Ανατιμήσεις: Στο τραπέζι προτάσεις για θωράκιση των έργων απέναντι στο ράλι των τιμών

Πονοκέφαλο προκαλούν οι ανατιμήσεις των υλικών στον τεχνικό κλάδο. Η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία επέτεινε την ενεργειακή κρίση, που ούτως ή άλλως απασχολούσε εδώ και μήνες τον κατασκευαστικό κόσμο, με τις τιμές υλικών και πρώτων υλών να έχουν απογειωθεί. Οι φορείς του κλάδου το τελευταίο διάστημα εκφράζουν όλο και εντονότερα τις ανησυχίες τους. Το Υπουργείο Υποδομών και Μεταφορών παρακολουθεί το ζήτημα στενά, αλλά με ψυχραιμία. Πρόσφατα μάλιστα ο υπουργός, κ. Κώστας Καραμανλής, είχε επισημάνει δημόσια ότι όπου χρειαστεί παρέμβαση, αυτή θα γίνει.

Στο τραπέζι της νέας συνάντησης της ηγεσίας του υπουργείου με εκπροσώπους των τεχνικών εταιρειών, την ερχόμενη εβδομάδα, οι προτάσεις των εργοληπτών θα τεθούν πιο συγκεκριμένα και μελετημένα, προκειμένου να διερευνηθούν κοινά αποδεκτές λύσεις, με τις οποίες θα διασφαλιστεί η ολοκλήρωση των έργων.

Έμπειρα στελέχη της αγοράς εκτιμούν ότι τα πλέον επίφοβα έργα είναι εκείνα των μικρότερων αναθετουσών αρχών, δηλαδή δήμων και περιφερειών, στα οποία και παραμένει σε μεγάλο βαθμό η «γάγγραινα» των παράλογα υψηλών εκπτώσεων. Αυτές ξεπερνούν σε πολλές περιπτώσεις το 40% ή ακόμα και το 50%, με αποτέλεσμα η υλοποίηση των έργων να κρέμεται από μία κλωστή, καθώς θα είναι ζημιογόνα για τις εταιρείες που τα έχουν αναλάβει.

Στο κάδρο μπαίνουν και τα έργα για τα οποία οι προσφορές κατατέθηκαν πριν ξεκινήσει το ράλι των ανατιμήσεων, ακόμα δηλαδή και δύο χρόνια πριν, δεδομένου ότι οι διαγωνισμοί στην ελληνική πραγματικότητα αποτελούν σπορ για γερά νεύρα. Σήμερα, η αύξηση στις τιμές των υλικών, οι καθυστερήσεις στις προμήθειες, καθώς και το θολό τοπίο που διαμορφώνει ο πόλεμος έχουν επιβραδύνει τους ρυθμούς εκτέλεσης των έργων.

Ο χορός των ανατιμήσεων

Πριν ακόμη από την εισβολή στην Ουκρανία, οι ανατιμήσεις στα οικοδομικά υλικά κατέγραφαν συνεχόμενα ρεκόρ. Σύμφωνα με τα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ, τον Ιανουάριο, ο γενικός δείκτης τιμών υλικών κατασκευής νέων κτηρίων κατοικιών αυξήθηκε κατά 7,3%, σε σύγκριση με τον ίδιο μήνα του 2021, έναντι μικρής αύξησης 0,3% που σημειώθηκε κατά τη σύγκριση των αντίστοιχων δεικτών του έτους 2021 με το 2020. Πρωταθλητές τότε, ακολουθώντας την ηλεκτρική ενέργεια που εκτινάχθηκε κατά 56,7% και το πετρέλαιο κίνησης με 26,3%, ήταν ο σίδηρος οπλισμού με αύξηση 17,4%, οι χάλκινοι αγωγοί με 14,3%, οι σωλήνες χαλκού με 12,5% και τα τούβλα με 10,4%.

