Πολιτικά διδάγματα από την Πορτογαλία

«Η πολιτική κρίση στην Πορτογαλία απειλεί τη σταθερότητα της κυβέρνησης», εκτιμά η συνεργάτρια των «Financial Times» στη Λισαβόνα. Με αφορμή, βεβαίως, την καταψήφιση του σχεδίου προϋπολογισμού για το 2022 που παρουσίασε η κυβέρνηση του σοσιαλιστή Αντόνιο Κόστα από τους δύο εξ’ αριστερών συνοδοιπόρους της – το ΚΚ Πορτογαλίας και το Αριστερό Μπλόκο.

Η εξέλιξη είναι πολύ πιθανό να οδηγήσει τη χώρα σε πρόωρες εκλογές, κάτι το οποίο θα κριθεί από τα όσα πει ο Μαρτσέλο Ρέμπελο ντε Σόουζα, πρόεδρος της Δημοκρατίας και πολιτικός αντίπαλος του Κόστα, την ερχόμενη Πέμπτη. Τότε που οι περισσότεροι αναμένουν (χωρίς να είναι βέβαιοι) πως θα προχωρήσει στη διάλυση της Βουλής, ενεργοποιώντας τη συνταγματική διάταξη που προβλέπει κάλπες εντός 60 ημερών.

Πώς, όμως, προέκυψε αυτή η κρίση, στη μικρότερη από τις δύο χώρες της Ιβηρικής – η οποία, μάλιστα, θεωρούνταν από τα «καλά παιδιά» της ΕΕ, από τότε που ο Κόστα ανέλαβε τη διακυβέρνηση, το 2015; Ποιοι ευθύνονται και τι επιδιώκουν; Και ποια είναι τα πολιτικά μηνύματα για την υπόλοιπη Ευρώπη, συμπεριλαμβανομένης φυσικά της Ελλάδας;

Η πραγματικότητα ίσως είναι κάπως διαφορετική από αυτή που παρουσιάζει το άρθρο των «FT» και η πλειονότητα των ευρωπαϊκών ΜΜΕ. Κι αυτό διότι πολλά δείχνουν ότι ο Κόστα ενήργησε ως έμπειρος παίκτης στην πολιτική σκακιέρα, στήνοντας παγίδα στους αντιπάλους του: Προκάλεσε μια δική του «θυσία» (την ήττα στη Βουλή), με στόχο να κάνει ρουά-ματ στις επόμενες εκλογές. Σημειώνεται ότι ο νυν πρωθυπουργός και το Σοσιαλιστικό Κόμμα δεν κατάφεραν το 2019 να διασφαλίσουν την απόλυτη πλειοψηφία για μόλις 8 έδρες, καθώς συγκέντρωσαν 108 από τις 230 συνολικά που έχει η Βουλή. Εκτιμούν, ωστόσο, πως αυτό δεν θα επαναληφθεί, βοηθούντος και του εκλογικού συστήματος, που μοιάζει αλλά δεν είναι απλή αναλογική – εάν ήταν, άλλωστε, τότε πριν από δύο χρόνια θα έπρεπε να είχαν πάρει μόνο 85 έδρες.

Οποιες και αν είναι οι εξελίξεις των επόμενων ημερών, ο Κόστα έχει στήσει με μαεστρία το σκηνικό, κάτι που αποτυπώνεται και στις δημοσκοπήσεις, οι οποίες τον φέρνουν να πλησιάζει το 40%, έναντι 36,4% το 2019. Κι αυτό, διότι έχει καταφέρει να βρεθεί σε θέση από την οποία να αντλεί ψηφοφόρους και από τα δεξιά και από τα αριστερά του.

Για του λόγου το αληθές, η εικόνα στην κοινωνία είναι ότι συγκρούεται με όλους, αντιστεκόμενος στις «ακραίες» θέσεις τους και αντιπροσωπεύοντας τη μοναδική φωνή λογικής στην Πορτογαλία. Δεν είναι τυχαίο ότι τη στιγμή που οι αριστεροί εταίροι του τον κατηγορούν ότι πρόδωσε τη συμφωνία που είχε κάνει μαζί τους και με τα συμφέροντα της κοινωνικής πλειοψηφίας, οι μεγαλύτερες εργοδοτικές οργανώσεις θεωρούν ότι αδιαφορεί για τα αιτήματα και τα συμφέροντά τους. «Οι εργοδότες κήρυξαν πόλεμο στην κυβέρνηση», όπως έγραφε ο πρωτοσέλιδος τίτλος μιας εφημερίδας την προηγούμενη εβδομάδα.

Αυτοί, πάντως, που φαίνεται να την έχουν πατήσει για τα καλά είναι το ΚΚ και το Αριστερό Μπλόκο. Εκτός από την οδυνηρή ήττα την οποία υπέστησαν στις πρόσφατες δημοτικές εκλογές, βλέπουν τα δημοσκοπικά ποσοστά τους να κατρακυλούν – κάτι που πιθανώς δεν θα ανακοπεί από τη «σκληρή» στάση στο ζήτημα του προϋπολογισμού. Προσφέρουν, έτσι, μια ακόμη απόδειξη των καταστροφικών συνεπειών που έχει ο «κυβερνητισμός» για τις δυνάμεις της Αριστεράς και δη της ριζοσπαστικής – και μάλιστα σε πλαίσιο που επιβάλλουν άλλοι.

Εχει προηγηθεί, όπως είναι γνωστό, ανάλογη οδυνηρή εμπειρία από δύο άλλες ευρωπαϊκές χώρες: Αφενός τη Γαλλία, όπου Μιτεράν και Ζοσπέν λεηλάτησαν το άλλοτε κραταιό ΚΚ τις δεκαετίες του ’80 και του ’90, με αποτέλεσμα σήμερα να αντιπροσωπεύει μια πρακτικά ασήμαντη πολιτική δύναμη. Και αφετέρου τη γειτονική Ισπανία, όπου τα υπουργιλίκια στελεχών του εκεί όμορου κόμματος, διαμέσου των Unidas Podemos και της συνεργασίας τους με τους Σοσιαλιστές του Πέδρο Σάντσεθ, έχουν επίσης καταστροφικά αποτελέσματα για την επιρροή του (όπως και των Podemos).

Ε, πώς να γίνει; Στην πολιτική δεν μπορεί να είσαι διαρκώς τα πάντα και με όλους. Ειδικά όταν κάποιες φορές (όχι, πάντως, στην Πορτογαλία…) φτάνεις να δίνεις χέρι και σε ακροδεξιάς προέλευσης εταίρους. Ή παπάς, παπάς ή ζευγάς, ζευγάς.