Η ουκρανική κρίση και η ενεργειακή «σπαζοκεφαλιά» της Ε.Ε.

«Φοβόμαστε ότι αυτή η ιστορία δεν έχει τελειώσει», προέβλεψε ο επικεφαλής της ευρωπαϊκής διπλωματίας, Ζοζέπ Μπορέλ για την επιδεινούμενη κρίση στην Ουκρανία, καθώς η Ε.Ε. ανακοίνωνε την πρώτη δέσμη κυρώσεων κατά της Ρωσίας.

«Ο κίνδυνος μιας σύγκρουσης είναι υπαρκτός», προσέθεσε, «και πρέπει να τον αποτρέψουμε με κάθε κόστος».

Στο μεσοδιάστημα, η Γερμανία είχε «παγώσει» τη διαδικασία αδειοδότησης του γερμανο-ρωσικού αγωγού Nord Stream 2. Απόφαση, έναντι της οποίας η Μόσχα απείλησε με σημαντική περαιτέρω αύξηση της τιμής του φυσικού

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εμφανίστηκε καθησυχαστική. «Ο Nord Stream 2 δεν λειτουργεί ακόμη και δεν μεταφέρει ενέργεια στην Ευρώπη. Δεν είναι μια διαφορετική πηγή, είναι ένας διαφορετικός αγωγός από έναν υπάρχοντα προμηθευτή… Δεν υπάρχει καμία αλλαγή στην τρέχουσα κατάσταση», δήλωσε εκπρόσωπος της Κομισιόν κατά την τακτική ενημέρωση τύπου.

Πράγματι, παραμένει σε λειτουργία ο Nord Stream 1 και άλλοι αγωγοί, που τροφοδοτούν με ρωσικό φυσικό αέριο την Ευρώπη, εξασφαλίζοντας παράλληλα σημαντικά έσοδα για τη Μόσχα.

Μόλις την περασμένη εβδομάδα, ωστόσο, η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν κατήγγειλε από βήματος της Διάσκεψης του Μονάχου τον ρωσικό κρατικό ενεργειακό κολοσσό Gazprom ότι «προσπαθεί σκόπιμα να αποθηκεύσει και να παραδώσει όσο το δυνατόν λιγότερο» φυσικό αέριο, «ενόσω οι τιμές και η ζήτηση εκτοξεύονται στα ύψη».

Με το βλέμμα στραμμένο, πάντως, στην αύξηση των αποστολών υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG) και στον μέχρι στιγμής σχετικά ήπιο χειμώνα στην Ευρώπη -που βοηθά στην επιβράδυνση της εξάντλησης των αποθεμάτων- η φον ντερ Λάιεν εξέφρασε την εκτίμηση ότι οι «27» θα μπορούσαν να αντέξουν ακόμη και την πλήρη διακοπή της ροής του ρωσικού φυσικού αερίου.

Στο ίδιο μήκος κύματος, ο Γερμανός υπουργός Οικονομίας και Κλίματος, Ρόμπερτ Χάμπεκ, δήλωσε ότι η χώρα του θα μπορεί να τα καταφέρει εν τέλει χωρίς ρωσικό φυσικό αέριο, εφόσον  χρειαστεί.

Αρχικά θα μεταφραζόταν σε «ένα τεράστιο κενό» στην αγορά ενέργειας, με συνέπεια «αρχικά την αύξηση της τιμής», παραδέχθηκε.

Παρ’ όλα αυτά, προσέθεσε, το φυσικό αέριο της Gazprom θα μπορούσε να «αντισταθμιστεί» από άλλους παραγωγούς και ενεργειακές πηγές.

Αναλυτές προειδοποιούν ότι αυτή είναι η μισή αλήθεια…

Μία δύσκολη «εξίσωση»

Έως και σήμερα, η Ε.Ε. εισάγει κατά μέσο όρο το 40% του φυσικού αερίου που καταναλώνει από τη Ρωσία, με την «κυριαρχία» της τελευταίας σε αυτό τον τομέα είναι πια «εδραιωμένη στα κράτη της Βαλτικής, στη Γερμανία, στην Ιταλία και σε τμήματα της νοτιοανατολικής Ευρώπης», όπως παρατηρεί το AP.

