Ο EastMed στη σκιά των ελληνοτουρκικών διαφορών

Η Δύση είναι αποφασισμένη να τερματίσει την εξάρτησή της από το ρωσικό πετρέλαιο και φυσικό αέριο το συντομότερο δυνατό. Η αναζήτηση εναλλακτικών πηγών εφοδιασμού βρίσκεται σε πλήρη εξέλιξη. Στην νέα τάξη πραγμάτων η ανατολική Μεσόγειος περνάει για μια ακόμα φορά στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος. Υπάρχουν βάσιμες ενδείξεις για μεγάλα κοιτάσματα φυσικού αερίου στην περιοχή. Επιπλέον, στα νότια της Μεσογείου οι συνθήκες για τη μετατροπή της ηλιακής ενέργειας σε ρεύμα θεωρούνται ιδανικές.

Η μεταφορά αργού πετρελαίου γίνεται κυρίως με τεράστια δεξαμενόπλοια και το φυσικό αέριο μεταφέρεται στους καταναλωτές μέσω αγωγών. Η διαδρομή των αγωγών έχει γίνει από καιρό πολιτικό ζήτημα μείζονος σημασίας Το είδαμε πολύ καθαρά στην περίπτωση του Nord Stream 2. Ο υποθαλάσσιος αγωγός προοριζόταν να μεταφέρει φυσικό αέριο από τη Ρωσία στη Γερμανία και έγινε σύμβολο της εξάρτησης του Βερολίνου από τον Πούτιν.

Η πολιτικοποίηση των αγωγών γίνεται σαφής και στην ανατολική Μεσόγειο. Στην περιοχή αυτή ο αγωγός EastMed βρίσκεται στο επίκεντρο μιας περιφερειακής αναμέτρησης ισχύος με διεθνείς προεκτάσεις. Το φιλόδοξο έργο προβλέπει την μεταφορά φυσικού αερίου από τις πηγές του στις θαλάσσιες περιοχές ανοικτά των ακτών της Αιγύπτου, του Ισραήλ και της Κύπρου μέσω Ελλάδας στην Ιταλία.

Μετά τη ρήξη με την Μόσχα η τράπουλα μοιράζεται ξανά

Στις αρχές του τρέχοντος έτους – ο πόλεμος στην Ουκρανία δεν είχε ακόμη αρχίσει – η Ουάσιγκτον απέσυρε ξαφνικά την υποστήριξή της για το φιλόδοξο σχέδιο. Το λεγόμενο non paper των Αμερικανών προκάλεσε μεγάλη αναστάτωση, ιδίως στην Ελλάδα και την Κύπρο, επειδή ανέτρεψε την ενεργειακή στρατηγική των χωρών αυτών εν μιά νυκτί. Όπως είπαμε, αυτό συνέβη στις αρχές Ιανουαρίου – άρα πριν από τον πόλεμο του Πούτιν. Ως γνωστόν ο πόλεμος αυτός προκάλεσε δραματικές αλλαγές στις διεθνείς σχέσεις και στην ενεργειακή πολιτική των χωρών της Δύσης.

Στις αρχές του έτους οι Αμερικανοί είχαν προβάλει οικονομικούς και οικολογικούς λόγους κατά του Eastmed και υποστήριζαν ότι οι υψηλές επενδύσεις σε ένα έργο μεταφοράς ορυκτών καυσίμων δεν είναι συμβατές με τις ανάγκες της εποχής εν καιρώ κλιματικής αλλαγής.

Μετά τη ρήξη με την Μόσχα η τράπουλα μοιράζεται ξανά. Αυτο ισχύει ιδιαίτερα για την ενεργειακή πολιτική και το ζήτημα των αγωγών. Ως εκ τούτου οι υποστηρικτές του EastMed διακρίνουν μια νέα ευκαιρία και περνούν στην αντεπίθεση. Η επιχειρηματολογία τους περιλαμβάνει και την αναφορά ότι ο δαπανηρός αγωγός θα είναι κατάλληλος για τη μεταφορά περιβαλλοντικά συμβατού υδρογόνου.

Ας μην γελιόμαστε, εκτός από τα προαναφερόμενα περιβαλλοντικά και οικονομικά επιχειρήματα που χρησιμοποίησε η Ουάσιγκτον για να θάψει τον EastMed στις αρχές του έτους, ο καθοριστικός λόγος για τη στροφή της Αμερικής ήταν η προσέγγισή της με την Άγκυρα. Ο πρόεδρος Ερντογάν δεν έκρυψε ποτέ ότι η σχεδιασμένη διαδρομή του αγωγού είναι κόκκινο πανί για εκείνον.

