αυτό εκτιμάται στα 3 δισ. ευρώ, που αντιστοιχεί στο 11% του εσόδου από ΦΠΑ που θα μπορούσε να εισπραχθεί κάτω από πλήρη συμμόρφωση, με τον Ευρωπαϊκό μέσο όρο στο 9.5%. Όπως αναφέρει η έκθεση, μεταξύ των ετών 2019-2023, το ποσοστό αυτό μειώθηκε κατά 13%.

Η επενδυτική δραστηριότητα βρίσκεται σε τροχιά επιτάχυνσης το 2026 συμβάλλοντας στην κάλυψη του επενδυτικού κενού της χώρας. Σε αυτό τον στόχο ενδέχεται να συμβάλει και η δημιουργία του νέου Εθνικού Ταμείου Καινοτομίας και Υποδομών.

Η θετική εικόνα της αγοράς εργασίας με την ανεργία να κινείται σε ιστορικά χαμηλά επίπεδα σε συνδυασμό με την αναμενόμενη αύξηση του καθαρού διαθεσίμου εισοδήματος των μισθωτών θα στηρίξουν την ιδιωτική κατανάλωση.