Η Ευρώπη σε «σταυροδρόμι» το 2022 – Ποια κατεύθυνση θα πάρει;

Το 2022 θα είναι μια κρίσιμη χρονιά για την Ευρώπη – όχι δημοσιογραφική αδεία, αλλά κυριολεκτικά. Οι νέες πολιτικές ισορροπίες, η εικόνα της οικονομίας και η πορεία της πανδημίας θα κρίνουν, σε μεγάλο βαθμό, την πορεία της ΕΕ και του ευρώ τα επόμενα χρόνια.

Σε πολιτικό επίπεδο, η διαπίστωση είναι περίπου αυτονόητη. Στη Γερμανία, για παράδειγμα, η νέα κυβέρνηση του Όλαφ Σολτς θα αναγκαστεί να αφήσει τις διακηρύξεις και να ανοίξει τα χαρτιά της ενόψει των μεγάλων και σημαντικών αποφάσεων που πρέπει να ληφθούν. Για να μας δείξει, έτσι, τι πραγματικά πρεσβεύει σε όλα τα ανοιχτά μέτωπα – από τη δημοσιονομική μέχρι την εξωτερική πολιτική και από την ενέργεια μέχρι την αντιμετώπιση των «κακών παιδιών» της Ευρώπης.

Το αβέβαιο βήμα Μακρόν και Ντράγκι

Στη Γαλλία, την ίδια στιγμή, η επανεκλογή του Εμανουέλ Μακρόν προεδρικές εκλογές του Απριλίου έχει πάψει, για την ώρα τουλάχιστον, να θεωρείται δεδομένη, ειδικά μετά την παρουσία στο σκηνικό της υποψήφιας των Ρεπουμπλικάνων, Βαλερί Πεκρές. Στην περίπτωση δε που υπάρξει ανατροπή, τότε θα πρέπει να αναμένουμε σήμα και από το Παρίσι για την ευρωπαϊκή του πολιτική, καθώς οι μεγαλεπήβολοι στόχοι του νυν προέδρου θα επανεξεταστούν.

Στην Ιταλία, επίσης, η φημολογία περί μεταπήδησης του Μάριο Ντράγκι στην προεδρία, στις αρχές του έτους, προκαλεί μια αυτονόητη νευρικότητα στις Βρυξέλλες και έντονη πολιτική κινητικότητα στη Ρώμη. Η αιτία είναι απλή: Η παρουσία του «σούπερ Μάριο» στην κεφαλή μιας κυβέρνησης εθνικής ενότητας αντιμετωπιζόταν ως η καλύτερη εγγύηση για την φιλοευρωπαϊκή στάση της Ιταλίας και για τη «χρηστή» διαχείριση των 200 δισ. του Ταμείου Ανάκαμψης, ενώ ενδεχόμενη επικράτηση των ακροδεξιών και ευρωσκεπτικιστών Ματέο Σαλβίνι και Τζόρτζια Μελόνι αλλάζει τα δεδομένα.

Αβέβαιο είναι, ταυτόχρονα, και το μέλλον της κυβέρνησης μειοψηφίας του Πέδρο Σάντσεθ στην Ισπανία, την τέταρτη μεγαλύτερη χώρα της ΕΕ, όπου οι κρίσεις διαδέχονται η μία την άλλη και η αντιπολίτευση έχει πάρει κεφάλι δημοσκοπικά.

Ταυτόχρονα, για την Πολωνία και την Ουγγαρία (στην δεύτερη το 2022 είναι επίσης εκλογικό έτος), είναι κάτι παραπάνω από προφανές ότι το μπρα-ντε-φερ με την Κομισιόν δεν μπορεί να συνεχιστεί επ’ αόριστον. Πρακτικά, στη διάρκεια της νέας χρονιάς, οι Βρυξέλλες και οι ισχυροί των «27» θα κληθούν να αποφασίσουν εάν θα απομονώσουν πλήρως τις δύο χώρες και τους συνοδοιπόρους τους – κι αυτές, με τη σειρά τους, εάν θα επιλέξουν ή όχι ένα δρόμο ανάλογο του Brexit.

Το στοίχημα του Συμφώνου Σταθερότητας

Στο μέτωπο της οικονομίας, από την άλλη, οι εξελίξεις προδιαγράφονται επίσης σημαντικές. Είναι γνωστό, άλλωστε, πως το 2022 έχει κηρυχθεί και επισήμως από την Κομισιόν ως έτος μεταρρύθμισης του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης, που αποτελεί τον ακρογωνιαίο λίθο του δημοσιονομικού «δόγματος» της ΕΕ.

Εδώ, όπως εύκολα μπορεί να υποθέσει ο καθένας, η αναμέτρηση θα είναι σκληρή, καθώς τα συμφέροντα των διάφορων (και γνωστών από το παρελθόν) στρατοπέδων όχι απλώς δεν ταυτίζονται, αλλά συχνά αποδεικνύονται ανταγωνιστικά. Καθώς δε τώρα είναι η μεγάλη ευκαιρία για να πάρουν το πάνω χέρι εκείνοι που δεν το είχαν τα προηγούμενα χρόνια, ουδείς πρόκειται να υποχωρήσει εύκολα.

