Γαλλία εναντίον Βρετανίας – Τι σημαίνουν οι… ναυμαχίες για τα ψάρια και τα χτένια στην Μάγχη;

Έχουμε συνηθίσει χώρες να φτάνουν στα όρια ακόμη και της ένοπλης αντιπαράθεσης για την κατοχή και εκμετάλλευση πλουτοπαραγωγικών πηγών. Μόνο που συνήθως όταν το σκεφτόμαστε αυτά στο νου μας έρχονται π.χ. τα αποθέματα πετρελαίου του Κουβέιτ και όχι τα προς αλίευση λαχταριστά χτένια (scallops) γύρω από τα νησιά της Μάγχης.

Και αυτό παρότι πολύ σημαντικά για τις μικρές κοινότητες που εμπλέκονται στην παραγωγή τους, στην πραγματικότητα αντιπροσωπεύουν εξαιρετικά μικρό ποσοστό τόσο της βρετανικής όσο και της γαλλικής οικονομίας.

Παρ’ όλα αυτά το ζήτημα αυτό έχει αποκτήσει ιδιαίτερη φόρτιση και αποτελεί έναν από τους μεγαλύτερους πονοκεφάλους στις ευρωβρετανικές σχέσεις.

Το ιστορικό βάθος της αντιπαράθεσης

Είναι γνωστό ότι στα μάτια ιδίως της παλαιότερης βρετανικής κοινής γνώμης, το στενό της Μάγχης αντιμετωπίστηκε πάντα ως ένα πολύ σημαντικό σύνορο: «Ομίχλη στη Μάγχη, αποκόπηκε η Ήπειρος», ήταν κάποτε ένας χαρακτηριστικό τίτλος εφημερίδα που αποτύπωνε μια ιδιότυπη οπτική για την γεωγραφία.

Ωστόσο, την ίδια στιγμή πάντα υπήρχε το ζήτημα των νησιών της Μάγχης ή πιο σωστά των Αγγλονορμανδικών νήσων. Αυτά βρίσκονται ποιο κοντά στις νορμανδικές ακτές σε σχέση με τις βρετανικές αλλά αποτελούν Κτήση του Βρετανικού Στέμματος, παρότι δεν συμπεριλαμβάνονται στην κρατική επικράτεια της Μεγάλης Βρετανίας και γι’ αυτό δεν αποτέλεσαν ποτέ τμήμα της ΕΕ τα δύο βαϊλάτα στα οποία χωρίζονται, αυτό του Τζέρσεϊ και αυτό του Γκέρνσεϊ.

Το τελευταίο δεν αποτέλεσε και απαραιτήτως πρόβλημα γιατί εκτός όλων των άλλων επέτρεψε στο Τζέρσεϊ να είναι ένας ιδιαίτερα σημαντικός φορολογικός παράδεισος.

Εκτός από τον τουρισμό τα νησιά αυτά θεωρούνται ιδιαίτερα σημαντικοί ψαρότοποι. Επίσης οι υπόλοιπες σχέσεις τους με τις ακτές της Νορμανδίας είναι αναπτυγμένες. Το 95% της ηλεκτρικής ενέργειας των νήσων της Μάγχης προέρχεται από τις γαλλικές ακτές με υποθαλάσσια καλώδια, ενώ πολύ συχνά τουριστικά πλοία και γιοτ έρχονται από τις γαλλικές ακτές στα νησιά. Άλλωστε, η κουλτούρα των νησιών διατηρεί έντονα νορμανδικά στοιχεία.

Ως προς την αλιεία, ιδίως των οστρακοειδών υπάρχει μια μακρά ιστορία συμφωνιών που ανάγεται στο 1839 όταν υπογράφηκε η πρώτη συμφωνία για το ζήτημα των οστρακοειδών και επέτρεπε και σε Γάλλους ψαράδες να πηγαίνουν στα νησιά. Στο τελευταίο τέταρτο του 20^ου αιώνα, η εντατικοποίηση της αλίευσης και η μείωση των αποθεμάτων αλιευμάτων επέβαλε την ανάγκη πολύ συγκεκριμένων συμφωνιών για τη βιώσιμη αλιεία.

Το αποκορύφωμα αυτών των διαπραγματεύσεων ήταν η Συμφωνία του Κόλπου της Γκρανβίλ που υπογράφτηκε το 2000 και τέθηκε σε ισχύ το 2004. Η συμφωνία αυτή ήταν ανάμεσα στη Μεγάλη Βρετανία και την Γαλλία και όριζε τα σχετικά με την κατανομή των αδειών αλίευσης σε γαλλικά αλιευτικά.

