«Η Ρωσία έχει τελειώσει ως μεγάλη ενεργειακή δύναμη»

Project Syndicate

Η Ρωσία φαίνεται μεγάλη στις παγκόσμιες αγορές ενέργειας. Προμηθεύει το 40% του φυσικού αερίου που καταναλώνεται στην Ευρωπαϊκή Ένωση, και αυτό είναι ένα ιδιαίτερα σημαντικό οικονομικό ζήτημα για τη Γερμανία, την Ιταλία και την Αυστρία. Αλλά το παγκόσμιο ενεργειακό αποτύπωμα της Ρωσίας αφορά σε μεγάλο βαθμό το πετρέλαιο. Είναι ο δεύτερος μεγαλύτερος εξαγωγέας αργού, πίσω μόνο από τη Σαουδική Αραβία, με μέσο όρο περίπου πέντε εκατομμύρια βαρέλια την ημέρα. Η Ρωσία εξάγει επίσης περίπου 2,85 εκατομμύρια βαρέλια διυλισμένων προϊόντων, όπως το ντίζελ και τα αεροπορικά καύσιμα.

Αυτές οι εξαγωγές ορυκτών καυσίμων κατέστησαν δυνατή την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία και την ακραία βία κατά άοπλων αμάχων και πολιτικών υποδομών. Ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν προφανώς πιστεύει ότι, κανείς δεν μπορεί να του αντισταθεί λόγω της δύναμης που μπορεί να ασκήσει μέσω των αγορών ενέργειας. Αν οι Ευρωπαίοι αντισταθούν πολύ, θα τους κόψει το φυσικό αέριο . Εάν ο υπόλοιπος κόσμος μειώσει τις αγορές του από τη Ρωσία, η τιμή του πετρελαίου θα αυξηθεί – προκαλώντας οικονομικές δυσκολίες παντού.

Αλλά ο Πούτιν υποτίμησε τη φρίκη και τον φόβο, που θα δημιουργούσε η εισβολή του, ιδιαίτερα στην Ευρώπη. Ακόμη χειρότερα για αυτόν, οι Ηνωμένες Πολιτείες, η Ευρώπη και οι σύμμαχοί τους έχουν όλα τα εργαλεία που χρειάζονται για να τερματίσουν την ενεργειακή μόχλευση της Ρωσίας. Οι εισαγωγείς σε όλο τον κόσμο αποφεύγουν το ρωσικό πετρέλαιο και φυσικό αέριο. Η Ευρώπη, ασφαλώς, δεν θα διακινδυνεύσει ποτέ ξανά την εθνική της ασφάλεια στις ρωσικές εισαγωγές ενέργειας. Κατά συνέπεια, η Ρωσία θα τελειώσει σύντομα ως σημαντικός παίκτης στις παγκόσμιες αγορές ενέργειας.

Ο επιθετικός πόλεμος του Πούτιν έχει σκοτώσει χιλιάδες αμάχους και έχει εκτοπίσει περίπου δέκα εκατομμύρια ανθρώπους, συμπεριλαμβανομένων περισσότερων από τέσσερα εκατομμύρια που έχουν εγκαταλείψει τη χώρα. Με τις ρωσικές δυνάμεις να βομβαρδίζουν και να εκτοξεύουν επανειλημμένα πυραύλους σε περιοχές αμάχων, 13 εκατομμύρια Ουκρανοί κινδυνεύουν να βομβαρδιστούν. Στη Μαριούπολη και αλλού, οι δυνάμεις του Πούτιν έχουν βάλει στο στόχαστρο κτήρια, όπου βρίσκονταν καταφύγια αμάχων, ακόμη και εκεί όπου η λέξη «παιδιά» ήταν ξεκάθαρα σημειωμένη ή ένας κόκκινος σταυρός ήταν ζωγραφισμένος στην οροφή. Στα μάτια του κόσμου, αυτά είναι εγκλήματα πολέμου, καθαρά και απλά.

Πουθενά το σοκ και η αποστροφή δεν γίνονται τόσο έντονα όσο στην Ευρώπη. Ολόκληρη η ΕΕ έχει συγκεντρωθεί, δέχεται εκατομμύρια Ουκρανούς πρόσφυγες και επιδιώκει να βοηθήσει την Ουκρανία με όσο το δυνατόν περισσότερους άλλους τρόπους. Κάθε θηριωδία, που διαπράττεται από τις ρωσικές δυνάμεις δημιουργεί περισσότερη υποστήριξη για την Ουκρανία μεταξύ των Ευρωπαίων ηγετών και του κοινού.

