Ο πόλεμος τέλειωσε τη θεωρία της ειρήνης των… McDonald’s

Στο πλαίσιο των μαζικών παγκόσμιων αντιδράσεων για την πόλεμο στην Ουκρανία η McDonald’s αποφάσισε ότι θα κλείσει προσωρινά και τα 850 καταστήματα της αλυσίδας στη Ρωσία. Εκτός από το τεράστιο ανθρώπινο και κοινωνικό κόστος της εισβολής, η κίνηση αυτή βάζει μεταξύ άλλων οριστικό τέλος στη λεγόμενη άτυπη «οικονομική θεωρία των McDonald’s», σύμφωνα με την οποία η παγκοσμιοποίηση βοηθά τον κόσμο να αποφύγει τους πολέμους, αφού ποτέ μέχρι σήμερα δύο χώρες που είχαν McDonald’s στο έδαφός τους δεν πολέμησαν η μία την άλλη.

Μετά τη δεκαετία του 1990 όταν η Ρωσία έγινε πιο ανοικτή προς τη Δύση και ο Ψυχρός Πόλεμος άρχισε να φτάνει προς το τέλος του, δημιουργήθηκε η λεγόμενη θεωρία αποφυγής συγκρούσεων («Golden Arches Theory of Conflict Prevention», που διατυπώθηκε από τον οικονομολόγο Τόμας Φρίντμαν. Ο ίδιος είχε τότε υποστηρίξει ότι «Καμία από τις χώρες που έχουν και οι δύο McDonald’s δεν έχουν πολεμήσει ποτέ η μία εναντίον της άλλης».

Η με δόση χιούμορ αυτή θεωρία προσέφερε εκείνη την εποχή – αλλά και τα χρόνια που ακολούθησαν – μια εύπεπτη προσέγγιση για μια ευρύτερη πεποίθηση που είχε δημιουργηθεί, πως τα κοινά οικονομικά συμφέροντα και η αυξανόμενη παγκόσμια διασύνδεση θα υπερνικούσαν τους λόγους συγκρούσεων μεταξύ των εθνών.

Διαβάστε επίσης: MacDonald’s: Οι επενδυτές αδιαφορούν για τη μετοχή

«Το ερώτημα που τίθεται από το παράδειγμα των McDonald’s» είχε αναφέρει ο Friedman «είναι εάν υπάρχει ένα σημείο καμπής στο οποίο μια χώρα, με το να ενσωματώνεται στην παγκόσμια οικονομία, με το να γίνεται πιο ανοικτή στις ξένες επενδύσεις και με το να ενδυναμώνει τους καταναλωτές της, περιορίζει μόνιμα την επιθυμία της για ταραχές και προωθεί τον σταδιακό εκδημοκρατισμό και τη διεύρυνση της ειρήνης».

Οπως ανέφερε σε σχετικό αφιέρωμά της η «Ρεπούμπλικα», φαινόταν ότι ο κόσμος βρέθηκε κάποια στιγμή αρκετά κοντά «στην επίτευξη κάποιου είδους καπιταλιστικής ειρήνης: Οι ταχέως αναπτυσσόμενες χώρες θα ήταν τόσο απασχολημένες να κερδίζουν χρήματα που δεν θα είχαν χρόνο – ή ενδιαφέρον – να ξεκινήσουν πόλεμο. Ομως η θεωρία της ειρήνης των McDonald’s θάφτηκε οριστικά από τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία».

Η πρώτη φάση αναστροφής της διαδικασίας παγκοσμιοποίησης τελείωσε με τις τρομοκρατικές επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου 2001. Ηταν σαφές ότι πολλά μέρη του κόσμου δεν ήταν ικανοποιημένα με την απορρόφηση ενός παγκοσμιοποιημένου κόσμου υπό τις συνθήκες που τέθηκαν στην Ουάσιγκτον και τις Βρυξέλλες, όπως στηλιτεύει η ιταλική εφημερίδα.

Το δυτικό μοντέλο. «Η απόρριψη του φιλελεύθερου δυτικού μοντέλου δεν περιορίστηκε στο ριζοσπαστικό Ισλάμ. Η παγκοσμιοποίηση είχε παραβλέψει τη σημασία του πολιτισμού και το ανθρώπινο κόστος της ταχείας οικονομικής αλλαγής. Η πρώτη φάση παγκοσμιοποίησης βασίστηκε στην κλασική οικονομική άποψη του λεγόμενου “συγκριτικού πλεονεκτήματος”: οι Ηνωμένες Πολιτείες – και σε κάποιον βαθμό η Ευρώπη – επέτρεψαν εκατομμύρια θέσεις εργασίας στη βιομηχανία να μετακινηθούν στο εξωτερικό επειδή αυτά τα αγαθά μπορούσαν να παραχθούν σε χαμηλότερη τιμή αλλού. Υποτίμησαν εντελώς την ανθρώπινη καταστροφή για μια γενιά εργαζομένων, καθώς και τη διαβρωτική επίδραση της αυξανόμενης οικονομικής ανισότητας που προκαλείται από την αποβιομηχάνιση» σημειώνεται.

Ο πόλεμος στην Ουκρανία αποτέλεσε έναν ακόμη σταθμό για την άτυπη αυτή οικονομική θεωρία των McDonald’s του Φρίντμαν. Το κλείσιμο των καταστημάτων ξεκίνησε από την εμβληματική τοποθεσία στην πλατεία Πούσκιν, αυξάνοντας την πίεση σε άλλες πολυεθνικές να σταματήσουν τις δραστηριότητές τους στη χώρα μετά την εισβολή στην Ουκρανία.

Το κλείσιμο των εστιατορίων McDonald’s θα έχει επίσης συμβολική σημασία στη Ρωσία, καθώς η πρώτη τοποθεσία όπου άνοιξε το πρώτο τους κατάστημα, στο κέντρο της Μόσχας το 1990, έγινε σύμβολο της ακμής του αμερικανικού καπιταλισμού καθώς έπεφτε η Σοβιετική Ενωση. Η McDonald’s δήλωσε ότι θα συνεχίσει να πληρώνει μισθούς στους 62.000 υπαλλήλους της στη Ρωσία παρακολουθώντας τώρα από άλλη οπτική τις εξελίξεις.