«Πράσινη» ανάκαμψη, με μεγάλες δόσεις… κάρβουνου

Οι πρόσφατες φονικές φυσικές καταστροφές στις ΗΠΑ και τον Καναδά, στη Γερμανία, την Κίνα και την Ινδία, ήρθαν να μας υπενθυμίσουν ότι η εποχή του «θερμοκηπίου» δεν έρχεται – είναι ήδη εδώ! Όπως λένε και πολλοί επιστήμονες, σήμερα δεν βρισκόμαστε στο «παρά πέντε», αλλά στο «και πέντε».

Έτσι, η υλοποίηση των στόχων που έχουν τεθεί και συμφωνηθεί αποκτά επιτακτικό χαρακτήρα και ζωτική σημασία – προκειμένου να σωθεί οτιδήποτε κι αν σώζεται. Η μεγάλη πλειοψηφία συμφωνεί: Ο άνθρακας έχει πλέον καταδικαστεί οριστικά σε… θάνατο και το μέλλον βρίσκεται στις ανανεώσιμες και σαφώς πιο καθαρές πηγές και μορφές ενέργειας.

Όπως συμβαίνει συχνά, ωστόσο, η ζωή έχει διαφορετική άποψη και έρχεται να μας διαψεύσει. Αυτό φαίνεται να συμβαίνει και στη συγκεκριμένη περίπτωση, έστω και προσωρινά – κάνοντας εκείνους που μας προειδοποιούν να μην βιαζόμαστε, καθώς τα πράγματα είναι πιο περίπλοκα από ό,τι φαίνονται, να αισθάνονται δικαιωμένοι.

Ρεκόρ δεκαετίας στις τιμές

Πράγματι, οι επιδόσεις του θεωρητικά θανατοποινίτη άνθρακα στις αγορές είναι πραγματικά εντυπωσιακές και κάνουν αρκετούς να αναρωτιούνται μήπως τελικά του δοθεί χάρη. Κι αυτό διότι η ζήτηση όχι απλώς δεν μειώνεται, αλλά αυξάνεται πολύ ταχύτερα από την προσφορά – τουλάχιστον για φέτος και, όπως όλα δείχνουν, και για το 2022.

Οι αιτίες είναι πολλές: Η ταχύτερη του αναμενομένου οικονομική ανάκαμψη εξαιτίας της αισιοδοξίας για έξοδο από το τούνελ της πανδημίας λόγω εμβολιασμών, η οποία συνοδεύεται και από αντίστοιχη αύξηση της ζήτησης για ηλεκτρική ενέργεια – κατά 5% το 2021 και κατά 4% το 2022, σύμφωνα με τις εκτιμήσεις της ΙΕΑ.

Επίσης, η εναλλαγή ακραίων καιρικών φαινομένων που προκαλούν αστάθεια στην τροφοδοσία των συστημάτων ενέργειας από τις ανανεώσιμες πηγές. Μαζί και το κλείσιμο και η υποβάθμιση μεγάλων ορυχείων, που έχει οδηγήσει στη μείωση των διαθέσιμων ποσοτήτων γαιάνθρακα. Αλλά και οι γεωπολιτικές αντιθέσεις που μπλοκάρουν τις εισαγωγές και τις εξαγωγές, όπως συμβαίνει στην περίπτωση της Κίνας και της Αυστραλίας.

Όπως και να έχει, το αποτέλεσμα είναι ορατό. Η τιμή του άνθρακα στη βορειοδυτική Ευρώπη έφτασε στις αρχές του καλοκαιριού στο υψηλότερο επίπεδο από το 2011, έχοντας αυξηθεί κατά 64% από τις αρχές του έτους. Η αύξηση στην τιμή του υψηλής θερμικής απόδοσης αυστραλιανού άνθρακα είναι ακόμη μεγαλύτερη το ίδιο διάστημα και φτάνει στο 80%, ενώ για τις ποσότητες που προέρχονται από το Νότιο Αφρική το ποσοστό διαμορφώνεται στο 44% – ρεκόρ δεκαετίας και στις δύο περιπτώσεις.