Καθώς μάλιστα οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας συσσωρεύονται με αργούς ρυθμούς και ο άνθρακας ή άλλα ορυκτά καύσιμα καταργούνται σταδιακά -στο πλαίσιο της μετάβασης προς την κλιματική ουδετερότητα- η Ε.Ε. συνεχίζει να εξαρτάται (αν και ανισομερώς μεταξύ των «27»)  φυσικό αέριο: προσφάτως μετονομασθέν ως «πράσινο» από την Κομισιόν.

Η υφιστάμενη κρίση «δείχνει πόσο ευάλωτη είναι η Ευρώπη, έπειτα από χρόνια περιορισμένης προόδου στην ολοκλήρωση της επονομαζόμενης Ενεργειακής Ενωσης», επισημαίνει το διεθνές πρακτορείο.

Ένα όραμα από το 2015 για τη διασυνοριακή διανομή φυσικού αερίου και ηλεκτρικής ενέργειας σε προσιτές τιμές -υπενθυμίζει- με διαφοροποιημένους προμηθευτές και στόχο την επίτευξη των στόχων για το κλίμα.

Τώρα, με τα αποθέματα φυσικού αερίου χαμηλά και τις ανησυχίες ότι ένας πόλεμος στην Ουκρανία θα μπορούσε να διακόψει τη ροή φυσικού αερίου στους ρωσικούς αγωγούς, η Ε.Ε. επικεντρώνεται σε (ουδόλως φθηνές) προμήθειες LNG,  μέσω πλοίων και τερματικών σταθμών, αναζητώντας εναλλακτικές πηγές σε χώρες όπως οι ΗΠΑ, το Κατάρ, το Αζερμπαϊτζάν, η Αλγερία, η Νιγηρία ή ακόμη και η μακρινή Ιαπωνία ή η Νότια Κορέα.

Μέσα στον Ιανουάριο, οι ευρωπαϊκές εισαγωγές υγροποιημένου φυσικού αερίου έσπασαν κάθε ρεκόρ τον Ιανουάριο, φτάνοντας τα 11 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα.

Οι παραδόσεις διπλασιάστηκαν σε ετήσια βάση.

Σχεδόν οι μισές ήταν από τις ΗΠΑ, που βλέπουν το μερίδιό τους στην αγορά να μεγαλώνει.

Σκληρός ανταγωνισμός, μικρή προσφορά

Για να εξασφαλίσει αυτές τις ποσότητες, η Ευρώπη καλείται συνήθως να ανταγωνιστεί με άλλους αγοραστές, κυρίως από την Ασία, καθώς οι οικονομίες ανεβάζουν «στροφές» στη νέα φάση της πανδημίας.

Αυτές οι διακυμάνσεις στη ζήτηση προκαλούν εν τω μεταξύ απότομες αυξήσεις των τιμών.

Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, και δεδομένων ήδη υπογεγραμμένων συμβολαίων, δύο από τους βασικούς εναλλακτικούς προμηθευτές φυσικού αερίου της Ε.Ε., το Αζερμπαϊτζάν και το Κατάρ, προειδοποιούν νέτα-σκέτα ότι δεν δύναται να καλύψουν βραχυπρόθεσμα το κενό, σε περίπτωση φυσικά που αυτό αίφνης προκύψει με κλείσιμο της «στρόφιγγας» από τη Ρωσία (παρά τις εκ του αντιθέτου εκτιμήσεις των περισσότερων αναλυτών).

Μιλώντας στους Financial Times, ο πρεσβευτής του Αζερμπαϊτζάν στην Ε.Ε., Βακίφ Σαντίκοφ, υπογράμμισε μεν ότι η χώρα του είναι πρόθυμη να αυξήσει τις προμήθειες φυσικού αερίου στην Ευρώπη.