Το θέμα κυριαρχικά δικαιώματα επισκιάζει μια συνεργασία στον EastMed

Το περιβόητο πλέον non paper συνιστά ξεκάθαρα μια πολιτική παραχώρηση των Αμερικανών προς την Τουρκία – και ταυτόχρονα ένα πισωγύρισμα για τις πρόσφατα αναβαθμισμένες ελληνοαμερικανικές σχέσεις.

Ο αγωγός της ανατολικής Μεσογείου βρίσκεται στο επίκεντρο της ελληνοτουρκικής διαμάχης. Μια σειρά πολιτικοί παράγοντες δυσχεραίνουν το έργο. Δεν πρόκειται μόνο για το άλυτο Κυπριακό και το γεγονός ότι η Άγκυρα δεν αναγνωρίζει την Κυπριακή Δημοκρατία και, κατά συνέπεια, δεν θέλει να συναλλάσσεται επίσημα με την κυβέρνηση της Λευκωσίας. Πάνω απ’ όλα οι διαφορές σχετικά με την οριοθέτηση των κυριαρχικών δικαιωμάτων επισκιάζουν τη συνεργασία στο θέμα του αγωγού. Η διαμάχη αυτή είχε φέρει την Αθήνα και την Άγκυρα στα πρόθυρα του πολέμου το 2020. Η Ευρωπαϊκή Ένωση υποχρέωσε την Άγκυρα σε μορατόριουμ στην ανατολική Μεσόγειο υπό την απειλή κυρώσεων.

Ο πόλεμος στην Ουκρανία οδήγησε σε μια αξιοσημείωτη στρατηγική αναβάθμιση της Τουρκίας. Το μεγάλο ερώτημα είναι κατά πόσο ο Ερντογάν θα επιδείξει αυτοσυγκράτηση στο μέλλον στην ανατολική Μεσόγειο. Το θέμα του αγωγού φυσικού αερίου αποτελεί βαρόμετρο των τουρκικών προθέσεων. Η Άγκυρα είναι εξαρτημένη από τις ακριβές εισαγωγές πετρελαίου και φυσικού αερίου και θα ήθελε να αξιοποιήσει τις πρώτες ύλες στην αυλή της.

Διακυβεύονται πολύ περισσότερα από την ενέργεια.

Είναι γνωστό ότι στις πρόσφατες συνομιλίες του Ερντογάν με τους ηγέτες της Γερμανίας, της Ελλάδας και του Ισραήλ, το ενεργειακό ζήτημα κατέλαβε εξέχουσα θέση. Η Άγκυρα θα συνεχίσει να πιέζει σκληρά για να διαδραματίσει ενισχυμένο ρόλο στην ανατολική Μεσόγειο. Μόνο μέσω της Τουρκίας είναι εφικτή η μεταφορά φυσικού αερίου από την περιοχή στην Ευρώπη, ξεκαθάρισε ο Τούρκος πρόεδρος.

Εναπόκειται στους Ευρωπαίους – και τους Αμερικανούς – πώς θα αντιδράσουν στην πίεση της Άγκυρας. Οι επικριτές επισημαίνουν ότι ένας αγωγός μέσω της Τουρκίας θα ερχόταν σε αντίθεση με τον στόχο της ενεργειακής διαφοροποίησης. Ήδη μεγάλες ποσότητες της πολύτιμης πρώτης ύλης διοχετεύονται στην Ευρώπη μέσω της Ανατολίας. Οι ίδιοι επικριτές προειδοποιούν ότι όσον αφορά την ενεργειακή πολιτική, η Ευρώπη δεν πρέπει να εξαρτάται από ένα κράτος που γίνεται όλο και πιο αυταρχικό στο εσωτερικό και δεν έχει σαφή δέσμευση έναντι της Δύσης στην εξωτερική του πολιτική.

Ο αγώνας για τον αγωγό φυσικού αερίου στην ανατολική Μεσόγειο έχει εισέλθει σε νέα φάση μετά τον πόλεμο στην Ουκρανία. Το τίμημα είναι υψηλό, ειδικά για την Ελλάδα και την Κύπρο. Διακυβεύονται πολύ περισσότερα από την ενέργεια.

Πηγή: Deutsche Welle/Ρόναλντ Μαινάρντους

Ο Δρ. Ρόναλντ Μαινάρντους είναι πολιτικός αναλυτής, σχολιαστής και κύριος ερευνητής του ΕΛΙΑΜΕΠ. Στα μέσα της δεκαετίας του 1990 διετέλεσε διευθυντής της Ελληνικής σύνταξης της Deutsche Welle.