Οι εκπομπές και το χρηματιστήριο ρύπων

Η τάση αυτή μάλιστα δεν είναι καθόλου δεδομένο ότι θα ανακοπεί σύντομα – το αντίθετο. Σύμφωνα πάλι με την ΙΕΑ, η παραγόμενη από μονάδες άνθρακα ηλεκτρική ενέργεια αναμένεται φέτος να αυξηθεί κατά 5%, ξεπερνώντας τα προ πανδημίας επίπεδα, προσθέτοντας ένα επιπλέον 3% το 2022.

Όπως εύκολα καταλαβαίνει δε κανείς, αυτό θα οδηγήσει σε περαιτέρω αύξηση των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα και άλλων «αερίων του θερμοκηπίου» στην ατμόσφαιρα, επιταχύνοντας την αύξηση της μέσης θερμοκρασίας στην επιφάνεια της γης. Απομακρύνοντας, έτσι, την επίτευξη των στόχων που έχουν τεθεί.

Ειδικά δε για την Ευρώπη, προκαλεί εντύπωση το γεγονός ότι αυτό συμβαίνει τη στιγμή που η τιμή του διοξειδίου στο χρηματιστήριο ρύπων ανεβαίνει διαρκώς – ξεπερνώντας ήδη τα 50 ευρώ ανά μετρικό τόνο, μια αύξηση της τάξης του 69% από τις αρχές του έτους. Κάτι που σημαίνει, πρακτικά, ότι η ρύπανση κοστίζει και μάλιστα πολύ.

Όχι, όμως, τόσο πολύ ώστε να αποτρέψει τους ενδιαφερόμενους από το να συνεχίζουν να αγοράζουν μεγάλες ποσότητες άνθρακα. Ιδού γιατί, όπως το εξηγεί η Wall Street Journal: «Θεωρητικά, οι υψηλές τιμές για τις εκπεμπόμενες ποσότητες θα έπρεπε να μειώσουν τη ζήτηση για θερμικό άνθρακα, που παράγει υπερδιπλάσιο διοξείδιο σε σύγκριση με το φυσικό αέριο. Όμως, η κατανάλωση έχει αυξηθεί, επειδή έχουν ανέβει οι τιμές τόσο του αερίου όσο και της παραγόμενης ισχύος. Έτσι, έχει γίνει λιγότερο επικερδής η κατανάλωση φυσικού αερίου από την ενίσχυση του μεριδίου του άνθρακα και του λιγνίτη».

Δύσκολη εξίσωση

Η παραπάνω εικόνα, εκτός των άλλων, εξηγεί και την επιφυλακτική έως αρνητική στάση αρκετών χωρών απέναντι στις πιέσεις να αναλάβουν συγκεκριμένες δεσμεύσεις για μείωση των αερίων του θερμοκηπίου που εκπέμπουν. Με πρώτες και καλύτερες την Κίνα και την Ινδία – αλλά και την Πολωνία και την Τσεχία στην ΕΕ.

Η κατάσταση, λοιπόν, είναι δύσκολη, όπως διαπιστώνουν και οι Financial Times: «Η επιστροφή του θερμικού άνθρακα, που καταναλώνεται σε μονάδες παραγωγής ηλεκτρισμού, υπογραμμίζει τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν οι κυβερνήσεις στην προσπάθειά τους να στραφούν προς καθαρότερες μορφές ενέργειας. Παρά το γεγονός ότι οι ανανεώσιμες μορφές, όπως η ηλιακή και αιολική, αυξάνονται ταχύτατα, δυσκολεύονται να ανταποκριθούν στην αύξηση της ζήτησης και επιτρέπουν στα ορυκτά καύσιμα να καλύπτουν το κενό».