Ορισμένες χώρες της ΕΕ μποϊκοτάρουν ήδη de facto το ρωσικό πετρέλαιο. Σύμφωνα με το TankerTrackers.com , τον Φεβρουάριο, η Δανία εισήγαγε με πλοίο λίγο περισσότερα από 7,5 εκατομμύρια βαρέλια αργού πετρελαίου από τη Ρωσία. Όμως, τις πρώτες 27 ημέρες του Μαρτίου, η Δανία δεν εισήγαγε καθόλου ρωσικό αργό. Η Σουηδία, η Φινλανδία και άλλες χώρες ανέφεραν επίσης μεγάλες μειώσεις στο ρωσικό αργό που εισάγεται με τάνκερ. Και υπάρχουν αυξανόμενες ενδείξεις ότι η Γερμανία και άλλες χώρες θα προχωρήσουν σε ένα πλήρες και άμεσο εμπάργκο στις εισαγωγές ρωσικού πετρελαίου με τάνκερ στην ΕΕ.

Υπάρχει επίσης συζήτηση για την πληρωμή για το ρωσικό φυσικό αέριο και το πετρέλαιο αγωγών σε μεσεγγυητικούς λογαριασμούς που ουσιαστικά έχουν παγώσει – για να διασφαλιστεί ότι τα έσοδα του ευρώ δεν μπορούν να χρησιμοποιηθούν από τη Ρωσία για την αγορά όπλων οπουδήποτε στον κόσμο. Ο Πούτιν προσπάθησε να προλάβει αυτή την εξέλιξη απαιτώντας πληρωμή για το φυσικό αέριο μόνο σε ρούβλια, αλλά η ΕΕ το απέρριψε ως παραβίαση της σύμβασης . Η Γερμανία και η Αυστρία ετοιμάζονται να λάβουν μέτρα για τη χρήση φυσικού αερίου.

Ο Πούτιν και ορισμένοι traders ενέργειας προφανώς πιστεύουν ότι θα είναι εύκολο για τη Ρωσία να μεταβεί από τις ευρωπαϊκές παραδόσεις πετρελαίου στις ασιατικές αγορές. Φαίνεται όμως, ότι ξέχασαν ένα βασικό μάθημα από τις πετρελαϊκές κυρώσεις στο Ιράν. Εάν οι ΗΠΑ, η ΕΕ, το Ηνωμένο Βασίλειο και η Νορβηγία επιβάλουν κυρώσεις, που απαγορεύουν όλες τις μορφές θαλάσσιας ασφάλισης για δεξαμενόπλοια που μεταφέρουν ρωσικό πετρέλαιο και προϊόντα διύλισης, οι περισσότεροι από τους στόλους δεξαμενόπλοιων στον κόσμο θα αποσυρθούν από τη ρωσική αγορά .

Οι Ρώσοι έχουν τα δικά τους δεξαμενόπλοια, φυσικά, αλλά ο στόλος τους είναι πολύ μικρός για να μετακινήσει περισσότερα από ένα εκατομμύριο βαρέλια την ημέρα, ιδιαίτερα επειδή μεγάλο μέρος του αργού θα πρέπει να ανασυρθεί από το Μούρμανσκ, τη Βαλτική Θάλασσα ή τη Μαύρη Θάλασσα μέχρι την Ασία. Ορισμένοι «αποστάτες» μπορεί να επιχειρήσουν να εισέλθουν στην επιχείρηση, αλλά αυτές οι δραστηριότητες θα παρακολουθούνται προσεκτικά και οι πλοιοκτήτες, οι ναυλωτές και οι καπετάνιοι πιθανότατα θα αντιμετωπίζουν προσωπικές κυρώσεις από τις ΗΠΑ και την ΕΕ. Η Ουκρανία έχει ήδη δηλώσει ότι θα επιδιώξει όλα τα πιθανά ένδικα μέσα κατά οποιουδήποτε συνένοχου στη χρηματοδότηση εγκλημάτων πολέμου.

Μόλις ο κόσμος προσαρμοστεί στη ζωή με πολύ λιγότερη ρωσική ενέργεια, δεν θα υπάρχει επιστροφή. Κανένας Ευρωπαίος δεν θέλει η πυρηνικά οπλισμένη Ρωσία να έχει τις ελεύθερες ταμειακές ροές που παρέχουν σήμερα οι εξαγωγές υδρογονανθράκων της, γιατί αυτά τα χρήματα θα επιτρέψουν στον Πούτιν (ή στους διαδόχους του) να επανεξοπλιστούν και να γίνουν ακόμα πιο επιθετικοί – ίσως επιτεθούν σε χώρες του ΝΑΤΟ την επόμενη φορά. Δεν υπάρχει «φτηνό» ρωσικό πετρέλαιο και φυσικό αέριο.

Τα ρωσικά ορυκτά καύσιμα χρηματοδοτούν έναν τρομερό πόλεμο. Η δολοφονία πρέπει να σταματήσει. Και ο κόσμος πρέπει να μάθει να ζει χωρίς ρωσικά ενεργειακά προϊόντα.

Ο Simon Johnson, πρώην επικεφαλής οικονομολόγος στο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, είναι καθηγητής στο Sloan School of Management του MIT και συμπρόεδρος της Συμμαχίας Πολιτικής για τον COVID-19. Ο Oleg Ustenko είναι Οικονομικός Σύμβουλος του Ουκρανού Προέδρου Volodymyr Zelensky από τον Μάιο του 2019.