Φοροδιαφυγή: Τα ψηφιακά εργαλεία άλλαξαν το 2025 τους κανόνες του παιχνιδιού

Ως χρονιά-ορόσημο για τον περιορισμό της φοροδιαφυγής θα μείνει το 2025, καθώς η τεχνολογία και τα ψηφιακά εργαλεία άλλαξαν ριζικά τον τρόπο με τον οποίο λειτουργεί η ελληνική φορολογική διοίκηση. Τα ηλεκτρονικά βιβλία (myDATA), οι αυτοματοποιημένοι έλεγχοι, η διασύνδεση POS – ταμειακών μηχανών και η συστηματική μείωση των συναλλαγών με μετρητά μετέφεραν ένα τεράστιο κομμάτι της «σκιώδους» οικονομίας στη νόμιμη, ορατή οικονομική δραστηριότητα.

Σύμφωνα με την τελευταία έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για το «κενό» στην είσπραξη του ΦΠΑ (VAT Gap 2025), το ελληνικό Δημόσιο χάνει πλέον έως και 7 δισ. ευρώ λιγότερα έσοδα ετησίως από ΦΠΑ σε σχέση με το πρόσφατο παρελθόν. Όπως αναφέρει το Αθηναϊκό Πρακτορείο Ειδήσεων, πρόκειται για θεαματική βελτίωση που αποδίδεται αποκλειστικά στα νέα μέτρα ηλεκτρονικής παρακολούθησης και στις πληρωμές μέσω καρτών και ψηφιακών συστημάτων.

Ψηφιακή υπεροχή

Το 2024 αποτέλεσε το πρώτο έτος πλήρους εφαρμογής του μέτρου «POS παντού», το οποίο υποχρέωσε σχεδόν όλες τις κατηγορίες επαγγελματιών να διαθέτουν μέσα ηλεκτρονικής πληρωμής. Σύμφωνα με πρόσφατη μελέτη του ΙΟΒΕ, μόνο αυτή η παρέμβαση απέφερε επιπλέον 400 εκατ. ευρώ στα δημόσια έσοδα ΦΠΑ. Το ποσό αναμένεται να είναι ακόμη υψηλότερο το 2025, καθώς φέτος το μέτρο εφαρμόστηκε σε πλήρη κλίμακα και σε όλη τη διάρκεια του έτους, από την 1η Ιανουαρίου.

Τα οφέλη φαίνονται ήδη στα φορολογικά δεδομένα, σημειώνει το ΑΠΕ. Οι δηλώσεις του 2025 αποκάλυψαν ρεκόρ ανόδου στους δηλωμένους τζίρους των ελεύθερων επαγγελματιών για το οικονομικό έτος 2024. Κλάδοι όπως η εστίαση, η μεταφορά και οι τεχνικές εργασίες παρουσίασαν αυξήσεις εσόδων από 8% έως 15%, αποτυπώνοντας τη σαρωτική αλλαγή.

Ενδεικτικά, οι ιδιοκτήτες μπαρ δήλωσαν 15,2% υψηλότερα έσοδα (43.525 ευρώ το 2024 από 37.777 το 2023), οι ιδιοκτήτες ταξί 14,2% (18.595 ευρώ από 16.281), οι ηλεκτρολόγοι 11,2% (36.301 ευρώ έναντι 32.635), οι υδραυλικοί 9,8% (32.354 ευρώ έναντι 29.463) και οι μαραγκοί 8,1% (35.593 ευρώ από 32.913 ευρώ). Με απλά λόγια, οι ψηφιακές συναλλαγές έφεραν στο φως πραγματικά εισοδήματα που προηγουμένως έμεναν αδήλωτα.

Από τη «μαύρη» στην «ψηφιακή» οικονομία

Σε σχέση με το μόλις προηγούμενο έτος, οι νέες αυτές ψηφιακές παρεμβάσεις απέφεραν το 2025 επιπλέον έσοδα 2,7 δισ. ευρώ στο Δημόσιο. Πρόκειται για φόρους που στο παρελθόν χάνονταν λόγω μη καταγραφής συναλλαγών και φοροδιαφυγής.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή υπενθυμίζει ότι η Ελλάδα, στη διάρκεια της οικονομικής της κρίσης (2010-2024), έχασε τουλάχιστον 73 δισ. ευρώ μόνο από την μη απόδοση ΦΠΑ. Το 2009 οι απώλειες είχαν φτάσει τα 7,5 δισ. ευρώ, το 2011 ξεπέρασαν τα 9 δισ., ενώ από το 2012 έως το 2018 κυμαίνονταν μεταξύ 5 και 7 δισ. ευρώ ετησίως. Από το 2019 κι έπειτα, όμως, η πορεία αντιστράφηκε: κάτω από 5 δισ. το 2019, κάτω από 3 δισ. το 2021, για να φτάσει στα μόλις 2,1 δισ. ευρώ το 2024 — τη χαμηλότερη επίδοση των τελευταίων δεκαετιών.

