Φάμπιο Πανέτα: O δρόμος προς το ψηφιακό ευρώ

«Όταν ξεκινήσαμε αυτό το έργο, ξεκαθαρίσαμε ότι πρόκειται για μια κοινή ευρωπαϊκή επιχείρηση. Η συλλογική μας προσπάθεια είναι το κλειδί για την προετοιμασία και την τελική επιτυχία ενός ψηφιακού ευρώ».

Με αυτά τα λόγια ξεκίνησε την ομιλία του για το ψηφιακό ευρώ, στο Εθνικό Κολλέγιο της Ιρλανδίας, ο Φάμπιο Πανέτα. Ο Φάμπιο Πανέτα,  είναι μέλος της Εκτελεστικής Επιτροπής της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας και επικεφαλής της υψηλόβαθμης task force, που ηγείται της έρευνας για το ψηφιακό ευρώ.

Μάλιστα, υπενθύμισε ότι καθώς η ΕΚΤ προετοιμάζεται για την πιθανή έκδοση ενός ψηφιακού ευρώ, επιθυμεί να «ακούσει την κοινωνία γενικότερα»:

«Ανυπομονώ να μιλήσω με τους σπουδαστές που είναι εδώ σήμερα. Οι νέοι θα διαδραματίσουν βασικό ρόλο στην υιοθέτηση του ψηφιακού ευρώ και πρέπει να ακούσουμε τις προοπτικές τους για να το πετύχουμε».

Ο κ. Πανέτα υπογράμμισε ότι ζούμε σε ταραχώδεις εποχές: Καθώς αντιμετωπίζουμε τη σοβαρότερη γεωπολιτική κρίση από τον Ψυχρό Πόλεμο, οι παλιές βεβαιότητες αμφισβητούνται όλο και περισσότερο. Η εισβολή στην Ουκρανία δημιούργησε περαιτέρω αμφιβολίες για την αξιοπιστία μιας παγκόσμιας τάξης που επέτρεψε μια άνευ προηγουμένου οικονομική αλληλεξάρτηση.

Οι παλιές βεβαιότητες…

Στον οικονομικό τομέα, οι παλιές βεβαιότητες αρχίζουν επίσης να παραπαίουν. Οι ψηφιακές τεχνολογίες, οι μεταβαλλόμενες συνήθειες πληρωμών και ο αγώνας για την υπεροχή των πληρωμών δοκιμάζουν τη συμπληρωματικότητα του δημόσιου και του ιδιωτικού χρήματος, που αποτελεί εδώ και καιρό τον ακρογωνιαίο λίθο του νομισματικού μας συστήματος.

«Σήμερα θα υποστηρίξω ότι για να διατηρηθεί αυτή η συμβίωση, το δημόσιο χρήμα πρέπει να διατηρήσει το ρόλο του ως νομισματική άγκυρα στην ψηφιακή εποχή».

Ένα ψηφιακό ευρώ θα ενισχύσει τη νομισματική μας κυριαρχία και θα παρείχε μια μορφή χρημάτων από την κεντρική τράπεζα για την πραγματοποίηση καθημερινών ψηφιακών πληρωμών σε ολόκληρη τη ζώνη του ευρώ, όπως ακριβώς τα μετρητά για φυσικές συναλλαγές. Για να πετύχει, ένα ψηφιακό ευρώ θα πρέπει να προσθέσει αξία για τους χρήστες, να προωθήσει την καινοτομία και να απολαύσει ισχυρή πολιτική και κοινωνική υποστήριξη.

Ο κ. Πανέτα υποστήριξε ότι οι καταναλωτές στρέφονται όλο και περισσότερο προς πληρωμές χωρίς μετρητά. Μόνο το 20% του αποθέματος μετρητών χρησιμοποιείται τώρα για πληρωμές, από 35% πριν από δεκαπέντε χρόνια.

«Θα διασφαλίσουμε ότι τα μετρητά θα παραμείνουν διαθέσιμα. Αλλά εάν συνεχιστεί η τρέχουσα τάση, θα μπορούσαμε να αντιμετωπίσουμε ένα μέλλον στο οποίο τα μετρητά θα χάσουν τον κεντρικό τους ρόλο και την ικανότητά τους να παρέχουν μια αποτελεσματική άγκυρα καθώς οι καταναλωτές στρέφονται στα ψηφιακά μέσα πληρωμής» πρόσθεσε.