Μετά το τέλος της μεταβατικής περιόδου του Brexit, δηλαδή στις 31 Ιανουαρίου 2021, η συμφωνία του Κόλπου της Γκρανβίλ έπαψε να ισχύει και το θέμα ρυθμιζόταν πια στο πλαίσιο της συμφωνίας ανάμεσα στη Βρετανία και την ΕΕ για το εμπόριο και τη συνεργασία.

Στο πλαίσιό της το Τζέρσεϊ ανέλαβε τον πλήρη έλεγχο των χωρικών υδάτων του και διαπραγματεύτηκε ένα νέο σύστημα για τη χορήγηση αδειών στα γαλλικά αλιευτικά, με βασικό επιχείρημα την ανάγκη βιώσιμης αλιείας.

Η διάχυτη αίσθηση ότι το Τζέρσεϊ θα περιόριζε τις άδειες οδήγησε στην κινητοποίηση δεκάδων γαλλικών αλιευτικών στις 6 Μαΐου σε λιμάνι του Τζέρσεϊ, ενώ στην περιοχή είχαν σπεύσει περιπολικά του Βασιλικού Βρετανικού και του Γαλλικού Ναυτικού. Μέλος μιας θεατρικής ομάδας του Τζέρσεϊ ειδικευμένης στην αναπαράσταση ιστορικών στιγμών, πυροβόλησε με μουσκέτο από το Κάστρο Ελίζαμπεθ. Σε απάντηση τα γαλλικά λιμάνια έκλεισαν για αλιευτικά από το Τζέρσεϊ, ενώ στο μεταξύ στη γαλλική πλευρά είχαν υπάρξει διάφορες φωνές που ζητούσαν κυρώσεις, συμπεριλαμβανομένης της διακοπής της παροχής ηλεκτρικής ενέργειας.

Αυτό οδήγησε τους επόμενους μήνες σε νέους γύρους συζητήσεων και διαπραγματεύσεων για το θέμα.

Η τρέχουσα κρίση

Η τρέχουσα κρίση προκλήθηκε στο ίδιο φόντο των περιορισμένων αδειών που και οι δύο πλευρές δίνουν για αλίευση στα αντίστοιχα αλιευτικά σκάφη. Η Γαλλία κατηγορεί την Βρετανία ότι δεν αφήνει όλα τα γαλλικά αλιευτικά που ψάρευαν τα προηγούμενα χρόνια να συνεχίσουν να ψαρεύουν στα νησιά της Μάγχης και αντίστοιχα η Βρετανία κατηγορεί τη Γαλλία ότι δεν αφήνει βρετανικά πλοία να ψαρεύουν σε γαλλικούς ψαρότοπους όπου έχουν νόμιμο δικαίωμα.

Λάδι στη φωτιά έριξε η σύλληψη μιας μηχανότρατας ειδικευμένης στο ψάρεμα χτενιών που οδηγήθηκε στη Χάβρη για να ασκηθεί δίωξη σε βάρος του καπετάνιου για παράνομη αλιεία σκάφους προερχόμενου από χώρα εκτός ΕΕ, παρότι η πλοιοκτήτρια εταιρεία επιμένει ότι είχε άδεια και γραφειοκρατικό λάθος αφαίρεσε το σκάφος από τη σχετική λίστα.

Η μηχανότρατα Cornelis Gert Jan, «πέτρα του σκανδάλου» της τελευταίας αντιπαράθεσης

Ο πειρασμός του εθνικισμού και οι γαλλικές εκλογές

Και στις δύο χώρες οι πολιτικές ελίτ σπανίως αφήνουν χαμένη μια ευκαιρία για την επίδειξη εθνικιστικών αντανακλαστικών, ιδίως όταν αφορούν την άλλη πλευρά της Μάγχης.

Ο αρμόδιος Βρετανός υπουργός Περιβάλλοντος, Τζορτζ Γιούστις, ένθερμος υποστηρικτής του Brexit, κατηγόρησε τη Γαλλία για «προκλητικές δηλώσεις», ενώ το βρετανικό υπουργείο Εξωτερικών κάλεσε τον Γάλλο πρέσβη στο Λονδίνο για εξηγήσεις, την ώρα που δύο περιπολικά του Βασιλικού Ναυτικού βρίσκονται σε κατάσταση υψηλής ετοιμότητας.

Από την άλλη, όλα αυτά δείχνουν να έχουν να κάνουν και με τις επερχόμενες γαλλικές εκλογές. Με τον Μακρόν να αντιμετωπίζει έντονη πίεση στα δεξιά του και από την Λεπέν και από τον Ζεμούρ πλέον, είναι προφανές ότι η γαλλική κυβέρνηση δεν θέλει να δώσει την εικόνα ότι αφήνει τους γάλλους ψαράδες «απροστάτευτους» και ότι είναι έτοιμη να προχωρήσει σε «αντίποινα».