Σήμερα, μετά και τις επιπτώσεις του πολέμου, που δυστυχώς έχει άγνωστο ορίζοντα, εκτιμάται πως οι ανατιμήσεις στην πλειοψηφία των υλικών κατασκευής ξεπερνούν το 40% μέσα σε ένα έτος. Η εκτίναξη των τιμών του φυσικού αερίου, σε ετήσια βάση, κατά 78,5%, του ηλεκτρικού ρεύματος κατά 71,4% και καυσίμων και λιπαντικών κατά 23,2%, σύμφωνα με τα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ για τον Φεβρουάριο, δεν αφήνουν περιθώρια αισιοδοξίας για άμεση αλλαγή σκηνικού, δεδομένης και της αδυναμίας πρόβλεψης για τη διάρκεια αυτής της νέας κρίσης.

Για φρενήρεις αυξήσεις κάνουν λόγο οι φορείς των εργοληπτών, εντοπίζοντας την αρχή του κακού στην περίοδο της πανδημίας οπότε κάποιες από τις εταιρείες αντιμετώπισαν προβλήματα στην εκτέλεση έργων. Σε επιστολή της, προ τριημέρου, η Πανελλήνια Ένωση Διπλωματούχων Μηχανικών Εργοληπτών Δημοσίων Έργων (ΠΕΔΜΕΔΕ) κάνει λόγο για ραγδαία ανατίμηση των υλικών άνω του ποσοστού του 18%.

Αύξηση της τάξεως του 200% στην τιμή της ασφάλτου από τον Σεπτέμβριο του 2020 και του οικοδομικού σιδήρου κατά 100% καταγράφει σε επιστολή της προς τους αρμόδιους Υπουργούς η Πανελλήνια Ένωση Συνδέσμων Εργοληπτών Δημοσίων Έργων (ΠΕΣΕΔΕ). Αυτό σημαίνει ότι ο σκελετός ενός κτηρίου που κόστιζε πριν τις ανατιμήσεις 1 εκατ. ευρώ, σήμερα κοστίζει 1,5 εκατ. ευρώ, τα δε έργα οδοποιίας, που παίρνουν μπρος κάθε άνοιξη, όπως και όλα τα άλλα έργα, σημειώνεται πως «με τις παρούσες τιμές είναι αδύνατον να υλοποιηθούν από τους αναδόχους».

Προτάσεις για παρατάσεις, προσωρινή διακοπή εργασιών και αναπροσαρμογές

Μετά τη χθεσινή συνάντηση, στο πλαίσιο των τακτικών συναντήσεων που γίνονται σε τεχνικό επίπεδο, η ηγεσία του Υπουργείου Υποδομών και Μεταφορών και εκπρόσωποι των τεχνικών εταιρειών, ανανέωσαν το ραντεβού τους για την επόμενη εβδομάδα. Οι εργοληπτικές οργανώσεις παρέθεσαν τις προτάσεις τους σε ένα γενικό πλαίσιο. Έτσι, συμφωνήθηκε να επανέλθουν στην επόμενη συνάντηση με συγκεκριμένες και μελετημένες προτάσεις, με σκοπό τη διερεύνηση εξεύρεσης κοινά αποδεκτών λύσεων που να διασφαλίζουν την ολοκλήρωση των έργων.

Προειδοποιώντας για σοβαρό κίνδυνο διάλυσης συμβάσεων δημοσίων έργων, παράλληλα με αιτήματα αποζημίωσης από την πλευρά των εργοληπτικών επιχειρήσεων, ο Πανελλήνιος Σύνδεσμος Τεχνικών Εταιρειών (ΣΑΤΕ) προτείνει τη χορήγηση αυτοδίκαιης παράτασης τεσσάρων έως έξι μηνών μετά από αίτηση των εργοληπτικών επιχειρήσεων. Στο διάστημα δε αυτό, να θεσμοθετηθεί ένα «σύγχρονο και σοβαρό σύστημα αναθεώρησης των τιμών».

Από την πλευρά της, η ΠΑΣΕΔΕ ανεβάζει τον χρόνο της παράτασης όλων των χρονοδιαγραμμάτων κατ’ ελάχιστον στους 12 μήνες, με τη δυνατότητα και προσωρινής διακοπής εργασιών. Προτείνει επίσης, έκδοση νέων συντελεστών αναθεώρησης για όλο το εύρος των εργασιών, αναπροσαρμογή του εργολαβικού ανταλλάγματος για την κάλυψη των ανατιμήσεων στις περιπτώσεις που δεν δύνανται να καλυφθούν από τους συντελεστές αναθεώρησης και αναπροσαρμογή των προϋπολογισμών μελετών των υπό δημοπράτηση έργων, ώστε να συμβαδίζουν με την οικονομική πραγματικότητα.