Οι δύο λόγοι

Υπογράμμισε , ωστόσο ότι υπάρχουν δύο λόγοι για τους οποίους το δημόσιο χρήμα δεν πρέπει να περιθωριοποιηθεί:

Πρώτον, μόνο λίγοι παγκόσμιοι παίκτες έχουν φτάσει να κυριαρχούν σε ορισμένα τμήματα της αγοράς πληρωμών, όπως οι πληρωμές με κάρτα και το ηλεκτρονικό εμπόριο. Αυτή η τάση θα μπορούσε να τονιστεί από την επέκταση των μεγάλων τεχνολογιών, οι οποίες μπορούν να προσφέρουν υπηρεσίες πληρωμών αξιοποιώντας τη μεγάλη καταναλωτική βάση και τη δεσπόζουσα θέση τους σε συναφείς αγορές. Αυτό θα μπορούσε να οδηγήσει σε άνισους όρους ανταγωνισμού που βλάπτει τον ανταγωνισμό και εγείρει ανησυχίες για το απόρρητο των δεδομένων. Και δημιουργώντας περαιτέρω εξαρτήσεις από μη ευρωπαίους παρόχους, θα μπορούσε να αυξήσει τους κινδύνους για τη στρατηγική αυτονομία της Ευρώπης και να απειλήσει τη νομισματική κυριαρχία εάν το χρήμα της κεντρικής τράπεζας δεν βρίσκεται πλέον στην καρδιά του συστήματος πληρωμών.

Δεύτερον, ακόμη και οι ψηφιακές πληρωμές θα εξαρτηθούν τελικά από τον καθοριστικό ρόλο του δημόσιου χρήματος για να λειτουργήσουν ομαλά.

Η εμπιστοσύνη ότι «ένα ευρώ είναι ένα ευρώ» όποια μορφή κι αν έχει βασίζεται στην ικανότητά μας να μετατρέπουμε, στο άρτιο, ιδιωτικό χρήμα – όπως κεφάλαια που διατηρούνται σε τραπεζικές καταθέσεις ή ψηφιακά πορτοφόλια – σε δημόσιο χρήμα, που είναι η ασφαλέστερη διαθέσιμη μορφή χρημάτων.

Αυτή η δυνατότητα μετατροπής ενισχύει την εμπιστοσύνη στις διάφορες μορφές ιδιωτικού χρήματος που χρησιμοποιούνται για πληρωμές σε ευρώ, διασφαλίζοντας την ομαλή λειτουργία του συστήματος πληρωμών.

Τα κρυπτονομίσματα

Οι πρόσφατες εξελίξεις στην αγορά κρυπτονομισμάτων – λέει ο κ. Πανέτα- καταδεικνύουν ότι είναι ψευδαίσθηση να πιστεύουμε ότι τα ιδιωτικά μέσα μπορούν να λειτουργήσουν ως χρήματα όταν δεν μπορούν να μετατραπούν ισάξια σε δημόσιο χρήμα ανά πάσα στιγμή.

Παρά τους ισχυρισμούς ότι τα κρυπτονομίσματα είναι μια αξιόπιστη μορφή «νομίσματος» χωρίς δημόσιο έλεγχο, είναι πολύ επικίνδυνα για να λειτουργήσουν ως αξιόπιστο μέσο πληρωμής. Συμπεριφέρονται περισσότερο σαν κερδοσκοπικά περιουσιακά στοιχεία και εγείρουν πολλαπλές ανησυχίες για τη δημόσια πολιτική και τη χρηματοπιστωτική σταθερότητα.

«Όποιος επενδύει σε κρυπτονομίσματα πρέπει να είναι έτοιμος να χάσει όλη του την επένδυσή του» τόνισε.

Τα stablecoins

Για τον μετριασμό αυτών των κινδύνων, έχουν εμφανιστεί τα λεγόμενα stablecoins και έχουν τη δυνατότητα να γίνουν παγκοσμίως συστημικά, ειδικά εάν εκδίδονται από μεγάλες τεχνολογίες.

Ωστόσο, ενώ η αξία των stablecoin συνδέεται με αυτό που οι εκδότες τους περιγράφουν ως «αποθεματικά περιουσιακά στοιχεία» και η επαρκής ρύθμιση και εποπτεία θα μπορούσε να μειώσει τους κινδύνους, τα stablecoin δεν είναι ακίνδυνα.

Δεν υπάρχει καμία εγγύηση ότι μπορούν να εξαργυρωθούν στο άρτιο ανά πάσα στιγμή – μόλις την περασμένη εβδομάδα το μεγαλύτερο stablecoin στον κόσμο έχασε προσωρινά την πρόσδεσή του στο δολάριο. Και τα stablecoins δεν επωφελούνται από την ασφάλιση καταθέσεων, ούτε έχουν πρόσβαση σε πάγιες διευκολύνσεις της κεντρικής τράπεζας. Ως εκ τούτου, είναι ευάλωτα σε διακυμάνσεις, όπως όπως είδαμε μόλις με τη συντριβή ενός άλλου stablecoin – του TerraUSD.