Η θεαματική αυτή εξέλιξη συνοδεύτηκε από βαθιές διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις. Τα ηλεκτρονικά βιβλία myDATA, που ξεκίνησαν το 2019, απέκτησαν καθολική ισχύ στα τέλη του 2023. Πλέον, από το 2024, διαμορφώνουν αυτομάτως τις περιοδικές δηλώσεις ΦΠΑ: κάθε απόδειξη ή τιμολόγιο διαβιβάζεται σε πραγματικό χρόνο στην ΑΑΔΕ, η οποία παρακολουθεί τον κύκλο εργασιών κάθε επαγγελματία σε «ζωντανό» χρόνο.

Το τρίγωνο myDATA – POS – IRIS

Η καθολική διασύνδεση POS και ταμειακών μηχανών έκλεισε τα «παράθυρα» της φοροδιαφυγής. Κάθε συναλλαγή με κάρτα καταγράφεται άμεσα στα ηλεκτρονικά βιβλία, ενώ η απόδειξη εμφανίζεται αυτόματα και στο κινητό του πελάτη μέσω της εφαρμογής της ΑΑΔΕ. Την ίδια ώρα, το σύστημα IRIS των άμεσων τραπεζικών μεταφορών εδραιώθηκε σε πολυκαταστήματα, σούπερ μάρκετ και μικρομεσαίες επιχειρήσεις, δημιουργώντας νέο ψηφιακό αποτύπωμα στις καθημερινές συναλλαγές.

Από τις αρχές του 2026, τα όρια μεταφοράς χρημάτων μέσω IRIS διπλασιάζονται, ενώ η τεχνολογία επεκτείνεται και στο Φορολογικό Δελτίο Αποστολής και στο Ψηφιακό Τιμολόγιο. Ο ορίζοντας για ακόμη πιο στοχευμένους ελέγχους με εργαλεία τεχνητής νοημοσύνης είναι πλέον ορατός.

Η νέα εποχή της «αυτοσυμμόρφωσης»

Πέρα από τα συστήματα παρακολούθησης, το 2025 φέρνει και μια νέα λογική στη σχέση των επιχειρήσεων με την Εφορία: την έννοια της αυτοσυμμόρφωσης. Από το 2024, τα ψηφιακά δεδομένα των myDATA αποτέλεσαν τη βάση ενός νέου συστήματος προσδιορισμού του τεκμαρτού εισοδήματος ανά επαγγελματικό κλάδο. Η ΑΑΔΕ υπολογίζει και δημοσιοποιεί κάθε χρόνο τον μέσο ετήσιο τζίρο για κάθε κωδικό δραστηριότητας (ΚΑΔ), προσφέροντας ουσιαστικά έναν «καθρέφτη» της αγοράς.

Έτσι, οι επαγγελματίες που δηλώνουν εισοδήματα πολύ χαμηλότερα από τον μέσο όρο του κλάδου τους γνωρίζουν εκ των προτέρων ότι ενδέχεται να τεθούν υπό έλεγχο. Με τον τρόπο αυτό η φορολογική συμμόρφωση δεν επιβάλλεται εξωτερικά αλλά καλλιεργείται εκ των έσω, μέσω διαφάνειας και συγκρισιμότητας.

Η αποτελεσματικότητα αυτού του μηχανισμού δίνει στην Ελλάδα μια μοναδική ευκαιρία: να αφήσει πίσω της το μοντέλο κυνηγιού της φοροδιαφυγής «με το μπλοκάκι» και να περάσει σε μια εποχή αυτόματων, διαφανών και έξυπνων ελέγχων. Για τους φορολογούμενους, αυτό σημαίνει λιγότερη γραφειοκρατία και περισσότερη βεβαιότητα. Για το κράτος, σημαίνει σταθερότερα έσοδα και μεγαλύτερη φορολογική δικαιοσύνη.

Η «ψηφιακή επανάσταση» της φορολογικής διοίκησης δείχνει πως, ύστερα από δεκαπέντε χρόνια κρίσης και αμφιβολίας, η τεχνολογία μπορεί να γίνει το πιο αποτελεσματικό όπλο ενάντια στη φοροδιαφυγή — ένα πεδίο όπου, τουλάχιστον για το 2025, η Ελλάδα δείχνει να κερδίζει έδαφος.