Θα χρειαστεί ωστόσο τουλάχιστον ένα χρόνο, τόνισε, για να αντλήσει νέα αποθέματα στην Κασπία Θάλασσα ή να συνδέσει άλλους πιθανούς προμηθευτές, όπως το Τουρκμενιστάν, στο δίκτυο των αγωγών μεταφοράς φυσικού αερίου στην Ευρώπη. «Δεν θεωρούμε εαυτούς σωτήρες ή ήρωες, που θα καλύψουν όλη την ζήτηση στην Ευρώπη. Αυτό θα ήταν γελοίο», είπε χαρακτηριστικά.

Ακόμη και αν το Αζερμπαϊτζάν χρησιμοποιούσε τη μέγιστη χωρητικότητα του αγωγού προς την Ιταλία, επεσήμανε, δεν θα μπορούσε να καλύψει τα περίπου 150 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα που η Ευρώπη εισάγει από τη Ρωσία σε ετήσια βάση.

Κοντολογίς, ξεκαθάρισε, «δεν μπορούμε να ανταγωνιστούμε τη Ρωσία στην ευρωπαϊκή αγορά».

Προειδοποίησε επίσης ότι οι χώρες δεν θα προσφέρουν τα δικά τους αποθέματα «ως μέσο έκτακτης υποστήριξης ή εφοδιασμού» στην Ευρώπη.

Προς επίρρωση, δε, είχε προηγηθεί ανάλογη προειδοποίηση του υπουργού Ενέργειας του Κατάρ: από τους κορυφαίους παραγωγούς και εξαγωγείς LNG στον κόσμο.

Δεν υπάρχει «καμία χώρα» που θα μπορούσε να αντικαταστήσει τις ρωσικές εξαγωγές φυσικού αερίου στην Ευρώπη, υπογράμμισε ο Σάαντ Αλ Καάμπι.

«Δεν υπάρχει η δυνατότητα να το κάνει αυτό κάποια χώρα με LNG», τόνισε σε δημοσιογράφους, στο περιθώριο ενεργειακού συνεδρίου στη Ντόχα.

Εν μέσω εξάλλου ισχυρών πιέσεων από τις ΗΠΑ στο εμιράτο να συμβάλει στην ενεργειακή απεξάρτηση της Ευρώπης από το ρωσικό φυσικό αέριο, με αποστολές LNG, το Κατάρ έχει ήδη ξεκαθαρίσει ότι κάτι τέτοιο θα απαιτούσε τη συναίνεση μεγάλων πελατών του στην Ασία, με τους οποίους έχει συνάψει μακροπρόθεσμα συμβόλαια, με ρήτρες.

Ακόμη πάντως κι αν την εξασφάλιζε, τονίζουν Καταριανοί αξιωματούχοι, αυτή δεν θα ήταν παρά μια βραχυπρόθεσμη λύση, που δεν θα επαρκούσε για την κάλυψη των ενεργειακών αναγκών της Ευρώπης.

Θα περιοριζόταν στο 10-15%, ανέφερε ενδεικτικά ο Σάαντ Αλ Καάμπι.

Μέσα σε αυτό το πλαίσιο λοιπόν -μετά και τις ανακοινώσεις του Βερολίνου για τον Nord Stream 2- ήρθε και το εκβιαστικό μήνυμα του Ρώσου πρώην προέδρου και πρωθυπουργού, νυν αναπληρωτή επικεφαλής του Συμβουλίου Ασφαλείας της χώρας, Ντμίτρι Μεντβέντεφ, μέσω Twitter, με το οποίο «καλωσόριζε» τους Ευρωπαίους «σε έναν νέο κόσμο, όπου θα πληρώνουν σύντομα 2.000 ευρώ για 1.000 κυβικά μέτρα φυσικού αερίου»…