Τα οφέλη ενός ψηφιακού ευρώ

Η αυξανόμενη δημοτικότητα των πληρωμών χωρίς μετρητά και η επέκταση των κρυπτο-περιουσιακών στοιχείων αποκαλύπτουν μια αυξανόμενη ζήτηση για αμεσότητα και ψηφιοποίηση. Εάν ο «επίσημος τομέας» – κεντρικές τράπεζες και εποπτευόμενοι μεσάζοντες – δεν ικανοποιήσει αυτή τη ζήτηση, θα το κάνουν άλλοι, είπε ο κ. Πανέτα

Για το λόγο αυτό, χώρες σε όλο τον κόσμο διερευνούν επί του παρόντος την έκδοση ψηφιακού νομίσματος κεντρικής τράπεζας.

Επεσήμανε δε, ότι εννέα χώρες έχουν πλέον κυκλοφορήσει πλήρως ένα ψηφιακό νόμισμα και ορισμένες μεγάλες οικονομίες όπως η Κίνα έχουν προχωρήσει αρκετά.

Το ψηφιακό χρήμα που εκδίδεται από την κεντρική τράπεζα θα προσφέρει τη δυνατότητα σε όλους να χρησιμοποιούν δημόσιο χρήμα για ψηφιακές πληρωμές. Θα ήταν ένα υγιές, αξιόπιστο μέσο πληρωμής σχεδιασμένο για το δημόσιο συμφέρον. Και θα διατηρούσε τη συνύπαρξη κρατικού και ιδιωτικού χρήματος που μας έχει εξυπηρετήσει καλά μέχρι τώρα.

Το ψηφιακό ευρώ

Σύμφωνα με το μέλος της ΕΚΤ, στην Ευρώπη, η έκδοση ψηφιακού ευρώ θα μας επέτρεπε επίσης να προστατεύσουμε τη στρατηγική μας αυτονομία, παραμένοντας ανοιχτοί σε έναν κόσμο όπου η τεχνολογία και οι εξαρτήσεις χρησιμοποιούνται ολοένα και περισσότερο.

Αλλά τα οφέλη ενός ψηφιακού ευρώ θα επεκταθούν περισσότερο από αυτό. Ειδικότερα, ένα ψηφιακό ευρώ θα χρησιμεύσει ως μέσο για τη συνοδεία της συνεχιζόμενης ψηφιακής μετάβασης στις πληρωμές. Αυτή η μετάβαση είναι ιδιαίτερα ορατή εδώ στην Ιρλανδία, όπου το χρηματοοικονομικό τοπίο υφίσταται δραστική αλλαγή, με ορισμένες μεγάλες κατεστημένες τράπεζες να αποσύρονται και τα fintech να εισβάλλουν γρήγορα στην αγορά πληρωμών. Ένα ψηφιακό ευρώ θα αποφέρει σημαντικά οφέλη σε αυτό το πλαίσιο.

Τέλος, ένα ψηφιακό ευρώ θα έχει ως στόχο να προσφέρει ένα μέσο πληρωμής που είναι δωρεάν, διαθέσιμο για όλες τις ψηφιακές πληρωμές και προσβάσιμο σε όλους, παντού. Θα επιδιώκει να υποστηρίξει τη χρηματοοικονομική ένταξη σε μια εποχή που η τεράστια μείωση του αριθμού των τραπεζικών καταστημάτων ενδέχεται να επηρεάζει ευάλωτους πελάτες.

Και φέρνοντας ως παράδειγμα την Ιρλανδία, υπογράμμισε ότι ο αριθμός των τραπεζικών υποκαταστημάτων μειώθηκε κατά ένα τέταρτο μεταξύ 2010 και 2020 και το 5% του ενήλικου ιρλανδικού πληθυσμού δεν έχει καν τραπεζικό λογαριασμό.

Το χρονοδιάγραμμα

Ο κ. Πανέτα υπενθύμισε ότι τον Οκτώβριο του 2021 η ΕΚΤ ξεκίνησε μια διετή φάση έρευνας για τον καθορισμό των σχεδιαστικών χαρακτηριστικών ενός ψηφιακού ευρώ, όπως πώς να διασφαλίζεται το απόρρητο, ποιες περιπτώσεις χρησιμοποιούν για να δώσουν προτεραιότητα και ποιες επιχειρηματικές επιλογές να προσφέρει στους μεσάζοντες.

«Για να σχεδιαστεί και να υιοθετηθεί με επιτυχία ένα ψηφιακό ευρώ, πρέπει να είναι μια συλλογική προσπάθεια. Έτσι, εντείνουμε τη δέσμευσή μας με όλους τους ενδιαφερόμενους, από τις τράπεζες έως τις εταιρείες πληρωμών και από τους εμπόρους μέχρι την κοινωνία γενικότερα. Και σε κάθε στάδιο του έργου θα συνεχίσουμε να συνεργαζόμαστε με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή (η οποία ξεκίνησε πρόσφατα μια διαβούλευση για το ψηφιακό ευρώ), το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και τους υπουργούς Οικονομικών των χωρών της ζώνης του ευρώ» τόνισε.