Το άρθρο που δημοσιεύτηκε στις 23 Δεκεμβρίου στους Financial Times και φέρει τις υπογραφές των Μακρόν και Ντράγκι μαρτυρά ότι ο ευρωπαϊκός «Νότος» είναι αποφασισμένος να διεκδικήσει αρκετά παραπάνω. Ειδικά δε στην περίπτωση που οι δύο ηγέτες παραμείνουν σε ρόλο «οδηγού» στις χώρες τους, η πρόκληση θα είναι σοβαρή για τους «Βόρειους» και τους αποκαλούμενους «frugals».

Μάχη και για τα ευρωομόλογα

Η αλλαγή των ανώτατων επιτρεπτών ορίων του δημόσιου χρέους (σήμερα στο 60% του ΑΕΠ) και του δημοσιονομικού ελλείμματος (σήμερα στο 3%), όπως επίσης και η ταχύτητα «αναπροσαρμογής» μετά την τριετή χαλαρότητα της πανδημίας, θα βρεθούν αντικειμενικά στο επίκεντρο. Κάτι ανάλογο θα συμβεί και με τα νέα «εργαλεία» που αξιοποιήθηκαν για να αντιμετωπιστεί η τελευταία κρίση.

«Το πρόγραμμα Next Generation EU αποτέλεσε μια επιτυχία – τόσο στην εκτίμηση της ποιότητας των δημόσιων δαπανών όσο και στον τρόπο χρηματοδότησης. Ως τέτοιο δε προσφέρει ένα χρήσιμο οδηγό για τη συνέχεια. Νέες προτάσεις θα απαιτήσουν μια σε βάθος συζήτηση, που δεν θα καλύπτεται από ιδεολογίες, με στόχο την καλύτερη εξυπηρέτηση των συμφερόντων της ΕΕ στο σύνολό της», γράφουν χαρακτηριστικά στο άρθρο τους ο Γάλλος πρόεδρος και ο Ιταλός πρωθυπουργός.

Εμμέσως πλην σαφώς, είναι σαφές ότι οι δύο ηγέτες αναφέρονται (και) στα ευρωομόλογα που εκδίδονται προκειμένου να χρηματοδοτηθεί το Ταμείο Ανάκαμψης. Προτείνουν δε αυτά να μονιμοποιηθούν – κάτι, όμως, που προκαλεί… αλλεργία σε αρκετές πρωτεύουσες, μαζί και στο Βερολίνο, όπου ο Κρίστιαν Λίντνερ ετοιμάζει τα όπλα του.

Η πανδημία κρίνει τα πάντα

Όσον αφορά στην πανδημία της Covid-19, όλοι ελπίζουν (χωρίς να είναι και σίγουροι, πάντως…) ότι το 2022 θα είναι το τελευταίο έτος κατά το οποίο θα σφραγίσει τις ζωές μας. Το σίγουρο είναι, σε κάθε περίπτωση, ότι η πορεία της συνδέεται άμεσα και με τις εξελίξεις στα δύο προηγούμενα μέτωπα – της πολιτικής και της οικονομίας.

Με άλλα λόγια: Στον βαθμό που η σφοδρότητά της, επιτέλους, εκτονωθεί και μετατραπεί σε μια «κοινή» λοίμωξη, τότε η πατρίδα ίσως μπορεί ακόμη να σωθεί. Αντιθέτως, εάν επιμείνει και το ένα κύμα συνεχίσει να διαδέχεται το άλλο, τότε οι συνέπειες είναι απρόβλεπτες. Οι μαζικές και βίαιες διαδηλώσεις (προς το παρόν, κυρίως με ακροδεξιό περιεχόμενο) κατά των περιοριστικών μέτρων και των lockdown, καθώς και το σοκ στις αερομεταφορές και τον τουρισμό από τις χιλιάδες ακυρώσεις πτήσεων κατά το τριήμερο των Χριστουγέννων αποδεικνύουν, αν μη τι άλλο, του λόγου το αληθές.

Πόλεμος, ΝΑΤΟ και ενέργεια

Τέλος, οι «27» της ΕΕ δεν μπορούν παρά να έχουν διαρκώς στραμμένο το βλέμμα τους και στις εξελίξεις στα βορειοανατολικά τους σύνορα. Εκεί, δηλαδή, όπου βρίσκεται η Ουκρανία, η χώρα για την οποία οι ΗΠΑ επιμένουν ότι απειλείται άμεσα με στρατιωτική εισβολή από την πλευρά της Ρωσίας.

Δεν χωράει αμφιβολία ότι ένας πόλεμος σε εκείνη την περιοχή θα κοστίσει ακριβά στους Ευρωπαίους. Ως κράτη-μέλη του ΝΑΤΟ, άλλωστε, θα βρεθούν προ εξαιρετικά δύσκολων και επώδυνων αποφάσεων. Ως βασικοί παραλήπτες του πετρελαίου και του φυσικού αερίου της Ρωσίας, από την άλλη, θα απειληθούν από μια άνευ προηγουμένου ενεργειακή κρίση, η οποία μπορεί να δώσει τη χαριστική βολή στις ήδη εύθραυστες πολιτικές και οικονομικές ισορροπίες.

Προσδεθείτε, λοιπόν! Το 2022 έρχεται με φόρα.