Σε αντίστοιχο μήκος κύματος και οι προτάσεις της ΠΕΣΜΕΔΕ, μεταξύ των οποίων περιλαμβάνονται η άμεση ενεργοποίηση της Επιτροπής Διαπιστώσεως Τιμών Δημοσιών Έργων, καθώς και νομοθετική παρέμβαση για παράταση των χρονοδιαγραμμάτων υλοποίηση των συμβάσεων, δυνατότητα αναστολής εκ μέρους του αναδόχου εκτελούμενων εργασιών για συγκεκριμένο χρονικό διάστημα, δυνατότητα αναστολής υπογραφής νέων συμβάσεων και εξαιρετική δυνατότητα διάλυσης των υφισταμένων συμβάσεων στην περίπτωση που οι προϋπολογισμοί των έργων αυξηθούν. Ακόμη, η Ένωση καλεί να αναζητηθεί τρόπος προσαρμογής του εργολαβικού ανταλλάγματος λόγω απρόοπτης μεταβολής συνθηκών, όπως ορίζει ο Αστικός Κώδικας (άρθρο 388).

Το ερωτηματικό των συντελεστών αναθεώρησης

Υπενθυμίζεται βεβαίως ότι λίγο πριν το τέλος της περασμένης χρονιάς, με απόφαση του υπουργού Υποδομών και Μεταφορών, καθορίστηκαν οι συντελεστές αναθεώρησης για περίπου 500 κατηγορίες δημοσίων έργων, στις οποίες περιλαμβάνονται υλικά, των οποίων η υπερβολική αύξηση στην τιμή διαπιστώθηκε για τα τρία πρώτα τρίμηνα του 2021 και καταλαμβάνει όλα τα εν εξελίξει έργα Συγκεκριμένα για χάλυβα, αλουμίνιο, χαλκό, άσφαλτο, ξυλεία, PVC και πολυαιθυλένιο.

Τα σχετικά αιτήματα των τεχνικών εταιρειών είχαν ξεκινήσει ήδη έναν χρόνο πριν τη ρύθμιση, όμως στο ενδιάμεσο διάστημα οι ανατιμήσεις σε έναν βαθμό αποκλιμακώθηκαν. Για αυτό και το Υπουργείο Υποδομών και Μεταφορών ζυγίζει προσεκτικά το ενδεχόμενο μιας τέτοιας απόφασης, ειδικά από τη στιγμή που ο ορίζοντας των συνεπειών του πολέμου δεν μπορεί να προβλεφθεί.

Ένα αυτοματοποιημένο σύστημα παρακολούθησης και αναπροσαρμογής θα έδινε τη λύση, όμως επί του παρόντος αυτό δεν υπάρχει. Η σχετική διαδικασία, η οποία και θα αυτοματοποιηθεί σταδιακά, έχει προβλεφθεί στην πρόσφατη αναθεώρηση του ν. 4412. Ήδη, βρίσκεται σε προχωρημένο στάδιο η ίδρυση της Εταιρείας Προδιαγραφών και Τιμολόγησης Τεχνικών Έργων και Μελετών όπου προβλέπεται και η συμμετοχή του ιδιωτικού τομέα. Θεσπίζεται μια οριζόντια διαδικασία παρακολούθησης των αυξομειώσεων των τιμών υλικών, καθώς και της τιμολόγησης των εργασιών των τεχνικών έργων, που θα διασφαλίζει τον ανταγωνισμό στον κατασκευαστικό κλάδο από στρεβλώσεις της αγοράς.

Μέσω της νέας διαδικασίας που προβλέπεται στον ν. 4782/21, για τις δημόσιες συμβάσεις, στόχος είναι να αποτυπώνονται με ρεαλιστικό τρόπο στις τιμές των εργασιών των δημοσίων έργων, οι τρέχουσες τιμές της αγοράς και έτσι να διαμορφώνονται με βάση τα όσα ισχύουν στην αγορά σε πραγματικό χρόνο.